Go: geschiedenis en spelregels

Go, officieel Kanji genoemd, is een bordspel voor twee spelers. Het wordt met name in Azië gespeeld. Vooral in China, Japan en Korea zijn miljoenen Go-spelers. Echter wint het spel buiten Azië in populariteit nadat in 2016 de door Google gemaakte computer AlphaGo voor het eerst van een wereldkampioen Go wint. Go wordt gezien als het moeilijkste spel ter wereld en vereist inzicht, strategie en geluk.

Inhoud

• Het spel Go
• Computer AlphaGo wint Go spel
• Spelregels van Go
• Go leren spelen
• Tot slot

Het spel Go

Go verscheen voor het eerst 2500 jaar geleden in China. Het is daarmee voor zover bekend één van de oudste bordspellen ter wereld. In China werd het spelen van Go als één van de vier kunsten beschouwd, tezamen met kalligrafie, het bespelen van een qugin (strijkinstrument) en schilderen. Wereldwijd verschillen de namen van het spel. In China wordt het Weiqi genoemd, terwijl het in Korea gespeeld wordt onder de naam Baduk. De Europese naam Go is afgeleid van de Japanse benaming I-Go. De originele namen betekenen letterlijk 'omringend spel' en beschrijft daarmee het doel van het spel.

Go wordt met witte en zwarte stenen gespeeld op een bord van 19 bij 19 lijnen, die gezamenlijk 361 kruispunten vormen. Beide spelers moeten vervolgens hun stenen (de een wit, de ander zwart) op één van de kruispunten zetten. Het doel van het spel is vervolgens om gebieden te veroveren door stenen van de tegenspeler te omringen. Het spel eindigt als het bord als er geen zetten meer mogelijk zijn, maar zoals de Aziatische cultuur voorschrijft: onder goed overleg en als beide spelers er mee instemmen.

Go wordt vaak het moeilijkste spel ter aarde genoemd, omdat de spelers veel meer potentiële zetten hebben en een groter speelveld in de gaten moeten houden dan bij bijvoorbeeld schaken. Op een traditioneel bord van 19 bij 19 lijnen zijn 2.08168199382×10170 zetten mogelijk. Dit zijn meer zetten dan er bekende atomen in het gehele universum zijn.

Computer AlphaGo wint Go spel

In 2016 is het Google voor het eerst gelukt een computer te bouwen en programmeren die een spel Go van een mens gewonnen heeft. AlphaGo. In maart 2016 versloeg het programma met de naam AlphaGo de Zuid-Koreaanse speler Lee Sedol, één van de meest begaafde Go-spelers ter wereld. AlphaGo had in 2015 eerder 5-0 van Europees Go-kampioen Fan Hui gewonnen. Tegen Lee Sedol werden de eerste drie wedstrijden door AlphaGo gewonnen. Vervolgens won Sedol een wedstrijd. AlphaGo won vervolgens de laatste twee wedstrijden. Het prijzengeld van 1 miljoen dollar is volledig aan goede doelen gedoneerd.

Spelregels van Go

Go kenmerkt zich door enkele simpele spelregels die iedereen zonder moeite op kan pakken. Het venijn zit hem echter in de strategische keuzes en uitzonderingen die het spel kent. Een beginner kan de regels toepassen maar zal nog niet goed weten welke gevolgen zijn zet heeft gehad.

Go wordt officieel gespeeld op een bord van 19 bij 19 lijnen. Een speler speelt met witte stenen, de andere speler met de zwarte stenen. Om de beurt leggen de spelers een steen op één van de 618 kruispunten. Het doel van Go is om zoveel mogelijk gebied op het bord te veroveren door gebieden af te zetten of om de andere speler volledig te omsingelen (slaan) om zo dit gebied te veroveren. Het veroverde gebied wordt vrijgemaakt en de lege plekken tellen als punten. Als er geen zetten meer mogelijk zijn (het bord ligt vol, of alle ruimten zijn veroverd) worden de punten geteld.

Hoewel regels per land of regio kunnen verschillen blijft de basis van het spel hetzelfde. Geschat wordt dat verschillen in het gebruik van spelregels tussen beide spelers slechts in 1 op de 10.000 spellen problemen oplevert.

Begrippen

Het is verstandig de volgende begrippen te kennen alvorens de spelregels te lezen.

• Vrijheden: de vrije kruispunten om een gelegde steen (horizontaal en verticaal). Bij een enkele steen zijn dit er maximaal vier.
• Keten: meerdere stenen van dezelfde kleur bij elkaar liggend zonder vrijheden ertussen. Deze delen hun vrijheden.
• Gebieden: lege kruispunten op het bord vrijgespeeld door het slaan van stenen of lege punten zelf afgebakend door eigen stenen.

Basisregels

• Er wordt met een leeg bord begonnen.
• Zwart begint en zet een steen op een willekeurig kruispunt op het bord.
• Hierna zet wit een steen op een willekeurig kruispunt op het bord.
• Als een speler met een zet alle vrijheden van een steen of keten van de tegenstander afpakt dat worden deze stenen geslagen en worden van het bord gehaald en bewaard voor de puntentelling.
• Een speler hoeft niet te zetten en mag altijd passen. Als beide spelers passen is het spel afgelopen.
• Of als er geen zetten meer mogelijk zijn is het spel afgelopen.

Naast de basisregels gelden er nog regels en beperkingen voor verschillende zetten.

Zelfmoord
Het is niet toegestaan om een steen op een positie te zetten zonder vrijheden er omheen, mits deze gebruikt wordt om een steen of keten te slaan.

Ogen
Ogen zijn vrije kruispunten volledig omsloten door een keten, of buitenrand. Een groep met een enkel oog, kan indien omringd door de tegenstander geslagen worden. Hoewel het omringen van de groep zelf nog niet de stenen slaat (er is een vrijheid over), mag de omringde speler geen steen in het oog kwijt, wegens de zelfmoordregel. De tegenstander mag dit echter wel (tevens zelfmoordregel) en hiermee de keten slaan. Een groep met een enkel oog wordt daarom dood genoemd.

Heeft een groep echter twee ogen dan is deze groep levend. Door de zelfmoordregel kunnen beide spelers geen steen plaatsen omdat er om het oog hoog geen vrijheden zijn. De groep met twee ogen omringen heeft geen nut omdat deze niet geslagen wordt omdat er twee vrijheden over zijn en een groep alleen geslagen kan worden als met de zet de laatste vrijheid afgepakt wordt (ongeacht of deze door de zelfmoordregel gebruikt kunnen worden).

Ko-regel
Om geen oneindige repetities in het spel te krijgen mag een steen die slechts één enkele steen van een ander geslagen heeft, niet direct als enkele steen teruggeslagen worden.

Scoretelling

Als de zetten op zijn of beide spelers gepast hebben, worden de punten geteld. Hiervoor wordt de volgende formule gebruikt:


Omdat zwart begint en hiermee in het voordeel is, wordt er een evenwicht toegepast, deze wordt komi genoemd. Op een 19 x 19 bord krijgt de spelers met zwart altijd 5,5 punt aftrek.

Go leren spelen

Zoals uit de simpele spelregels maar vele uitzonderingen en het grote speelveld blijkt, is Go een zeer moeilijk spel om onder de knie te krijgen. Het zal in het begin zeer moeilijk zijn om te zien wanneer een steen of keten volledig is omsingeld en wanneer een groep dood of levend is. Tevens kan de puntentelling een lastig gebeuren zijn. De Nederlandse Go Bond NGoB (NGoB) heeft een website (321Go.nl) online gezet waarin het spel stap voor stap geleerd kan worden. Het enkel lezen van de spelregels zal niet voldoende zijn om het spel goed te beheersen. Men zal het in de praktijk moeten leren. Dit kan tegen een geoefende Go-speler die de nieuwe speler op zetten en beperkingen wijst. Ook is het mogelijk om het spel eerst een aantal keer online te spelen, omdat hier foute of onmogelijke zetten automatisch afgekeurd worden.

Tot slot

Wang Jixin was een Go-speler uit de Tang dynastie 618 en 907 n.Chr. Hij schreef de tien gouden regels voor Go die elke speler zou moeten beheersen:

• Tan Bu De Sheng (贪不得胜) - The greedy do not get success
• Ru Jie Yi Huan (入界宜缓) - Be unhurried to enter opponent´s territory
• Gong Bi Gu Wo (攻彼顾我) - Take care of oneself when attacking the other
• Qi Zi Zheng Xian (弃子争先) - Discard a stone to gain sente
• She Xiao Jiu Da (舍小就大) - Abandon small to save big
• Feng Wei Xu Qi (逢危须弃) - When in danger, sacrifice
• Shen Wu Qing Su (慎勿轻速) - Make thick shape, avoid hasty moves
• Dong Xu Xiang Ying (动须相应) - A move must respond to the opponent's
• Bi Qiang Zi Bao (彼强自保) - Against strong positions, play safely
• Shi Gu Qu He (势孤取和) - Look for peace, avoid fighting in an isolated or weak situation