Boonanza: Wie is de beste bonenteler?

Boonanza is een kaartspel waarin de spelers bonentelers zijn die zoveel mogelijk geld proberen te verdienen met de verkoop van bonen. Het slim ruilen van bonen tussen de spelers is daarbij de beste manier om je bonenvelden snel vol te laten groeien, zodat de bonen geoogst kunnen worden. Daarbij moet je slim te werk gaan met de kaarten in je hand en kan juist plannen je een hoop geld opleveren. Hoe werkt dit grappig vormgegeven kaartspel? Boonanza is ontworpen door Uwe Rosenberg en voor het eerst uitgebracht in Duitsland 1997. Het spel wordt in Nederland door 999 Games uitgegeven. Het basisspel kan gespeeld worden met drie tot vijf spelers, maar met een uitbreiding kan het spel tot met maximaal zeven personen worden gespeeld. Het spel zelf is grotendeels taal onafhankelijk. De enige plek waar tekst gebruikt wordt is in de namen op de bonenkaarten, hetgeen niet echt een probleem oplevert in een andere taal als Duits of Engels.

Componenten

In het basisspel bestaat uit een stapel van XXX bonenkaarten en de spelregels. De bonenkaarten zijn tweezijdig bedrukt. Op de ene kant staan verschillende type bonen en op de achterkant van elke kaart staat één geldstuk afgebeeld. Deze geldstukken worden talers genoemd.

Spelidee

Alle spelers hebben twee bonenvelden. Op deze bonenvelden moeten bonen geplant worden, door er een kaart op te leggen. Op een bonenveld kan maar één type boon geplant worden. Het doel is om zoveel mogelijk dezelfde bonenkaarten op een veld te krijgen, zodat er op een bepaald moment een grote oogst binnen gehaald kan worden, die veel geld oplevert. Het is mogelijk om een derde bonenveld te kopen, zodat er met drie verschillende type bonen geteeld kan worden. Aan het eind van het spel wint de speler met het meeste geld.

De bonenkaarten en oogsten

Er zijn in totaal XXX verschillende bonen in het spel. Het aantal kaarten dat er van elke bonensoort is, staat op de kaart aangegeven. Zo zijn er bijvoorbeeld tien ogenbonen, twaalf sojabonen en twintig blauwe bonen. Hoe minder bonen er van een soort zijn, hoe meer de soort waard is. De waarde van de bonensoort staat onder op de kaart. Bijvoorbeeld:

Volgens deze waardering krijgt een speler betaald, wanneer een bonenveld geoogst wordt. Het getal geeft aan hoeveel bonen er vereist zijn om het aantal weergegeven munten in talers te verdienen.

Voorbeeld waardering

Dus als een speler een veld met twee ogenbonen of twee sojabonen oogst, krijgt de speler één taler. Maar om iets te verdienen aan blauwe bonen moet een speler minstens vier bonen geplant hebben. Heeft een speler zes bonen op een veld, dan verdient de speler vier talers in het geval van ogenbonen, drie talers met sojabonen en slechts twee talers met blauwe bonen. Liggen er meer bonen op een veld, maar niet genoeg om het volgende betalingsniveau te halen, dan leveren die extra bonen niets op. Wel moet bij het oogsten het hele veld leeg gemaakt worden.

Kaarten als talers

Van de kaarten die van het veld genomen worden, houdt de speler het aantal kaarten dat overeenkomt met de verdiende opbrengst. Deze kaarten worden omgedraaid en dienen als talers bij het bepalen van de eindscore. De overige bonenkaarten gaan op de aflegstapel.

Oogsten mag altijd

Een bonenveld oogsten mag door elke speler op ieder moment in het spel gedaan worden. Het is verstandig om dit altijd op een zo laat mogelijk moment te doen, Met andere woorden, zolang er niet iets nieuws op het veld geplant wordt, heeft het geen zin om het veld al te oogsten en kan het handig zijn om een bepaalde bonensoort nog even aan te houden.

Veld met maar één boon oogsten

Een belangrijke regel bij het oogsten van een bonenveld is dat een bonenveld met maar één boon niet geoogst mag worden, als de speler andere bonenvelden heeft met meer dan één boon. Dit is om te voorkomen dat een bonenveld als een soort dump-veld gebruikt wordt, waarop je zo een boon kwijt kunt en de oude weggooit als het zo uitkomt. Een speler zal door deze regel juist goed moeten nadenken over het planten en het oogsten, wat een belangrijk onderdeel van het spel vormt.

Kaartvolgorde in de hand

Alle kaarten die een speler in de hand houdt, moeten altijd in dezelfde volgorde blijven. De kaarten mogen nooit verwisseld of gesorteerd worden. Hierin onderscheid Boonanza zich van de meeste kaartspellen. Deze kaartvolgorde is van belang bij het spelen en bepaald voor een deel de problematiek en keuzes waar een speler tijdens het spel mee te maken krijgt.

Een speelbeurt

Iedere beurt van een speler bestaat uit de volgende fases:

1. Eén of twee bonen planten
2. Twee nieuwe kaarten openleggen
3. Ruilen met andere spelers
4. Nieuw verkregen bonen planten
5. Nieuwe kaarten op de hand nemen

Eén of twee bonen planten

Als eerste actie moet de kaart die zich vooraan in de spelershand bevindt geplant worden. Dit is dus de kaart die de speler het langst in de handen heeft. Daarna mag de volgende kaart geplant worden, als de speler dat wil. Deze stap maakt dat het zaak de juiste kaarten vooraan in de hand te hebben. Stel een speler heeft een veld met één ogenboon en een veld met één sojaboon. In de hand heeft de speler eerst een blauwe boon, dan een ogenboon en een sojaboon. Een goede tactiek is dan om die ene blauwe boon kwijt te raken voordat de speler aan de beurt is. Dit kan tijdens een beurt van één van de andere spelers. Als dat lukt, kan de speler meteen twee goede bonen planten. Lukt dit niet, dan moet de speler eerst de blauwe boon planten, wat betekent dat de speler eerst één van zijn velden moet oogsten, ook al zou de speler daar geen talers mee verdienen.

Twee nieuwe kaarten openleggen

Vervolgens neemt de speler de twee bovenste kaarten van de algemene stapel en legt deze open op tafel, zodat iedereen ze kan zien. Deze twee kaarten moeten voor het einde van de spelersbeurt geplant worden, hetzij door de speler zelf, hetzij door een andere speler. Nu begint het ruilen.

Ruilen met andere spelers

De ruilfase is het belangrijkste deel van Boonanza. In deze fase mag de actieve speler met alle andere spelers ruilen, maar de andere spelers mogen niet onderling ruilen. Elke ruil moet ook enkelvoudig zijn, dat wil zeggen iedere bonenkaart mag maar één keer van eigenaar wisselen. Alle kaarten die door ruil worden verkregen moeten open op tafel blijven liggen voor de speler die de eigenaar is geworden. Al deze kaarten moeten geplant worden voor het einde van de spelersbeurt. Alle spelers mogen alle kaarten in hun hand aanbieden in een ruil. De actieve speler heeft dan ook nog de twee extra open kaarten waar mee geruild kan worden.

Nieuw verkregen bonen planten

Wanneer de spelers klaar zijn met het ruilen, moet iedere speler de verkregen bonen planten op hun bonenvelden. Daarbij mogen ze zelf de volgorde kiezen. Dit kan erg belangrijk zijn, omdat er op ieder moment in het spel geoogst kan worden. Een speler kan dus bijvoorbeeld eerst een ogenboon op een veld met ogenbonen leggen, dit veld oogsten, en vervolgens een andere bonensoort op dat veld planten.

Nieuwe kaarten op de hand nemen

Tot slot neemt de actieve speler drie nieuwe bonenkaart van de algemene stapel en voegt deze toe achter de andere kaarten in zijn hand. Daarmee is de beurt voorbij en is de volgende speler aan de beurt.

Einde van het spel

Wanneer de algemene trekstapel op is, wordt de aflegstapel goed geschud en als nieuwe algemene trekstapel gebruikt. Wanneer de trekstapel voor de derde maal leeg is, stopt spel. De speler maakt zijn actie af en alle spelers mogen nog oogsten. Let op: De spelers mogen niet meer planten, dus de kaarten in de hand zijn niets meer waard. Om die reden is het zaak in de gaten te houden wanneer het einde van het spel nadert.

Wat maakt het spel leuk?

Boonanza is een spel met veel interactie tussen de spelers doordat er geruild moet worden. De regels en mogelijkheden bij het ruilen zijn beperkt, waardoor een ruilbeurt steeds maar kort duurt. Dat maakt dat het spel vlot doorspeelt. De regel over de verplichte kaartvolgorde samen met het verplicht moeten bouwen van de eerste kaart in de hand zorgt voor een stuk spanning en maakt dat de spelers steeds bij de les moet blijven en dus actief meespelen. Het spel duurt niet te lang, maar is geen kort kaartspelletje. Het spel kan met drie spelers gespeeld worden, maar een minimum aantal van vier spelers is aan te raden. Geluk speelt een rol in het spel, vanwege de kaarten die van de stapel genomen worden. Daarin kan het erg meezitten, maar soms ook tegen. Dat neemt niet weg dat de spelers nog steeds zelf kunnen kiezen welke bonensoorten ze willen gaan telen en welke soorten ze liever weg ruilen. Daarnaast bestaat het spel uit niet meer dan een stapel kaarten, waardoor de relatief prijs laag is. De verschillende soorten bonen en illustraties geven het spel een grappige uitstraling.

Uitbreidingen

Er zijn veel uitbreidingen verschenen, maar slechts een aantal daarvan zijn in het Nederlands verschenen. Doordat taal een kleine rol speelt, kan overwogen worden om een Duitstalig exemplaar van bepaalde uitbreidingen aan te schaffen. We noemen hier de Nederlandstalige uitbreidingen:

Boonanza - De Uitbreiding

Deze uitbreiding verhoogt het maximum aantal spelers tot zeven en vier nieuwe bonensoorten in het spel. De nieuwe bonensoorten zijn: De Akkerboon, Cacaoboon, Koffieboon en Brandewijnboon. De bonensoorten waarmee wordt gespeeld hangt af van het aantal spelers dat meedoet. Daarnaast zijn er opdrachtkaarten geïntroduceerd, waarmee extra talers kunnen worden verdiend.

Boonanza - La Isla Boonita

Met deze uitbreiding kiezen de bonen het ruime sop. Naast het direct verkopen van de bonenoogst, kunnen geoogste bonen nu ook verscheept worden. Hierdoor kan er meer verdiend worden. Er is echter ook een kans dat een schip overvallen wordt. Daarnaast bied La Isla Boonita een mogelijkheid om met twee spelers te spelen en worden de nieuwe bonensoort Poetsboon en Mokkaboon geïntroduceerd.

Lees verder

• Wat is er mis met de klassieke bordspellen?
• Ticket To Ride: Een avontuurlijke treinreis door Amerika!
• Dixit: met recht een gezelschapsspel!
• Reiner Knizia: "Het doel van spelen is om te winnen"
• Boonanza: Het Dobbelspel: Wie dobbelt de meeste bonenorders?