Het histogram: handig hulpmiddel in de fotografie

Het histogram is een handig hulpmiddel in de fotografie. Hoewel het LCD-scherm op de camera redelijk goed weergeeft of een foto goed belicht is, gebruiken digitale fotografen het histogram vaak als aanvulling. Het geeft veel informatie om de belichting te analyseren en zo de perfecte foto te maken. Wie het histogram goed begrijpt, zal beslist verbeterde foto's tegemoet zien. Een uitleg.

Fotograferen in JPEG

Dit artikel is met name bedoeld voor digitale fotografen die fotograferen in de manuele stand van de camera en zelf de belichting instellen. In dit artikel vind je tips en trucs voor het benutten van het histogram voor foto's die geschoten zijn in het formaat JPEG. Voor RAW-fotografie kunnen mogelijk andere regels gelden.

Histogram bekijken

Het histogram kun je terugvinden in het menu van je camera. De meeste camera's laten de foto -nadat deze gemaakt is- nog even terugzien. In het menu kun je vervolgens het histogram aanklikken, dit wordt dan bij de foto op het LCD-scherm getoond. Zo kun je eenvoudig bekijken of de foto correct belicht is of juist afwijkingen laat zien. In Photoshop kun je het histogram bekijken via 'venster->histogram'.

Wat is een histogram?

Een histogram in de digtitale fotografie is een weergave van tonen (pixels) in de foto in de vorm van een diagram. In een histogram kun je zien hoe het aantal pixels over de afbeelding is verdeeld. Van de pixels wordt de helderheid en het bereik weergegeven op een schaal van 0 tot 255. 0 staat voor zwarte tonen en het getal 255 staat voor witte tonen.

Belichten en het histogram

Een 'ideale' foto is een foto die correct belicht is en genoeg contrast bevat. Dit is vaak het geval als het volledige bereik aan tinten wordt gebruikt. In het histogram van de gemaakte foto zijn zowel zwarte, grijze als witte tinten zichtbaar. Bij onderbelichting is het zaak om het diafragma te vergroten of de sluitertijd te verkleinen. Bij overbelichting is juist een kleiner diafragma of een langere sluitertijd aan te raden. Experimenteer net zo lang met de belichting totdat deze correct is.

Histogram lezen

Correcte belichting

Uit het histogram is duidelijk te lezen hoe de pixels over de foto zijn verdeeld en of er een correcte belichting is toegepast. Een goed belichte foto laat een evenredige verdeling van zowel de helderheid als van het aantal pixels zien. Het histogram toont dan een bergvorm of een diagram dat genoeg en goed verdeelde pixels over de totale breedte van de staafgafriek heeft.

Over- of onderbelichting

Bij een onderbelichte foto is er een bergvorm aan de linkerkant van het histogram te zien. De foto bevat kort gezegd teveel donkere tonen. Wanneer de foto overbelicht is, wordt er juist een ophoping van tonen aan de rechterkant van het histogram getoond. Er zijn dan teveel lichte tonen in de foto. Bij een afwijkend histogram is het raadzaam de belichting aan te passen totdat er een evenwichtige verdeling tussen de donkere en lichte pixels is.

Details in een foto

Schaduwen/lichtpartijen

Een histogram geeft niet alleen informatie over de correcte belichting maar laat ook zien of er nog genoeg details in delen van de foto te zien zijn.Wanneer een foto teveel donkere pixels bevat verliest deze details in zogenaamde schaduwpartijen. De schaduwen zijn in de linkerkant van het histogram weergegeven. Bij een foto met teveel lichte pixels of hooglichten is er juist detailverlies in lichtaccenten (rechts van het histogram weergegeven).

Middentonen

Ook kan er te weinig detail in de middentonen zijn waardoor er een vlak histogram ontstaat. Om detailverlies in foto's te voorkomen is het belangrijk het toonbereik dat in het histogram te zien is, goed vast te stellen. Immers, bepaalde details in afbeeldingen kunnen het verschil maken in een mindere of juist een prachtige foto. In Photoshop vallen details in bepaalde gevallen terug te halen, mits ze niet helemaal verloren zijn gegaan tijdens het fotograferen door een verkeerde belichting.

Dynamisch bereik

Helderheidsbereik en histogram

In de digitale fotografie is het dynamisch bereik van de camera/sensortype een veelgehoord begrip. Dit is het helderheidsbereik en verschilt van sensor tot sensor. Bij een groot dynamisch bereik kan er meer informatie worden vastgelegd. Dit is in het histogram aan het aantal en de verdeling van de pixels te zien.

Detailverlies

Wanneer er een knipperlicht op het LCD-scherm bij het histogram wordt getoond, zijn er tonen die buiten het dynamisch bereik van de sensor vallen. De pixels hebben dan geen digitale waarde meer en de details zijn ook in beeldbewerkingsprogramma's zoals Photoshop niet meer terug te halen. Let hier dus op bij het uitlezen van het histogram!

Ideaal histogram?

Zwarte tonen

In de fotografie bestaat er geen ideaal histogram. Hoewel het zogenaamde 'perfecte' histogram een bergvorm zou moeten hebben met een mooie verdeling van de pixels, zijn er ook uitzonderingen op de regel. Bij een silhouet bijvoorbeeld is het juist de bedoeling dat een object in de foto onderbelicht is. Het histogram dat bij deze foto hoort laat dan een opeenhoping van pixels aan de linkerkant (zwarte tonen) zien.

Witte tonen

Bij het belichten van bepaalde landschappen of sneeuw is een iets overbelichte foto juist van toepassing. Er zijn dan genoeg accenten en details in de lichte partijen van de foto te zien. Een opeenhoping van pixels in de rechterkant (witte tonen) van het diagram is dan ook in dit specifieke geval van toepassing. Weet dus goed wat voor 'n foto je voor ogen hebt als je het histogram correct wilt uitlezen.

Histogram achteraf bijstellen?

Correcties

Wanneer je thuis achter de computer zit en ziet dat de foto's die je gemaakt hebt toch niet correct belicht blijken te zijn, vallen je foto's soms toch nog te redden. Wanneer de foto in JPEG is geschoten, kun je via beeldbewerkingsprogramma's zoals Photoshop de belichting nog enigszins corrigeren. Klik in Photoshop 'afbeeldingen->aanpassingen-niveau's' aan en schuif met de pijltjes/schuifregelaar totdat de pixels in het histogram in evenwicht zijn.

Kwaliteitsverlies

Via 'afbeeldingen->curven' in het menu van Photoshop valt de belichting in bepaalde gevallen ook achteraf nog bij te stellen. Hou er rekening mee dat er bij veel bewerkingen in JPEG de kwaliteit van de foto achteruit holt. Het is dus altijd zaak om de foto tijdens het 'schieten' zoveel mogelijk correct te belichten. Bekijk je foto's dus het liefst direct met het histogram erbij. Veel fotoplezier!