Met handige tips mooier fotograferen, schilderen en tekenen

Als kind hebben we allemaal getekend. Maar op bepaalde leeftijd stoppen we daar vaak mee. Toch geeft het een enorme voldoening om als volwassene zelf een tekening of schilderij te maken. Enige aanleg is wel handig, maar een groot talent hoef je beslist niet te zijn. Bijna Iedereen kan zich in de schilderkunst bekwamen, door oefening. En door wat creatieve basisregels in acht te nemen, die trouwens ook heel nuttig zijn bij het maken van artistiek verantwoorde foto's.

Talent niet noodzakelijk

Je hoeft geen talent te zijn om een acceptabele tekening, aquarel of schilderij ter maken, zoals ook oud-president George Bush laat zien in z'n verschillende portretten. Maar enige aanleg voor vorm, verhouding en lichtval is natuurlijk wel handig.

Je kunt het vergelijken met zingen dat ook iedereen kan (leren). Maar als je niet enigszins muzikaal bent en op z’n minst het verschil tussen zuiver en vals kunt horen, zul je hooguit zelf plezier aan je zang beleven, maar een toehoorder niet.

Zo ligt het ook met schilderen en tekenen, want als je geen enkel gevoel voor verhouding en perspectief hebt, zal het moeilijk worden om een creatie te maken, die ook een ander kan boeien. Maar het allerbelangrijkste is natuurlijk dat je er zelf plezier aan beleeft, en dan maakt het niet uit wat een ander er van vindt. En soms weegt het gevoel toch zwaarder dan het inzicht in vorm en verhouding. Zoals blijkt uit het werk van de zogenaamde primitieven, die op een nogal kinderlijke manier tekenden, maar desondanks vaak toch in de smaak vielen bij het publiek.

Maar met een gemiddelde aanleg en een normaal gevoel voor lichtval, vorm, verhouding en perspectief komen we met behulp van de volgende basisregels vaak tot heel acceptabele en boeiende creaties, die technisch heel wat professioneler zijn dan die primitieve stroming:

Compositie

Als je weet wat je wilt schilderen en tekenen, dien je daarvan een beetje spannende setting (compositie) te maken die niet te symmetrisch is. Typisch voorbeeld van een saaie afbeelding is bijvoorbeeld door bij een landschap de horizon precies in het midden van je tekening te zetten. En zo moet je dus ook goed nadenken over de positie van de verschillende andere voorwerpen en onderwerpen. Hier gelden eigenlijk dezelfde regels als bij fotografie, dus er is voldoende info over te vinden.

Lichtval en contrast

Realiseer je dat bijvoorbeeld de zon in principe van één kant schijnt en dat je consequent moet zijn in het plaatsen van licht en schaduw. Koele tinten (blauwig) vind je in de schaduwpartijen, terwijl de warme tinten (geel, rood) in de belichte partijen voorkomen. Die verschillen zijn natuurlijk het grootst bij felle zon, terwijl er in een bewolkte situatie minder contrasten zijn. En ook kunstlicht kent dergelijke verschillen.

Perspectief

Alle horizontale lijnen die van je aflopen richting horizon, verdwijnen uiteindelijk naar één punt (stip) aan die horizon, zoals je ook kunt zien op elke willekeurige foto, zoals een stadsgezicht. En dat geldt dus ook voor die lijnen op je schilderij. Bepaal dat verdwijnpunt voordat je begint te tekenen, en wees vervolgens consequent. Maar met twee verdwijnpunten werken is soms ook noodzakelijk, als je bijvoorbeeld niet frontaal tegen één zijde van een gebouw aankijkt, doch tegen de hoek van dat bouwwerk. Zowel links als rechts van het midden is dan een verdwijnpunt aan de horizon.

Een ander aspect van perspectief is dat niet alleen de objecten in de verte verkleinen, maar ook de intensiteit van de kleur richting horizon geleidelijk steeds minder wordt. Dus de dakpannen van een huis op de voorgrond zijn misschien fel oranje, maar wat verder in de diepte mag je nooit diezelfde sterke tint gebruiken, daar die in werkelijkheid ook zwakker van kleur is. En helemaal aan de horizon is er amper nog sprake van oranje, maar eerder grijs met een oranje zweem. De intensiteit van een verfkleur verminderen, realiseren we door wat grijze verf aan die kleur toe te voegen. Dus bereiken we ook in dit voorbeeld door aan het oranje wat grijs pigment (verf) toe te voegen, al naar gelang de diepte.

En die verschillen in kleurintensiteit maken we natuurlijk in andere onderwerpen. Dus ook aan het groen van de vegetatie en het blauw van de lucht en alle andere zaken, wordt wat grijs toegevoegd. Hoe dichter bij de horizon hoe meer grijs toevoegen.

Driedimensionale vormen

De kunst is om op een twee dimensionaal oppervlak ( je tekenpapier, of schilderdoek) een driedimensionale voorstelling te maken. Een huis is in dus feite een kubusachtige vorm, en een mensenhoofd een eivorm. Elk levend wezen en elke vorm bestaat uiteindelijk uit de vormen van een bol, cilinder, piramide, kubus of combinatie(s) daarvan. Alleen de Primitieven hadden dat inzicht niet en tekenden platte tweedimensionale afbeeldingen.

Alle begin is lastig

Maak het jezelf zeker in het begin niet al te moeilijk en ga niet gelijk met olieverf in de weer. Een leuke tekening maak je door eerst een opzet te maken met potlood. Niet met een gewoon HB-potlood, doch liever met een wat zachtere 2B-stift. Zo’n tekening kun je misschien mooi maken door de potloodlijnen over te trekken, of de vormen in te vullen met zwarte inkt. Ga bijvoorbeeld eerst eens leuk experimenteren met perspectief via een lijntekening in potlood of pen.

Wil je met penselen en verf in de weer, dan kun je met acryl aan de slag gaan, of gewoon met de ouderwetse aquarel- of plakkaatverf. Meld je op gegeven moment aan bij een plaatselijke teken- of schildercursus om lekker los te komen, en ook door via medecursisten extra kennis en enthousiasme op te doen.