Een uitdagend spel zelf maken en spelen: tangram

Het spel tangram is oorspronkelijk uit China afkomstig. Bij dit spel moeten een zevental geometrische figuren steeds zo worden gelegd, dat bepaalde afbeeldingen ontstaan. In de winkel kun je verschillende uitvoeringen van dit spel kopen, maar het is heel goed en goedkoop ook zelf te maken. Met tangram ben je verzekerd van vele uren puzzelplezier!

De herkomst van tangram

Al honderden jaren geleden werd in China tangram bedacht. In 1816 werd het door de Amerikaanse kapitein M. Donnaldson vanuit China meegenomen en raakte het in Amerika bekend. Vandaar uit volgde Groot Brittannië en de rest van Europa. Toen het spel in het begin van de negentiende eeuw ook bij ons bekend werd, noemde men het ‘het Chinese spel’. Wat precies de betekenis van de naam tangram is niet helemaal zeker. Wellicht is er een verband met het woord tang, afgeleid van de Chinese Tang-dynastie. Misschien is er ook een verband met de Tanka-meisjes, die vroeger op de Chinese jonken met dit spel de blanke zeelieden bezig gehouden zouden hebben. Het tweede deel van de naam tangram is afgeleid van het Griekse woord gramma, wat zoiets als tekening, afbeelding betekent. (vergelijk pentagram, diagram, etc.).

Een puzzel met zeven stukjes

Gewone legpuzzels zijn bekend, waarbij je een in kleine stukjes gedeelde afbeelding weer tot één geheel moet zien te brengen. Tangram is ook een soort legpuzzel, waarbij je steeds met zeven stukjes figuren moet leggen. De figuren bestaan uit silhouetten, schaduwbeelden, waarbij geen tussenlijnen te zien zijn. Je ziet dus niet hoe de tangram-figuren precies moeten worden neergelegd. En juist dát maakt het moeilijk, spannend en uitdagend tegelijk. Om het nog een beetje ingewikkelder te maken: voor elke afbeelding moet je ook altijd alle zeven stukjes gebruiken. Zo’n stukje wordt ook wel een tan genoemd.

Combinaties

Je zou denken dat je met zeven tans, ofwel zeven stukjes, snel door de mogelijkheden heen bent, maar dat is niet zo. Je kunt een onvoorstelbare hoeveelheid verschillende figuren leggen. Sommige daarvan zijn heel herkenbaar, en vormen afbeeldingen van mensen, dieren, planten of objecten. Andere afbeeldingen bestaan uit abstracte patronen. Sommige figuren zijn eenvoudig, wat meer geschikt voor kinderen of beginnende tangram-spelers, andere zijn ingewikkelder en vormen ware hoofdbrekers.

Wiskunde

Het tangram-spel appelleert aan je wiskundig en ruimtelijk inzicht. Je moet je kunnen voorstellen hoe geometrische vormen eruit zien, wat het effect is als je ze draait, omkeert of spiegelt. In ieder geval helpt het spelen van tangram je wel bij het ontwikkelen van dit wiskundige en ruimtelijk inzicht.

Materiaal

De tangramspelen die je tegenwoordig in de winkel kunt kopen zijn meestal gemaakt van hout of kunststof. In het verleden werden ook andere materialen gebruikt, zoals been of ivoor. Daarnaast werden de na te leggen afbeeldingen gedrukt op losse kaarten of voorbeeldboeken. En dat laatste gebeurt natuurlijk nog steeds, bovendien zijn veel tangramfiguren om na te leggen op internet te vinden. Het is prettig als je naast de voorbeeldboeken, - kaarten e.d. ook beschikt over de juiste oplossingen, zodat je kunt controleren of jouw oplossing ook de juiste is.

Zelf maken

Omdat tangram in wezen erg eenvoudig is en uit simpele meetkundige figuren bestaat, kun je het spel ook gemakkelijk zelf maken. Dat is niet alleen een stuk goedkoper dan een spel in de winkel halen, het is ook een stuk leuker om je eigen materialen te maken.

Wat heb je nodig

Wat je nodig hebt is afhankelijk van het materiaal dat je kiest om je tangram-spel te maken. Ga je voor papier, karton of hout?

Papier of karton

• Dik papier of karton. Als het een kleurtje heeft is dat leuker, maar dat hoeft niet.
• Schaar (of stanleymes met metalen liniaal)
• Liniaal
• Potlood

Hout

• Plaatje triplex
• Liniaal
• Potlood
• Figuurzaag

Hoe pak je het aan

• Teken op het karton of triplex met liniaal en potlood een vierkant van 10 bij 10 centimeter. Teken niet te dik, houd het dun.
• Verdeel het vierkant in 16 vierkantjes. Dat doe je door horizontale en verticale lijnen te tekenen, tweeëneenhalve centimeter uit elkaar. Ook deze lijntjes teken je maar dun.
• Zet aan de buitenkant de getallen 1 tot en met 11, op de manier zoals je op het plaatje ziet. Die getallen gebruiken we in de volgende stappen om duidelijk te maken welke lijnen je moet trekken.
• Trek een lijn van 5 naar 11. (Figuur A)
• Trek een lijn van 7 naar 10. (Figuur A)
• Trek een lijn van 1 door het middelpunt van het vierkant naar de lijn van 7-10. (Figuur B)
• Figuur A
  Figuur B
• Trek een lijn van 7 naar het snijpunt van 4 en 6. (Figuur C)
• Trek een lijn van het snijpunt van 4 en 8 naar het snijpunt van 2 en 8. Hiermee zijn alle lijnen getrokken. (Figuur D)
• Figuur C
  Figuur D
• Nu moeten de stukjes heel precies van elkaar worden losgemaakt. Is je vierkant van karton, dan kun je met een stanleymes langs een metalen liniaal snijden, of héél precies met een goede schaar knippen. Is je vierkant van hout, dan kun je met je figuurzaag aan de slag.
• Zijn de stukjes van hout, dan schuur je ze voorzichtig met fijn schuurpapier glad. Je kunt de stukjes in een mooie kleur schilderen, en eventueel van een vernislaagje voorzien zodat kleur en vorm langer mooi blijven. Zijn de stukje van papier of karton, dan kun je met dik plakband of plakplastic eventueel voor een versteviging zorgen. Papier stukjes zijn natuurlijk, mochten ze niet mooi meer zijn, wat gemakkelijker en sneller opnieuw te maken.

Voorbeelden

Met een beetje speuren op het internet kun je allerlei voorbeelden vinden van figuren om na te leggen. Maar je kunt natuurlijk ook zelf figuren bedenken, en die op opdrachtkaarten zetten. Wie lukt het om deze het eerste na te leggen?