Informatie over het gebruik van glazuren in de keramiek

Het werken met keramiek is een leuke bezigheid. Met name het stoken van werkstukken met glazuur is een spannende bezigheid. Het kan verrassende en teleurstellende momenten opleveren. Een artikel met informatie over de oorsprong van glazuur, soorten stookmethodes en soorten glazuur die op de markt zijn.

Oorsprong van glazuur

Pottenbakkers zijn al eeuwen bezig om hun werk een goed uiterlijk te geven. Door verschillende stooktechnieken door de eeuwen heen zijn veel bijzonderheden ontstaan. Het gebruik van glazuur vond al duizenden jaren voor Christus plaats. Door die jaren heen maakte men van glaspoeder een geheel en smeerde dat op de klei om het vervolgens op allerlei verschillende manieren te bakken in het vuur. Glas zelf werd ontdekt door Egyptenaren toen zand en zandsteen samen smolten in het vuur en er glas ontstond. Op andere delen van de aarde waren ze ook bezig om technieken verder te ontwikkelen, zoals in Azië. Daar werden glasachtige lagen gebruikt op werkstukken om ze waterdicht te maken. Veel glazuur en stooktechnieken zijn bij toeval ontdekt of na lang experimenteren. Glazuur is dus te zien als een glaslaag op een werkstuk.

Uitvinding van het loodglazuur

Een belangrijke doorbraak is de ontdekking van het lood voor glazuren. In het Midden Oosten werd uitgevonden dat een glazuur met lood de kwaliteit verbeterde en dat met diverse grondstoffen er een kleur aan de glazuur gegeven kon worden. De kennis ging de wereld over en belandde ook bij de Chinese pottenbakkers. De Chinezen waren veel aan het experimenteren en vonden diverse soorten stooktechnieken uit. Loodglazuur wordt tegenwoordig bijna niet meer gebruikt, want men kent nu de risico’s van deze grondstof. Loodglazuren mogen alleen nog maar gebruikt worden bij niet-gebruiksgoederen. Ook is de bescherming tegenwoordig steeds beter en is men op de hoogte van het gevaar van lood in glazuur.

Het stoken van glazuren

Voordat het glazuur in de oven gestookt kan worden, moet eerst de klei op een biscuit temperatuur worden gebakken. Meestal ligt deze temperatuur tegen de 1.000 graden aan. Na het stoken kan de glazuur aangebracht worden op het werkstuk en kan het werkstuk met de glazuur weer gestookt worden. De temperaturen hangen af van wat het doel is van de stook. Voor aardewerk worden temperaturen tot 1.100 graden gebruikt en voor steengoed en porselein lopen de temperaturen op tussen de 1.200 en 1.300 graden. Bij deze hoge temperaturen smelten de glazuren aan het oppervlakte en smelten uit.

Oxiderend of reducerend branden?

Oxiderende brand komt voor in een elektrische oven. Bij deze brand gaat het zuurstof blijvend door de oven heen. Bij een reducerende brand gaat de zuurstof niet door de oven heen. Reducerend branden wordt veelal gebruik bij ovens die opgestookt worden met gas, hout of andere brandstof. De reductie kan ervoor zorgen dat in de glazuur chemische reacties ontstaan en daardoor bijzondere glazuren naar voren komen. Oxiderende brand komt het meeste voor in Nederland, want reducerend branden vergt enig kennis en ervaring.

Soorten glazuur

Glazuur is in verschillende vormen op de markt te verkrijgen. De meest gebruikte vormen zijn kant en klare poeders en vloeibare glazuren. Een poederglazuur meng je met water en is dan klaar voor gebruik. Een vloeibare glazuur uit een potje is direct klaar voor gebruik en kun je gemakkelijk weer wegzetten en bewaren. Een moeilijker vorm van glazuren is het zelf maken van glazuren met behulp van recepten. Het zelf maken van glazuren met grondstoffen vergt veel tijd, veel oefening en het maken van diverse proefplaatjes. Er zijn verschillende cursussen en boeken met recepten in de omloop. Het is een proces dat altijd erg spannend is en een manier om eigen, kenmerkende, glazuren te gebruiken. Zo krijg je unieke werkstukken! Van belang is dat je veel gaat experimenteren en de proefplaatjes een nummer geeft en goed documenteert welke grondstoffen je hebt gebruikt en hoe vaak je de glazuur hebt opgebracht.

Lees verder

• Alles over klei
• Het maken en gebruiken van engobe
• Het werken met luster
• Het werken met majolica
• Tips bij het kopen van een keramische oven