Het gebruiken van oxides in glazuren

Het werken met oxides is een spannende bezigheid voor de keramist. Het is altijd afwachten hoe je werkstuk uit de oven komt. Hier alle oxides op een rij en de verwachte kleuren die ze kunnen geven. Ga de uitdaging aan met de oxides, want ze kunnen een extra dimensie geven aan je werkstukken!

Werken met oxides

Het gebruik maken van oxides in glazuren heeft een onvoorspelbaar en soms bijzonder effect. Toch zijn er een aantal belangrijke tips voor het gebruiken van oxides. Sommige oxides zijn uiters giftig! Lees de verpakking goed en neem beschermende maatregelen. Die kunnen zijn: stofmaskers (P3, dus geen 'gewone' witte mondkapjes), goed ventileren van de ruimte waarin je werkt en waarin de werkstukken gestookt worden, het gebruiken van handschoenen tijdens de bereiding en zorg ervoor dat je er geen gebruiksgoederen mee gaat decoreren!

Resultaten

Zekerheid van resultaten is zelden te geven. Een verandering van kleiner dan een procent kan al effect hebben. Wil je een redelijke mate van zekerheid over het effect en de kleur, maak dan proefplaatjes. Weeg zorgvuldig af met een precieze weegschaal en geef een code aan de potjes en proefplaatjes. Stook alleen oxides die verwant zijn aan elkaar. Een aantal oxides geeft sympathiebrand en zo kunnen andere oxides weer anders kleuren. Een spannend proces! Wees geduldig en schep geen te hoge verwachtingen. Het is een natuurlijk proces dat elke keer weer anders uit kan pakken.

Chroomoxide

Chroomoxide is een mineraal wat in de keramiek wordt gebruikt om de groene dekkende kleur wat het geeft. Chroomoxide kan op verschillende temperaturen mee gestookt worden en het is een evenwichtige grondstof. Het enige nadeel van chroom is dat het in de oven kan reageren met andere grondstoffen, zoals bijvoorbeeld tin. Dit fenomeen noemt men ook wel sympathiebrand. Aan te raden is dan ook om de oven alleen te vullen met werkstukken met chroom om vervuiling tegen te gaan op andere werkstukken.

Adviespercentage is van 0,5 tot 2%

Cobaltoxide

Ook cobaltoxide is geschikt voor alle temperaturen. De kleur van het gebruik van cobaltoxide kan variëren tussen helder blauw tot donder blauw/zwart. In combinatie met een loodglazuur kan de blauw heel donker worden en in een alkali glazuur kan het helder blauw worden. Combinaties met andere grondstoffen leveren verrassende effecten op, zoals de combinatie met titaan en nikkel (grijs) en de combinatie met magnesium (blauw/paars). Voor zachtere blauwtinten is cobaltcarbonaat eerder aan te raden.

Adviespercentage is van 0,5 tot 5%

IJzeroxide

IJzeroxide is verkrijgbaar in de vormen synthetisch en natuurlijk. Naast de rode ijzeroxide is het ook in het geel en in het zwart te verkrijgen. De natuurlijke ijzeroxide heeft een roodbruine kleur in glazuren en de synthetische ijzeroxide geeft een rode kleur die helderder kan zijn dan de natuurlijke ijzeroxide. Synthetisch geeft echter een variërende kleur van gelig tot donkerbruin.

Adviespercentage is van 1 tot 10%

Kobaltoxide

Kobaltoxide wordt gebruikt voor het kleuren van glazuren in de bekende kobaltblauwe kleur. Het is een hele intensieve kleur dus je hoeft er over het algemeen maar weinig van te gebruiken.

Koperoxide

Koperoxide geeft verschillende kleuren die kunnen variëren tussen groen en blauw. Met het gebruik van alkalische glazuren kleurt koper in turquoise tinten en in natriumglazuren kleurt het in een blauw dat net een slag donkerder is dan turquoise. Met het gebruik van loodglazuren kleurt het groenig. Ook kan koperoxide gereduceerd gestookt worden en dan kleurt het in roodtinten.

Adviespercentage is van 0,5 tot 3%

Mangaanoxide

Een andere benaming voor mangaanoxide is bruinsteen. Het wordt voor de bruine en zwarte kleisoorten ook wel als pigment gebruikt. De kleuren zitten tussen zwart, bruin, donker roze of donker paars. Voor een echte diepe zwarte kleur wordt ook aangeraden om een combinatie te vormen met cobalt en ijzer. Het kan gebruikt worden met meer oxides voor unieke resultaten. Bij een zeer hoog percentage (rond 20%) kan het een goudglans geven op werkstukken.

Adviespercentage is van 3 tot 20%

Nikkeloxide

Nikkeloxide is een kankerverwekkende stof. Let erop dat je ervaring hebt met dergelijke stoffen en neem goede voorbereiding, zoals ventilatie en een stofmasker (P3). In glazuren zorgt het voor het vormen van kristallen en het wordt gebruikt als toevoeging bij andere oxides. Nikkeloxide zorgt voor een, meestal, niet te voorspellen reactie in combinatie met andere oxides. Neem dus eerst voldoende proefjes om zeker te zijn wat nikkeloxide doet. Nikkeloxide zorgt in combinatie met zink voor geel of blauw en in combinatie met magnesium groen en met de combinatie lood blauwgroen.

Adviespercentage is van 1 tot 10%

Rutiel

Rutiel is de bekende naam voor titaandioxide, een verontreinigde vorm. Rutiel geeft in glazuren een spikkelend effect. Het kan gebruikt worden in vele glazuren, met name glazuren die kleurige oxides bevatten.

Tinoxide

Tinoxide wordt gebruikt om matte glazuren te krijgen en ook voor witte engobes. Met tinoxide is het mogelijk om mat witte glazuren te verkrijgen, in combinatie met pigmenten kan het allerlei gekleurde matte glazuren opleveren. Tinoxide zorgt voor een goede binding in de glazuur en kan zo glazuurproblemen voorkomen, zoals de kleine barsten in de glazuur (haarscheuren).

Adviespercentage is van 5 tot 13%.

Titaanoxide

Meestal wordt van titaanoxide de titaandioxide gebruikt. Net als tinoxide helpt het om glazuren mat of zijdeglans te maken, afhankelijk van het percentage. In combinatie met ander oxides kan het bijzondere effecten opleveren. Ervaringen met ijzer zijn diverse verschillende kleuren en in combinatie met nikkel kan een glazuur roodtinten geven.

Adviespercentage is van 3 tot 10%

Vanadiumoxide

In de keramiek wordt meestal vanadiumpentoxide gebruikt. Het is een zeer giftig middel wat absoluut niet op gebruiksvoorwerpen gedaan mag worden. Het gebruik vergt zeer veel ervaring en je moet zorgen voor beschermende kleding, zoals handschoenen en een goed stofmasker (P3, dus niet die witte maskertjes!). Daarnaast moet je ook zorgen voor een zeer goede ventilatie. Vanadiumoxide heeft door de invloed van chemische reacties bijzondere effecten op gebruikte glazuren en andere oxides. Mogelijke kleuren zijn oranje, geel of blauw. Het werken met vanadiumoxide geeft unieke kleuren op de werkstukken. Het is nog te verkrijgen bij een aantal keramiekzaken, maar het is niet uit te sluiten dat het in de toekomst wordt verboden. Voor een veiliger alternatief zijn de gefritte vormen van vanadiumoxide aan te raden.

Adviespercentage is van 3 tot 10%

Zinkoxide

Zinkoxide in glazuren zorgen voor een dekkende en matte glazuuroppervlakte. Zink maakt de glazuur elastischer en voorkomt zo glazuurproblemen. Het gebruik van zink in combinatie met andere glazuren zorgt voor een lichtere kleur. De kleuren kunnen richting pasteltinten gaan.

Adviespercentage van 5 tot 15%

Lees verder

• Alles over klei
• Het maken en gebruiken van engobe
• Het werken met luster
• Het werken met majolica
• Het werken met paperclay