Postkaarten: postzegeltaal of geheimtaal met postzegels!

In het moderne tijdperk van e-mail, Facebook en Skype sturen niet veel mensen nog een postkaart of een brief. Slechts weinigen zullen dan ook nog de postzegeltaal kennen, een geheime taal die erg populair was begin 1900. De postzegeltaal werd ook gebruikt in de twee wereldoorlogen om de vijand te verschalken. De kunst was om je postzegels zo te kleven dat alleen een ingewijde wist wat ze betekenden. Later werd postzegeltaal ook gebruikt om dure portkosten te omzeilen. Tegenwoordig stuurt iedereen e-mails, sms-en of facebookberichten. Brieven en postkaarten zijn passé. In het begin van de 19de eeuw lagen de kaarten helemaal anders. Toen was men blij dat men elkaar een postkaart kon sturen. En om nieuwsgierige blikken te omzeilen, gebruikte men vaak de postzegeltaal.

Het ontstaan van de postzegeltaal

Portkosten drukken

Begin negentiende eeuw waren er twee verschillende porttarieven voor kaarten: het tarief voor prentkaarten en het tarief voor briefkaarten. Een prentkaart moest een korte groet bevatten om te kunnen genieten van het drukwerktarief. Maar daar hadden een paar slimmeriken al snel iets op gevonden. Ze ontwikkelden een postzegeltaal. Met de plakrichting van de zegel vertelde de verzender een extra boodschap. Dat kon gaan om een geheime boodschap, maar evenzeer om een liefdesverklaring of om een ondeugend voorstel. Niet alleen kon de kaart zo goedkoper in de postbus maar men kon er ook nog indiscrete blikken mee omzeilen. Want niet alleen de postbode kon de boodschap op de kaart lezen. Neen, in die tijd lazen ouders ook zonder schroom de post van hun kinderen.

Postzegeltaal gaat internationaal

Verwarring alom!

De makers van postkaarten dachten een gat in de markt te hebben gevonden en er werden heel wat postkaarten met "vertalingen" van postzegeltaal uitgegeven. Op een kaart zag je dan de verschillende plakrichtingen van de zegel met daaronder de betekenis er van (zie foto intro). Spijtig genoeg kwamen de makers van de postkaarten niet echt met elkaar overeen wat de verschillende plakrichtingen betekenden. Resultaat was dat er heel wat misverstanden ontstonden door het kleven van zegels in een bepaalde richting. Ook tussen de landen onderling was er heel wat spraakverwarring. De betekenis van de zegel op een Duitse kaart kon juist het tegenovergestelde van de betekenis van de zegels op een Franse kaart zijn. Met alle gevolgen van dien... Mede hierdoor kwam het gebruik van dit systeem en het uitgeven van dit soort postkaart in de vergeethoek terecht.

Postkaarten met postzegeltaal

Tussen 1900 en 1950 werden er heel wat zulke postkaarten gedrukt. In België en Nederland sprak men van "postzegeltaal", in Frankrijk van "langage des timbres", in Engeland en Amerika van "The Language of Stamps", in Duitsland van "Briefmarken Sprache", in Italië van "Correspondenza Amorosa del Francobolli" en in het hoge noorden van "Postimerkki kieli" of "Postimerkki tulkki". Meestal ging het om een donkere of lichte achtergrond met hierop de zegels in de verschillende plakrichtingen. Hieronder stond dan de betekenis van de plakrichting. Verder was de kaart nog versierd met een romantisch koppeltje of een ondeugende tekening. In Duitsland was het ook gebruikelijk dat twee zegels op verschillende manieren naast elkaar werden gekleefd, wat dan weer meer mogelijkheden gaf. Postkaarten met zegeltaal kan men nu nog te koop aangeboden vinden op internetsites of op postkaartenbeurzen. Voor sommige exemplaren wordt al gauw tussen de 3 en de 5 euro geboden.

Wat vertelden de zegels zoal?

Naargelang de manier waarop de zegels waren opgekleefd, kreeg men een andere boodschap. Zo kon je een zegel links kleven, of rechts, of nog op zijn kop. Meestal kenden vooral de twee geliefden of de twee partijen de juiste betekenis van de plaats van de postzegel. Op de postkaarten met zegeltaal werd een zekere betekenis gegeven aan een bepaald patroon. Enkele voorbeelden:

• Kom je gauw?
• Vergeet me niet
• Ik hou van je
• Ik ben alleen
• Wanneer zie ik je?
• Voor eeuwig de jouwe
• Waarom antwoord je niet?
• Ik denk aan je
• Zelfde plaats als altijd
• Ik blijf je trouw, enz.

Een vaste kleefwijze voor al deze zinnetjes was er niet, aangezien op iedere postkaart wel wat anders stond, zeker als men de verschillende landen onderling gaat vergelijken.

Gedichtjes op postkaarten met postzegeltaal

Naast de postzegels, hun betekenis en de tekening stond er ook vaak een gedichtje op de postkaart. Ook het gedichtje liet geen twijfel bestaan over de aard van de boodschap. Een paar voorbeelden:

"Lieve schat, al heb ik weinig tijd te schrijven
Voor altijd zal ik de jouwe blijven
Veel geschrijf heeft weinig zin
De stand van de postzegel houdt m'n gedachten in"

"Een taal zonder woorden
eenvoudig nietwaar?
Wij worden heel spoedig
Het gelukkige paar"

"Welk zoetlief woord van roze lippen
Voor elk te hooren mag ontglippen
Iedere zegel heeft een woord
Dat slechts het smachtend harte hoort"

Gebruik van postzegeltaal tijdens de Wereldoorlogen

Tijdens de Wereldoorlogen waren zegels handig om extra boodschappen te sturen. Zonder staalkaart met de betekenissen van de geheimtaal was de boodschap enkel begrijpbaar voor verzender en ontvanger. Een perfecte en discrete geheimtaal met andere woorden.

Andere manier om geheime boodschap te versturen

Naast de postzegeltaal werd ook nog een andere manier gebruikt om geheime boodschappen over te brengen. De boodschap werd heel klein in het frankeervakje geschreven. Daarna ging de zegel er over. Een klein merkteken op de kaart maakte de ontvanger duidelijk dat er onder de postzegel een boodschap verborgen was. Restte de ontvanger niets anders dan de postzegel er heel voorzichtig af te halen of af te stomen en de boodschap te lezen of te ontcijferen.