Visserstruien - elk dorp zijn eigen trui

In het boek Visserstruien beschrijft Stella Ruhe truien uit 40 Nederlandse vissersplaatsen. De schrijfster maakte een heel project van het verzamelen van sterke verhalen en de patronen, die ze bundelde in een boek. De breipatronen staan er ook in, zodat de truien zijn na te breien. Dat gebeurt dan ook volop want de visserstruien zijn niet voor niets populair; ze zien er leuk en uit en ze zijn lekker warm en het breien is leuk om te doen. Het boek werd in het Katwijks Museum gepresenteerd.

Herkenbare visserstruien

• Warme visserstruien
• Breisters aan het werk
• Elk dorp zijn eigen trui
• Goedkope wol
• Herkomst bekend
• Stella Ruhe
• Het boek
• Andere boeken over visserstruien
• Visserstruien 2

Warme visserstruien

Vissers droegen vanaf de 19e eeuw tot midden twintigste eeuw warme truien. De Nederlandse vissers droegen ze als ondergoed, met daaroverheen nog een kiel. Ontmoetingen met bijvoorbeeld Shetlander vissers die mooie truien aan hadden deed de Nederlander vissers verlangen naar dergelijk breigoed als bovenkleding. Ze vroegen de vrouwlui aan het thuisfront de breinaalden te pakken. De moeders of echtgenotes breiden ze met vier of vijf breipennen en verwerkten mooie patronen in de truien die verder eenvoudig en doelmatig waren. Stella Ruhe verzamelde breipatronen van Nederlandse vissers uit de periode 1875 tot 1940. Ze verzamelde foto’s en tekende de motieven tot patronen. De oudste foto’s, die van het begin van de twintigste eeuw, die nog met glasplaatnegatieven waren gemaakt, waren haarscherp. Elke steek was te zien en het patroon was uit te tellen. De latere foto’s zijn lang zo scherp niet en vanaf die foto’s was het moeilijker om het patroon te destilleren. Met studie en hulp lukte het.

Breisters aan het werk

Ruhe liet breisters de patronen breien en kreeg aldus een mooie verzameling truien. Hedendaagse modellen showen in het boek de truien tegen de achtergrond van de oude zwart-wit foto’s van voor de oorlog. De truien waren dichtgebreid, met geometrische motieven erin verwerkt. Ieder visserdorp had zijn eigen specifieke breipatroon. Als individu wilden de vissers zich niet onderscheiden, als collectief onderscheidden ze zich van andere dorpen. De patronen werden niet opgeschreven, de vrouwen deden het uit het hoofd en varieerden ook als ze dat leuk vonden. De vrouwen keken naar wie de beste breister was en volgden haar voorbeeld, met eigen accenten en variaties. De truien zijn in een eenvoudig model gemaakt: het T-model. Ze zijn naadloos gebreid met vier of vijf breipennen. Tegenwoordig wordt daar de rondbreipen voor gebruikt.

Elk dorp zijn eigen trui

De steken die gebruikt worden zijn recht en averecht in variaties en verschillende volgorde. De panden zijn recht en er wordt alleen bij de mouwen gemeerderd en geminderd. De mouwen worden vanaf de schouder aangebreid, zodat ze vanaf het boord uitgehaald kunnen worden. Dat is praktisch voor het geval de elleboog uit de trui gesleten is. De breister kan dan een halve mouw uithalen en weer opnieuw aanbreien. De truien hebben korte halsboorden, waar soms een koordje doorheen zit om uitlubberen te voorkomen. Aan het koordje zaten pompons om doorschieten te voorkomen. Die pompons zijn in de patronen achterwege gelaten.
De patronen die ingebreid worden zijn:

• blokjes;
• ladder;
• bliksem;
• ketting;
• diamant;
• godsoog;
• ruiten;
• visgraat;
• vlaggen;
• golven.

Godsoog

Het godsoog is een oud motief dat in veel culturen voorkomt. Het is een alziend oog. Het godsoog kwam in de truien van Pernis en Urk voor. In IJmuiden gaf men een andere draai aan het motief: het zou ervoor zorgen dat de mannen zich in vreemde havens netjes gedroegen.

Vlaggen

De truien van Urk en Scheveningen hebben vlaggetjesmotieven. Vlaggen waren erg belangrijk in de visserij, want daar werd mee gecommuniceerd.

Golven

De golfmotieven symboliseerden de golven van de zee. Ze komen in vele variaties voor, vooral in Vlaardingse truien.

Goedkope wol

De vrouwen gebruikten destijds goedkope prikwol, sajet, van Texelaars. In de wol werd de lanoline niet helemaal uitgewassen, zodat de wol bleef glimmen. De truien waren zwart, donkerblauw, middenblauw, grijs of naturel. De breisters die voor Ruhe de patronen tot truien hebben verwerkt gebruikten hedendaagse wolsoorten, omdat sajet niet meer te krijgen is.

Herkomst bekend

In het boek staan breipatronen van visserstruien uit De Koog Texel, Den Helder, Egmond aan Zee, IJmuiden, Zandvoort, Noordwijk aan Zee, Katwijk aan Zee, Scheveningen, Pernis, Vlaardingen, Maassluis, Zwartewaal, Middelharnis, Stellendam, Goedereede-Havenhoofd, Ouddorp, Bruinisse, Brouwershaven, Tholen, Arnemuiden, Terneuzen, Terschelling, Harlingen/ St. Jacobiparochie, Wierum, Paesens/Moddergat, Oostmahorn, Zoutkamp, Wieringen, Kolhorn, Enkhuizen, Volendam, Marken, Bunschoten-Spakenburg, Harderwijk, Elburg, Urk en Hindeloopen. Aan hun truien was de plaats van herkomst van de schippers direct te herkennen.

Stella Ruhe

Stella Ruhe uit Amsterdam was docent Textiel en docentenbegeleidster voor de Landelijke Pedagogische Centra. Ze was jarenlang vakredacteur Textiel bij uitgeverij Cantecleer. Voor het beeldend onderwijs geeft ze het digitale tijdschrift Beeld bij de Hand uit. Daarnaast heeft ze vele boeken verzorgd over textiele technieken. In 2012 startte ze haar zoektocht naar truien en patronen uit veertig Nederlandse vissersplaatsen. Ze legde contacten en bezocht archieven en musea. Ze vond tientallen grotendeels onbekende truien, werkte de patronen uit en tekende prachtige verhalen over de visserij op. Het boek begint met een uitleg over de traditie van het breien en dragen van visserstruien. Daarnaast schrijft Ruhe over de vissers en de visserij en over het leven aan de wal. Er verschijnt ook een Engelstalige versie: Dutch Traditional Ganseys.

Het boek

• Stella Ruhe
• Visserstruien uit 40 Nederlandse vissersplaatsen
• Met 60 breipatronen
• 2013
• ISBN 9789058779328
• € 24,95

Andere boeken over visserstruien

In 1985 gaf Lark Books‬ een Engelstalig boek uit over Nederlandse visserstruien. Het was een boek met foto’s en breipatronen.‬ In 1987 gaf Cantecleer een boekje uit met oude foto's van Nederlandse vissers, die model staan voor veertig patronen van visserstruien.

Visserstruien 2

Twee jaar later verscheen Visserstruien 2, een boek over visserstruien en met meer aandacht voor de visserij zelf. De schrijfster ontdekte in 52 vissersplaatsen, waaronder ook langs de grote rivieren, 65 nieuwe historische truien. In het boek staan ook ooggetuigenverslagen en anekdotes.

• Stella Ruhe
• Visserstruien uit 52 Nederlandse vissersplaatsen, met 65 breipatronen van nieuw gevonden visserstruien.
• 2015
• ISBN 9789462500198
• € 24,95

Lees verder

• Vissen en wadexcursie met wadgids Harmen Wijnberg
• Paesens en Moddergat – Tweelingdorpen
• UNESCO Werelderfgoed Waddenzee - het tweede lustrum in 2019
• Harlinges mien taaltsje - dialect van Harlingen
• Macramé – Weitasknoop als inspiratie voor Dior en Gucci