recensie

Dood is niet gewoon: over de dood van een ouder (recensie)

Nagenoeg ieder kind krijgt te maken met een overlijden in zijn of haar omgeving. Dood is niet gewoon is een therapeutisch verhaal voor kinderen van vier tot negen jaar. Het boek gaat over Ilse, haar vader is plotseling overleden. Het boek kan ook als voorlichtingsboek worden gebruikt om kinderen duidelijk te maken wat een overlijden voor een leeftijdsgenootje betekent.

Gegevens van het boek

• Titel: Dood is niet gewoon
• Tekst: Martine Delfos
• Illustraties: Sjeng Schupp
• Woord vooraf van: Riet Fiddelaers-Jaspers
• Uitgeverij: Trude van Waarden Produkties
• Jaar: 2002
• Pagina’s: 35
• ISBN: 90 75564 61 9
• Genre: kinderboek, prentenboek
• Prijs: rond de 12 euro

Over de schrijver, Martine Delfos

Martine Delfos studeerde eind jaren zestig psychologie en begin jaren negentig Franse taal- en letterkunde aan de Universiteit van Utrecht. Ze is opgeleid als wetenschappelijk onderzoeker en werkt sinds 1975 in de praktijk. Martine heeft langdurig ervaring opgedaan in het diagnosticeren en behandelen van kinderen, jeugdigen en volwassenen. Ze is onder andere gespecialiseerd in relatietherapie, autisme en eetstoornissen. In 1997 heeft ze het Psychologisch Instituut voor Consultatie, Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek (PICOWO) opgericht, om haar researchwerk vorm te geven. Onderwerpen: autisme, anorexia, rouw, scheiding, nieuwe media. Martine Delfos is biopsycholoog en is werkzaam als wetenschappelijk onderzoeker, therapeut, docent en schrijver. Ze publiceerde vanaf 1993 onder andere op het gebied van psychologie verschillende handboeken en specialistische boeken, waaronder gespreksvoering me kinderen en verschillen tussen mannen en vrouwen. Voor de eerste therapeutische kinderboeken ontving Martine Delfos de Wilhelminaprijs.

Over de illustrator, Sjeng Schupp

Sjeng Schupp is illustrator, musicus en animatiefilmer. In 1999 won hij de VPRO stripprijs. Hij heeft illustraties gemaakt voor schoolboeken, cd hoesjes, posters, folders, tijdschriften en kranten (waaronder het NRC). Verder heeft hij een paar korte onafhankelijke animatiefilms gemaakt, samen met componist Michiel van Dijk. De films zijn regelmatig op internationale festivals vertoond.

Over Riet Fiddelaers-Jaspers

Riet Fiddelaers-Jaspers (1953) is trainer, adviseur, opleider, rouwtherapeut en auteur. Ze is de oprichter van In de Wolken. In de Wolken richt zich op verliessituaties die ontstaan door het overlijden van een belangrijke ander. Er worden brochures, boeken en andere materialen ontwikkeld voor rouwenden. In de Wolken is met name gespecialiseerd in rouwende kinderen en jongeren.

Titelverklaring van Dood is niet gewoon

De dood is niet gewoon, als er iemand doodgaat in de omgeving van een kind kun je niet doen alsof er niets aan de hand is. Een kind pikt vaak meer op dan volwassenen in de gaten hebben. Ook kinderen hebben het nodig om te rouwen. Afscheid nemen is een belangrijk moment in het leven van een kind.

De inhoud van het boek

Woord vooraf

Veel mensen denken dat kleine kinderen niet echt rouwen wanneer er iemand doodgaat in hun naaste omgeving. Kinderen worden afgeschermd van de gebeurtenissen, ze worden niet betrokken. In de meeste gevallen zijn kinderen daar niet mee geholpen. Ook kinderen hebben het nodig om te rouwen als er iemand door de dood uit hun leven verdwijnt. Het boek Dood is niet gewoon is een hulpmiddel om in begrijpelijke taal aan jonge kinderen uit te leggen wat er eigenlijk gebeurt als iemand doodgaat.

Ten Geleide

Korte uitleg over het boek aan volwassenen. Dood is niet gewoon is een therapeutisch kinderboek. Het verhaal is bedoeld voor kinderen die op jonge leeftijd te maken krijgen met het overlijden van iemand. Het kan bijvoorbeeld gebruikt worden om een gesprek op gang te brengen in een klas van de basisschool als een van de kinderen een ouder verloren heeft. De dood is voor kinderen tot een jaar of zeven vooral een lange afwezigheid, ze beseffen vaak nog niet dat het onomkeerbaar is.

Het verhaal

Ilse is thuis. Haar mama is er en haar broertje Ruurd, haar oma, oom Fred en tante Stefanie zijn er ook. Tante Stefanie heeft rode ogen van het huilen, dat ziet Ilse. Mama heeft gezegd dat papa dood is, hij heeft een ongeluk gehad. Maar Ilse gelooft het niet, papa is niet dood, hij is op zijn werk.

Ilse weet niet of ze haar mooie jurk aan kan doen bij de begrafenis. Dood is gek, dood is niet gewoon, wat is dood eigenlijk? Ze kan niet meer knuffelen met papa, niet meer tegen hem aanzitten, niet meer voelen, ruiken, niet meer met hem dansen.

Ilse gaat met mama naar de kist waar papa in ligt. Hij ziet er een beetje vreemd uit, heel wit en hij glimt een beetje. Ilse aait papa, hij is heel koud zoals mama verteld heeft. Ilse heeft een tekening gemaakt en haar naam erop geschreven, heel groot zodat papa het zonder bril kan lezen en haar niet vergeet. Papa kan niet meer lezen, maar Ilse doet gewoon alsof papa dat nog wel kan.

De kist is dicht en papa wordt begraven in de grond. De opa van Maarten werd gecremeerd, dat is verbranden en dat vindt Ilse helemaal vreemd. Ze zouden alle dode mensen moeten bewaren in een groot huis. Maar dat kan niet volgens haar moeder, nu papa dood is houdt hij zijn lichaam niet meer in leven en gaat het lichaam helemaal stuk. Daarom worden mensen verbrand of begraven.

Ilse heeft buikpijn maar durft het niet tegen mama te zeggen, die heeft al zoveel verdriet. Ilse zal nooit meer een eskimokus krijgen van haar vader. Ze hoeft nu nooit meer zuurkool te eten, mama en Ruurd houden daar ook niet van. Maar dan begint Ilse hard te huilen, ze wil zuurkool eten als papa maar weer terugkomt.

Op school zijn de juf en de kinderen van haar klas lief voor Ilse, maar er zijn andere kinderen die het niet begrijpen. Erwin pest haar en dan moet Ilse huilen. Gelukkig wordt ze geholpen door haar vriendin Ineke. Op de sportdag van school heeft Ilse het moeilijk, haar vader hielp altijd bij de sportdag en nu is hij er niet. Ineke bedenkt dat ze met zijn allen zo ver mogelijk gaan springen voor de papa van Ilse en ze winnen.

Ilse is boos dat papa is dood is gegaan. Het is net alsof het haar schuld is, al weet ze ook wel dat het niet zo is. Soms praat Ilse met papa, het is net alsof hij haar hoort. Ilse weet wat papa zou zeggen als hij er nog geweest was. Als Ilse aan papa denkt vindt ze dat hij al heel lang weg is, komt hij nu echt nooit meer terug? Ze zou naar hem toe willen, maar dan moet ze dood en dat wil ze niet. Ze wil nog zoveel dingen doen in haar leven.

Ilse kan altijd heel goed praten met haar oma, oma was ook heel verdrietig toen opa doodging. Oma legt alles heel goed uit. Dat je iemand leert kennen, dat je elkaar beter leert kennen en van elkaar gaat houden. Dat iemand dan in je hart komt. En als iemand in je hart leeft dan is hij er altijd van binnen ook als hij dood is. Ilse voelt dat papa in haar hart zit.

De tekst en de illustraties

Op de voorkant van het boekje staat een meisje afgebeeld dat door een raam naar de maan en sterren kijkt. Je ziet een gedeelte van de kamer: een grote kast, een boekenplank, een stoel en wat speelgoed. De sterren en maan zijn geel, de lucht donkerblauw, verder is alles bruin. Aan de afbeelding kun je niet zien waar dit boek over zal gaan, de titel maakt dit wel duidelijk: Dood is niet gewoon. Op iedere rechterpagina staat de tekst, tussen de twee en de negentien zinnen. Het zijn korte zinnen die goed te begrijpen zijn door kinderen. Op ieder linkerpagina vind je een zwart-wit illustratie die hoort bij de tekst op de rechterpagina. De tekeningen geven een goed beeld hoe Ilse zich voelt. Je ziet Ilse verdrietig maar ook blij op een paar tekeningen. De tekening waarop Ilse in gedachten met haar vader praat vind ik erg mooi, je ziet haar vader zitten, maar eigenlijk als een soort geest. Hij zit op haar bed maar eigenlijk ook weer niet, de dekens en de rest van het bed lopen door hem heen. Aan het einde van het boek heeft Ilse een zeer verhelderend gesprek met haar oma en zie je haar zitten op de bank met een kop dampende chocolade melk en een slapende kat naast haar. In de tekst staat dat Ilse voelt dat papa in haar hart is en dat straalt het meisje op de tekening ook uit.

Voor welke leeftijd is dit boek geschikt?

Het is een voorleesverhaal voor kinderen van vier tot ongeveer negen jaar. Een ouder kind zou het zelf kunnen lezen.

Lees verder

• Boekrecensie: Mare en de dingen
• Knikkers op de weg: over een verkeersslachtoffer en rouw
• Doodgaan is geen feest: over doodgaan, cremeren en rouwen
• Waarom is iedereen zo verdrietig vandaag? (boekrecensie)