Backgammon; het spel, het ontstaan en de regels

Backgammon is een wereldwijd bekend en populair bordspel dat gespeeld kan worden door twee spelers en ook veel online gespeeld wordt. Doel van het spel is je speelstenen naar de andere kant van het spel te krijgen, de tegenstander doet dit in tegenovergestelde richting. Meer over het spel, de geschiedenis en de regels leest u in dit artikel.

Ontstaan van het spel

Backgammon is één van de oudste bordspelen ter wereld en wordt waarschijnlijk al duizenden jaren gespeeld, zo zou het al door de Mesopotamië gespeeld zijn. Het spel is in de loop van de tijd wel grote veranderingen doorgegaan. Wanneer en waar het spel zo geworden is als deze nu gespeeld wordt is niet geheel duidelijk, wel dat de oude Egyptenaren en Romeinen al een spel speelden dat er al erg veel op leek.

In de 20e eeuw groeide het spel uit tot een populair spel waar ook gokkers fanatiek op speelden. In de laatste decennia van de vorige eeuw verloor het spel aan populariteit, maar sinds de intrede van het internet wordt het vooral weer veel online gespeeld.

Van het spel bestaan enkele varianten, waaronder het Nederlandse Tric Trac, ook in andere landen zijn eigen varianten, maar veelal wordt mondiaal toch hetzelfde spel het meest gespeeld en bedoeld met de naam Backgammon.

Begin en doel van het spel

Voor het spel zijn een speelbord en 30 schijven nodig; 15 witte en 15 zwarte schijven. Deze worden in de beginsituatie als volgt verdeeld:

• 5 schijven op punt 6
• 3 schijven op 8
• 5 schijven op 13
• 2 schijven op 24

Hierbij geldt de plaats rechtsonder voor een speler als punt 1 en loopt de nummering op naar links. Vervolgens loopt deze door van linksboven naar rechtsboven. Voor de andere speler is de volgorde precies andersom en deze begint waar speler 1 eindigt, de ander begint dus linksonder en moet ook naar linksboven.

Een speler wint het spel als hij al zijn stenen van het bord heeft gespeeld. Dit gebeurd door het verplaatsen van stenen aan de hand van het werpen met de dobbelsteen. Het aantal ogen is het aantal verplaatsingen dat met één steen gemaakt mag worden. Er wordt met 2 stenen gegooid en zodoende mogen er dus 2 stenen verplaatst worden met het aantal ogen dat gegooid is, of er mag één steen twee keer verplaatst worden. Bij een dubbele gooi, dus bijvoorbeeld twee 3-en, mag de zet nog eens dubbel gedaan worden, dus mag in totaal 4 keer verplaatst worden. De stenen worden van boven naar onder gespeeld in aflopende richting van het puntnummer voor die speler.

Stenen kunnen van het bord af gespeeld worden als deze in het vak naast punt 1 gespeeld zijn. Het wegspelen van de stenen mag pas aanvangen als alle stenen van de speler al in dat kwart (dus 6 laatste punten) van het spel zijn.

Slaan en verplaatsen

Een steen kan verplaatst worden naar een punt waar géén stenen op staan, eigen stenen opstaan of waar slechts één steen van de tegenstander op staat. In het laatste geval, bij één steen van de tegenstander, is de steen geslagen en wordt deze buiten het spel gebracht. Een steen kan dus alleen geslagen worden als deze alleen op een punt staat. Om niet geslagen te kunnen worden dienen er dus meerdere stenen van één speler op de punt te staan. In dat geval kan de tegenstander er niet meer opkomen. Het is dus onmogelijk stenen van beide spelers op één punt te hebben staan.

Het terugbrengen van de steen moet gelijk gebeuren door de speler van wie de steen is. De steen wordt dan teruggebracht op de plaatsen 1 t/m 6, afhankelijk van de gooi. Het kan echter gebeuren dat op een of meer van deze plaatsen al meerdere stenen van de tegenstander staan. Op deze plaatsen kan de speler dus geen steen meer zetten. Als de speler de steen niet kwijt kan op de plaatsen die hij gegooid heeft, gaat de beurt over en moet hij het nog eens proberen. Dit gaat net zo lang door tot de speler zijn stenen weer in het spel heeft. In de tussentijd kan door de andere speler doorgespeeld worden en kunnen dus ook nog meer stenen geslagen worden. De speler kan alle 6 de plaatsen vastzetten, waarmee hij dus zeker door kan blijven spelen.

Puntentelling

In de basisvariant van het spel is de speler die de stenen als eerst van het bord heeft dus de winnaar, ongeacht het spelverloop. Als er echter voor geld gespeeld wordt kan een puntentelling toegepast worden voor het aantal punten dat een speler ontvangt bij winst. Deze is als volgt:

• 3 punten als er nog stenen zijn die de speler nog niet op het bord heeft kunnen krijgen of nog in de laatste 6 punten liggen
• 2 punten als alle schijven van de tegenstander nog op het bord liggen
• 1 punt als de tegenstander ook al begon met het wegspelen van stenen

Verdubbelen

Bij het spelen om geld wordt vaak gebruik gemaakt van een verdubbeldobbelsteen, waarop de cijfers 2, 4, 8, 16, 32 en 64 staan. Als een speler in de loop van het spel denkt er goed voor te staan kan hij de steen pakken en met 2 aanbieden aan de tegenstander. De tegenstander kan nu doorgaan voor de dubbele inzet of opgeven, waarmee de speler die het voorstel deed het spel wint voor 1x de inzet. Als de tegenstander accepteert wordt de inzet verdubbeld en is de steen in bezit van die persoon.

Als de persoon die accepteerde en dus de steen heeft later denkt er goed aan te doen weer te verdubbelen, doet hij hetzelfde als wat bij de eerste verdubbeling gebeurde; hij biedt de steen met nu waarde 4 aan aan de tegenstander. Weigert deze de verdubbeling, dan wint de andere speler dus 2x de inzet, accepteert hij deze, wordt de inzet 4x de originele inzet. Dit kan zo doorgaan tot 64x, al ligt dit niet voor de hand omdat het spel dan een flink aantal keren zal moeten kantelen, aangezien de steen (en dus het initiatief tot verdubbelen) steeds bij een ander speler ligt. Er zijn enkele varianten van het verdubbelen met hun eigen regels.

Tactiek/Strategie

Backgammon is een splitsing tussen een vaardigheidsgame en een spel waarbij geluk nodig is. Bij het gooien van de dobbelstenen speelt geluk uiteraard mee, maar bij het spel is ervaring en tactiek toch van een veel groter belang. Er zijn vele tactieken en strategieën voor het spel bedacht, zoals dit ook voor een spel als poker zo geldt. In principe geldt dat als je er goed voorstaat je voorzichtig moet spelen en vooral moet zorgen dat je stenen niet geslagen worden. Bij een achterstand is het zaak een tegenstander te blokkeren of te slaan, om deze zodoende te dwarsbomen en een achterstand in te halen.

Een andere makkelijke maar goede tactiek is het gebruik maken van het 5e punt van de tegenstander uit gerekend, het zogeheten Golden Point. Van hieruit kan een tegenstander moeilijk een blok zetten en is redelijk eenvoudig weg te komen.