Rubiks Kubus – Rubik's Cube, de puzzelkubus van Erno Rubik

De Hongaar Ernő Rubik bedacht de puzzel, waar, sinds hij in de handel is, miljoenen mensen zich het hoofd over hebben gebroken. De puzzelkubus die naar de bedenker is genoemd, Rubiks Kubus, is een tophit voor puzzel- en speelgoedwinkels. Er zijn miljarden combinaties denkbaar om de oplossing te vinden en knappe koppen die vingervlug zijn doen het in luttele seconden. Voor de gewone puzzelaar is het een kwestie van proberen en draaien, totdat de vierkantjes van alle zes de kanten van de kubus eenzelfde kleur hebben. Het is een oefening in geduld, het is proberen en nog eens proberen.

De kubus die hele volksstammen bezighoudt

• Ernő Rubiks Kubus of Rubik's Cube
• Ernő Rubik
• Donau en Prototype
• Buvos Kocka de magische kubus
• Bijzonderheden en records

Ernő Rubiks Kubus of Rubik's Cube

Ernő Rubik uit Hongarij ontwikkelde in 1974 de Rubiks Kubus, een draaipuzzel met frisse kleurtjes. In 1975 werd de eerste Rubiks Kubus verkocht in een speelgoedwinkel in Budapest. Hij heette toen nog Magic Cube, Buvos Kocka in het Hongaars; in 1980 werd de naam veranderd in Rubik’s Cube, Rubiks Kubus. Sinds die tijd zijn er bergen kubussen gemaakt en verkocht en bijna iedereen kent de puzzelkubus.

De puzzel

De kubus bestaat uit draaibare delen met zes verschillende kleuren. De puzzel is pas opgelost als elke zijde van de kubus dezelfde kleur heeft

Ernő Rubik

Ernõ Rubik (1944) is een wiskundige, architect en uitvinder uit Budapest in Hongarije. Hij kwam met de kubus om zijn studenten te helpen bij het begrijpen van driedimensionale problemen. De magische kubus was zijn gereedschap. De stevige kubus kon draaien en de 54 toegevoegde stickertjes in zes keuren gaf de kubus het uiterlijk waar hij beroemd mee werd. Nadat Rubik zijn eerste kubus had ontworpen en gebouwd, kostte het hem zelf meer dan een maand om hem op te lossen. Toen hij eenmaal zelf de code had gekraakt wist hij ook dat het een bestseller kon worden. Het duurde daarna nog drie jaar eer de kubus op de markt kwam.

Donau en Prototype

Hij begon met een prototype van hout, rubberen bandjes en paperclips, gemaakt in de flat van zijn moeder. Voor de kleuren van de zes vlakken gebruikte hij primaire kleuren. Het was 1974 en Rubik was 30 jaar oud en de uitvinder haalde zijn inspiratie uit het water van de Donau. Hij keek naar het water en zag hoe het om de kiezeltjes bewoog. Dat was de inspiratie die zou leiden tot het draaisysteem van de kubus.

Triljoen

De kubus kan op verschillende manieren draaien en valt toch niet uitelkaar. Dat is een deel van de magie van het speeltje. Er zijn 43 triljoen mogelijkheden om de blokjes al draaiend te rangschikken.

Buvos Kocka de magische kubus

De Rubiks Kubis werd gemaakt door Politechnika onder de naam Buvos Kocka, magische kubus. Een verkoper adviseerde Rubik om de kubus ook buiten de ijzeren gordijnlanden te verkopen. Hij ging er in 1979 mee naar Nuremberg, naar een speelgoedbeurs. Daar was Tom Kremer, die de werelddistributie voor de kubus op zich nam. Rubik zelf hield zich niet met de marketing bezig. Het werd het bestverkopende stukje speelgoed ooit en het eerste stukje speelgoed waarmee op televisie werd geadverteerd. In 1983 waren er al 300 miljoen van verkocht. Daarna kwam de klad in de verkoop; iedereen had al zo’n ding. De voorraden bij de warenhuizen en speelgoedwinkels waren torenhoog. Er kwamen veel namaak-kubussen op de markt en in 2013 werd Rubik’s Brand Ltd. opgericht om de rechten te waarborgen. Er kwamen varianten en kampioenschappen en daarmee haalt de kubus regelmatig het nieuws.

Variaties

Naast de originele Rubiks Kubus zijn er varianten op de markt gebracht, zoals de Rubik’s Void, een kubus met een gat in het midden. Deze kubus zou nog moeilijker op te lossen zijn dan de Rubiks Kubus. Ook werd de kubus met reliëf uitgegeven, special voor visueel gehandicapten. De meeste kubussen hebben stickertjes om de kleuren aan te geven, maar er zijn ook kubussen uitgegeven met gedrukte kleuren.

Bijzonderheden en records

Er zijn bijzondere exemplaren van de kubus vervaardigd en er worden kampioenschappen georganiseerd. Er is zelfs een vereniging die wereldkampioenschappen organiseert en die de kampioenen en hun tijden registreert. Een aantal bijzonderheden op een rij:

• In 1980 en 1981 werd het Toy of the Year, Speelgoed van het Jaar.
• De meest waardevolle kubus is de Masterpiece Cube, van goud ingelegd met edelstenen. De waarde is een slordige 1,5 miljoen dollar. De glinsterende kubus werd in 1995 gemaakt door Diamond Cutters International.
• Minder dan 5,8% van de wereldbevolking kan de kubus oplossen, is berekend.
• De kubus snel op kunnen lossen heet Speedcubing.
• Sinds 1982 is er een Wereldkampioenschap Speedcubing. Het eerste record werd gezet op 22.95 seconden.
• De World Cube Association ziet toe op wedstrijden en registreert de records.
• Een robot loste de puzzel op in 0.637 seconden.
• Tieners zijn het snelste met de kubus.
• Feliks Zemdegs (22) uit Australië zette in mei 2018 het record op 4,22 seconden. Het oude record stond sinds oktober 2017 op naam van een vingervlugge Zuid-Koreaan, die de kubus is 4,59 seconden oploste. Op 25 november 2018 haalde Yusheng Du er 0.75 seconden vanaf door de puzzel in 3.47 seconden op te lossen tijdens het Wuhu Open 2018 toernooi in Wuhu, China.
• Het Nederlandse record staat op naam van Mats Valk, die in 2016 slechts 4,74 seconden nodig had.
• Elke originele kubus kan in theorie in 20 zetten worden opgelost.
• Een snelle kubusoplosser heet een speedcuber.
• Als je elke seconde een draai maakt kost het je 1,4 triljoen jaar om alle mogelijkheden gedraaid te hebben.
• Er zijn 43 triljoen mogelijkheden om de kubus op te lossen: 43.252.003.274.489.856.000.
• Op de 40ste verjaardag van de kubus was de Empire State Building in New York verlicht in de kleuren van Rubiks Kubus.

Lees verder

• Abalone - het gezelschapsspel met de knikkers
• Rummikub - Gezelschapsspel met stenen, cijfers en jokers
• Risk - Gezelschapsspel en strategisch bordspel
• Ganzenbord - oer-Hollands gezelschapsspel
• Sjoelen - hét gezelschapsspel voor Oudejaarsavond