recensie

Wildernis, woongebied en wingewest - Louwrens Hacquebord

Archeoloog, fysisch geograaf en Noordpoolonderzoeker Louwrens Hacquebord schreef een boek over zijn onderzoek naar de verandering van het Noordpoolgebied. De poolgebieden vormen een wondermooie wildernis, zijn een woongebied vol ontberingen en worden bedreigd omdat ze als wingewest worden gezien. Haquebord waarschuwt voor de niet terug te draaien veranderingen in het gebied, waar de mens een hand in heeft. 'Wildernis, woongebied en wingewest' was in 2015 een van de genomineerden voor de Jan Wolkers Prijs voor beste natuurboek. Het won de prijs net niet.

Boek van Hacquebord

• Poolgebied als Wildernis, woongebied en wingewest
• Expedities in het Noordpoolgebied
• Bescherming Noordelijke IJszee
• Louwrens Hacquebord
• Genomineerd voor Jan Wolkersprijs 2015

Poolgebied als Wildernis, woongebied en wingewest

In Wildernis, woongebied en wingewest doet Louwrens Hacquebord verslag van zijn onderzoek naar de verandering van het Noordpoolgebied, het gebied dat in de Griekse mythologie werd gezien als een mooi en vruchtbaar land dat zich onder de
Poolster uitstrekte maar moeilijk te bereiken was. Toch hebben zich er mensen gevestigd. Het zijn bijna ontoegankelijke ijswoestijnen van een adembenemende schoonheid, vol uitdagingen voor wie ze aan wil gaan. Het zijn ook prachtige woongebieden voor een niet zo heel grote groep bewoners, die nooit anders zou willen dan hier wonen.

35 jaar onderzoek naar exploitatie

De gebieden zitten tevens vol grondstoffen en fossiele brandstoffen waar door diverse maatschappijen op geaasd wordt. De drie functies bestaan naast elkaar en conflicteren. Archeoloog, fysisch geograaf en Noordpoolonderzoeker Louwrens Hacquebord, verbonden aan de Rijksuniversiteit van Groningen (RUG), deed vijfendertig jaar onderzoek naar de exploitatie van de poolgebieden. De weerslag van dat onderzoek vormt het boek 'Wildernis, woongebied en wingewest'.

Expedities in het Noordpoolgebied

Hij maakte verschillende expedities en beschreef de woon- en leefsituatie van de bewoners door de eeuwen heen en onder welke barre omstandigheden zij hadden geleerd om te overleven. Onderdeel van het leven was de jacht op walvissen en ijsberen, de strijd om eten te vinden en de nederzetting te beschermen, de walrussen en zeehonden die op het menu stonden en grondstoffen leverden voor warme kleding en schoeisel. Hij laat ook zien hoe er steenkool uit de bevroren grond werd gehaald en hoe men er tegenwoordig olie en gas wil winnen. Ook passeert de strijd van natuurbeschermingsorganisaties de revue, organisaties die de gebieden proberen te beschermen tegen de inbreuk.

Bedreiging van het Arctische gebied

De emeritus hoogleraar Arctische en Antarctische Studies Hacquebord schrijft graag over de schoonheid van de poolgebieden en vindt het noodzakelijk om de bedreigingen te laten zien waar ze tegenwoordig mee te maken hebben. In het verleden was het uitroeien van walvissen de grootste zorg, nu zijn het vooral de bedrijven die grond- en brandstoffen willen winnen de grootste bedreigingen. Hacquebord benoemt de klimaatgevolgen van de exploitatie van de poolgebieden. Het is voor hem een onderwerp van grote zorg. In dit boek gaat de aandacht vooral uit naar het Arctische gebied. Over de ontwikkelingen van het Antarctische gebied schrijft hij veel minder.

Belevenissen en historische gegevens

Het boek staat bol van de verhalen over de belevenissen van de schrijver tijdens zijn bezoeken aan de poolgebieden, afgewisseld met historische gegevens. Eerder schreef Hacquebord Geschiedenis van de Noordse Compagnie (1614-1642), een interessante periode in de geschiedenis van de Nederlandse walvisvaart.

Veranderingen in het landschap

Hij was voor het eerst in de poolcirkel in 1979 en maakte destijds een expeditie met zeven personen, die allemaal voor de eerste keer het poolgebied bezochten. Ze wilden een nederzetting van Nederlandse walvisvaarders bezoeken. Die expeditie kende veel ontbering met vochtig en koud weer en natte tenten. Er zouden meer expedities naar Spitsbergen volgen. In 2015 ging hij er nog eens met een groep naar toe. Er ligt anno 2015 veel minder sneeuw en ijs dan in 1979, constateert Hacquebord, waardoor het landschap veel groener is geworden. Het unieke landschap is verdwenen en dat heeft consequenties voor de zeespiegelstijging en lucht- en waterstromen. Het heeft invloed op het systeem van de aarde.

Bescherming Noordelijke IJszee

Hacquebord zoekt een middenweg tussen economisch gewin en ecologisch natuurbehoud. Wat de schrijver betreft moeten multinationals afblijven van gebieden rond de Noordelijke IJszee. Dat mag geen wingewest worden. Op Antarctica geldt een internationaal verdrag betreffende het beheer van het gebied. Dat zou ook voor de Noordpool moeten gelden.

Louwrens Hacquebord

Louwrens Hacquebord was tot 2013 Hoogleraar Arctische en Antarctische studiën aan de RUG. Hij is directeur van het Arctisch Centrum en had en heeft daarnaast vele nevenfuncties die met het poolgebied en duurzaamheid te maken hebben. Hacquebord is in 1947 geboren in Dokkum. Hij studeerde fysische geografie en archeologie aan de Universiteit van Utrecht en de RUG en promoveerde op zijn onderzoek naar de 17e eeuwse walvisvaarders en hun nederzetting op Spitsbergen.

Wildernis, woongebied en wingewest

Een geschiedenis van de poolgebieden

• Auteur: Louwrens Hacquebord
• Uitgeverij Atlas Contact, 2015
• ISBN 978-90-4502-789-0
• € 24,99

Genomineerd voor Jan Wolkersprijs 2015

Het is een boeiend boek geworden over hoe wij mensen omgaan met onze omgeving, hoe we in de loop van de eeuwen zijn omgegaan met het Noordpoolgebied en wat we er nog mee van plan zijn. De geschiedenis in dit boek begint bij de jagers en verzamelaars in Groenland. Zij gingen, anders dan we vaak denken, lang niet altijd duurzaam om met hun omgeving. Het boek eindigt bij de interesse in de grondstoffen en het verzet tegen ontginning van het gebied. Eigen ervaringen en verhalen worden afgewisseld met historische feiten en gegevens van de huidige stand van zaken.

Het Noordpoolgebied krijgt daarbij veel meer aandacht dan de Arctische streken: Hackebord is een Noordpoolman. Hij laat ons zien dat de Noordpool het gebied van avonturiers was, maar dat allang niet meer is. Het dreigt een wingebied te worden, waarschuwt hij.
Interessant zijn de feiten en verhalen over de relatie van Nederlanders tot het gebied: de walvisjagers, delfstoffenjagers en wetenschappers.

Het is jammer dat er duidelijk kaartenmateriaal ontbreekt. Wetenschappers en Poolreizigers zullen precies weten wat Hacquebord bedoelt, maar de geïnteresseerde leek heeft minder aan de kleine en weinig gedetailleerde kaartjes die in het boek zijn opgenomen.
Desalniettemin heeft Hacquebord weer een mooi en interessant boek over de fascinerende Poolwereld geproduceerd. Met recht genomineerd voor de Jan Wolkers Prijs 2015. Winnaar van de prijs voor het beste natuurboek van dat jaar werd Niet zonder elkaar, bloemen en insecten, van Schoonhoven en anderen.

Lees verder

• Larven van libellen - Fotogids van Brochard & Van der Ploeg
• Basisgids grassen - Arie van den Bremer
• Jan Wolkers Prijs voor het beste natuurboek
• Zuidelijke Orkneyeilanden
• De Italiaanse chauffeuse – boek van Hans Dorrestijn