Zeeprecept: de berekening voor de hoeveelheid loog

Een zeeprecept is het grootste geheim van elke zeepfabrikant, eenmaal een goed recept dan kan iedereen het maken. Zelf een zeeprecept samenstellen is niet eenvoudig, daarvoor is enige kennis nodig en rekenvaardigheid. De verzepingsfactor van olie moet bekend zijn zodat de hoeveelheid loog en water bepaald kan worden. Door verschillende soorten oliën te gebruiken verandert de zeepkwaliteit en de verzepingsfactor. Hoe wordt een zeeprecept dan berekend?

Het zeeprecept

Een goed zeeprecept is niet makkelijk te vinden, fabrikanten van zeep houden dit streng geheim. Door verschillende oliën te gebruiken met een aantal chemische additieven heeft elke zeep zijn eigen kwaliteit en toepassing. Zeep om de huid mee te reinigen is van een andere samenstelling dan zeep waarmee de vloer wordt geschrobd. Huidzeep bestaat hoofdzakelijk uit oliën en loog met daaraan toegevoegd etherische olie om te geuren, soms wordt er ook een middel toegevoegd om desinfecterende eigenschappen aan de zeep mee te geven.

Zeep waarmee wordt gepoetst is vaak van agressievere stoffen gemaakt, onder andere door een overmaat loog toe te voegen, het bijtende karakter van deze zeep ontvet goed. De basis van alle zepen blijft hetzelfde, door verzeping van olie. Als organische olie met loog wordt gemengd zal er verzeping optreden, er ontstaat dan een polair molecuul dat losgeweekt vuil omhult en met water wegspoelt. De juiste balans vinden van verschillende oliën in zeep is niet gemakkelijk, eenmaal een mooi recept samengesteld, houd het geheim.

Verzepingsfactor olie

Elke olie heeft zijn eigen verzepingsfactor, deze factor is een waarde die aangeeft hoeveel milligram loog reageert met 1 gram olie. Van sommige oliën is de verzepingsfactor gespreid, bijvoorbeeld olijfolie 184-196, dat heeft te maken met de kwaliteit van de olie. Die kan verschillen door de groeiomstandigheden, een ander klimaat, een slecht seizoen, de voeding. De tabel hieronder bevat de verzepingsfactor van oliën die in zeep meestal worden gebruikt, eveneens staat de rekenfactor voor KOH (Kaliumhydroxide) en NaOH (Natriumhydroxide) vermeld, aantal mg loog tegen 1 gram olie. Deze hydroxides zijn loogzouten. KOH wordt gebruikt voor vloeibare zeep, NaOH voor harde stukken zeep.

Om te kunnen rekenen in grammen zal het verzepingsgetal gedeeld moeten worden aangezien de zeepfabrikanten in ounces rekenen:

• Harde zeep (NaOH): Deel het verzepingsgetal door 1422,9803
• Vloeibare zeep (KOH): Deel het verzepingsgetal door 1010,316

Recept berekenen

Met deze bekende waarden kan nu een berekening worden opgesteld. Als het verzepingsgetal een gespreide waarde heeft dan wordt het gemiddelde in de berekening gebruikt. De praktijk zal uitwijzen of dit getal aangepast dient te worden, als de zeep te vet is moet de gemiddelde verzepingswaarde omhoog bijgesteld worden en als de zeep te weinig vet bevat zal de gemiddelde waarde omlaag moeten.

Rekenvoorbeeld harde zeep:

• Olijfolie 184-196, gemiddeld 190, hoeveelheid 100 gram
• Kokosolie 250-264, gemiddeld 257, hoeveelheid 100 gram
• Loogsterkte 27% NaOH
• Overvetting 1%

Berekening:

• Olijfolie: (190 / 1422,9803) x ((100 / 100) x (100 - 1)) = 13,219 gram NaOH
• Kokosolie: (257 / 1422,9803) x ((100 / 100) x (100 - 1)) = 17,882 gram NaOH

• Totaal: 31,173 gram NaOH

Nu de hoeveelheid loog bekend is kan de hoeveelheid water worden berekend.


Berekening:

• Olijfolie: (13,219 / 27) x 100 - 13,219 = 35,741 gram water
• Kokosolie: (17,882 / 27) x 100 - 17,882 = 48,346 gram water

• Totaal: 84,087 gram water

Om van 100 gram olijfolie en 100 gram kokosolie harde zeep te maken is 31,173 gram NaOH nodig opgelost in 84,087 gram water. Door twee soorten oliën te gebruiken moeten de berekende hoeveelheden bij elkaar opgeteld worden en kan met de zeepbereiding worden gestart. Voor vloeibare zeep wordt KOH gebruikt, de loogsterkte ligt rond de 20%. De hardheid van het water neutraliseert een klein beetje loog hierdoor zal de overvetting van de zeep toenemen. Gedestilleerd water heeft geen invloed op de loogsterkte.

Lees verder

• Zeep maken: zeeprecept en bereiding
• Welke olie wordt gebruikt voor zeep?