recensie

Arthurlegende: de Nevelen van Avalon

In de 80-jaren van de vorige eeuw schreef Marion Zimmer Bradley een Arthurlegende boek: de Mists of Avalon, dat later in Nederland uitgegeven werd als 'de Nevelen van Avalon.' In 2005 verscheen er een heruitgave van deze bijzondere Arthurroman.

Marion Zimmer Bradley

• Marion Zimmer (3 juni 1930 – 25 september 1999) was geboren op een boerderij bij Albany in de Verenigde Staten (State of New York).
• Zij werd gedoopt op 17-jarige leeftijd in de Episcopaalse kerk.
• Zij trouwde met Robert Bradley in 1949 en scheidde van hem in 1964 waarna ze met de professionele muntenverzamelaar Walter Breen trouwde.
• In 1965 behaalde ze haar Bachelor of Arts graad aan de Hardin-Simmons University in Abilene, Texas.
• In de 80-er jaren werd ze lid van een Wicca-groep, waar ze in 1990 weer afstand van nam.
• Marion Zimmer scheidde van tafel en bed van Breen in 1979.
• De scheiding werd compleet nadat hij was gearresteerd wegens pedofilie in 1990.
• In 1979 kwam haar populairste boek uit: Mists of Avalon.

Het boek: Nevelen van Avalon

Het verhaal

In de Nevelen van Avalon is Morgaine de dochter van de vermoorde hertog Gorlois van Cornwall en Igraine, de vrouw die later met Uther Pendragon trouwt, nadat Gorlois door Uther's soldaten werd vermoord. Kort nadat haar half-broertje Arthur wordt geboren komt Viviane, zuster van haar moeder Igraine, de hogepriesteres van Avalon haar ophalen om haar op te leiden voor het hogepriesteresschap van de Moeder, de Godin. Zelf op het afgelegen Avalon bemerkt ze de groeiende spanning die rijst tussen de aanbidding van de Godin en het opkomende christendom.

Hogepriesteres Viviane, regelrechte afstammelinge van de koninklijke lijn van Avalon heeft haar eigen agenda om het Britse Rijk weer terug te brengen tot de Godin en de macht van de Druïden en Magiërs. Daartoe wordt Morgaine zonder het te weten in een paringsritueel verbonden met haar half-broer Arthur, de toekomstige koning. Morgaine vlucht dan, zwanger van Arthur's zoon Gwydion (Mordred), naar haar ambitieuze zuster Morgause, die getrouwd is met koning Lot van Schotland. Arthur weet niet dat zijn half-zuster hem een zoon baart.

Als Arthur Hoge Koning wordt geeft Viviane het magische zwaard Excalibur aan Arthur. Morgaine maakt de magische schede van het zwaard voor hem, dat onder andere voorkomt dat Arthur bloedverlies lijdt als hij gewond raakt in de strijd. Arthur drijft de Saksen terug en hoopt dat een tijd van vrede aanbreekt.
Arthur's vrouw Guinevere haat Morgaine omdat ze aanvoelt dat haar man een speciale affectie voor Morgaine voelt (Ze weet niet dat dat was omdat Morgaine zijn eerste liefde was.) Zelf is ze al jaren verliefd op Lancelot, Arthur's kampioen en vriend. Ze verandert in een religieuze fanatica en haalt Arthur over, zeer tot het ongenoegen van zijn ridders, volgelingen en Morgaine om zijn spuwende draak (Pendragon) bannier opzij te leggen voor een christelijke afbeelding. Viviane is woedend over deze ontwikkelingen en de relatie tussen Avalon en Camelot raakt op gespannen voet.

Arthur komt er achter dat hij een zoon heeft, maar als Guinevere begrijpt dat Mordred is geboren uit een incestueuze relatie van Arthur met zijn halfzuster dan eist ze dat Morgaine het hof verlaat. Morgaine trouwt met de oude koning van Wales hoewel ze een relatie wilde met diens veel jongere broer Accolon. Als ze met behulp van Accolon Excalibur terug tracht te stelen wordt Accolon gedood en vlucht ze terug naar Avalon waar ze vele jaren zal verblijven, als gezellin van een profetes en later als hogepriesteres.

De ontwikkelingen met Mordred en Arthur gaan aan Morgaine voorbij, het eiland Avalon geraakt, net als de aanbidding voor de Godin telkens verder in de mist. Op een dag moet ze een stervende Arthur ophalen die zwaar gewond is geraakt in een gevecht tegen zijn eigen zoon Mordred, die dan reeds dood is.

Feministische elementen

Nevelen van Avalon kwam uit na de woelige tijd van het sterk opkomend feminisme, de Flower Power, de veranderingen in de Pop-songs etc. van de 70-er jaren van de 20ste eeuw. Veel gehoorde kritiek op het boek was dat het ondanks dat het onder de vlag van de Arthurlegenden voer uiterst feministisch was.
Het is inderdaad een boek dat zich veel meer bezig houdt met de levens van de vrouwen rondom de legendarische Arthur heen, dan met de heldhaftige legendarische hoofdpersoon zelf. Indien men naar Marion Zimmer's levensloop kijkt is de duidelijke feministische ondertoon in haar boek verklaarbaar: getuige haar twee scheidingen en haar banden met lesbische groeperingen en Wicca. Marion Zimmer beschrijft meer dan eens verborgen homosexuele relaties (Arthur-Guinevere-Lancelot en Morgaine met een priesteres.) Sex in het boek is meer dan eens een instrument om een man te onderwerpen.

Tijdsbeeld

Het gebruikte tijdsbeeld is niet duidelijk in het boek. Hoewel het gaat om Saksen die proberen het Britse rijk binnen te vallen (6e eeuw tot 7e eeuw) wordt vaak een beeld geschetst van de organisatie van het leven zoals dat zich afspeelde in de 10e tot 11e eeuw in Engeland. Voorop staat de hoofsheid (ridderlijke galantie) die pas in de 10e eeuw hoogtij ging vieren. (Bijvoorbeeld: Lancelot wordt kampioen voor koningin Guinevere.) Dit maakt het boek eerder een fantasie-helden verhaal dan een legende document. Als de lezer dat kan accepteren dan blijft er een bijzonder boek over om te lezen.

De vrouwelijke karakters

Morgaine: is een vrouw die oorspronkelijk wordt heen en weer geslingerd door de gebeurtenissen van haar tijd. Iedereen wantrouwt haar omdat ze eruit ziet als een Fay of Fey, een mythologische figuur die kan toveren (wat ze inderdaad lijkt te kunnen niet alleen door wat haar als priesteres is geleerd, maar ook door wat ze allemaal weet. Vrouwelijke kennis is macht.) Als haar tante Viviane haar dwingt om met Arthur te 'paren' om de koninklijke lijnen van Avalon en van Pendragon te verenigen in Mordred rebelleert ze en loopt ze weg van Avalon, recht in de armen van haar tante Morgause die alles doet, ook hekserij, om haar vier zoons op de troon van de Hoge Koning te krijgen. Terug aan het hof van Arthur voelt ze altijd zijn liefde en zijn ogen op haar gericht omdat ze zijn eerste gezworen liefde is. Ze verzeilt in meerdere complotten om de macht van Avalon terug te brengen in de wereld. Ze zal uiteindelijk de macht van het christendom moeten erkennen, niet in het minst doordat ze inziet dat Maria, Jezus' moeder de macht van de Godin vertegenwoordigt. Tegen die tijd is Avalon ver verdwenen in de mist.

Igraine: wordt afgeschilderd als een onmachtige alleen vrouw die niet op durft te staan tegen haar man Uther en die een eeuwig schuldgevoel in zich draagt over de dood van Gorlois, haar eerste echtgenoot. Ze doet niets om haar dochter Morgaine te helpen zodra deze problemen heeft en sluit haar ogen en haar oren voor de chicanes van haar machtige zuster Viviane. Igraine's aanwezigheid in het verhaal wordt door Marion Zimmer duidelijk gezien als in hoge mate decoratief en on-feministisch.

Guinevere: in dit boek is de gemalin van Arthur afgeschilderd als een verwende, fanatieke, hysterische en hypocriete vrouw, die alles zal doen om haar eigen zin door te drijven, ook al betekent dit dat iedereen er alleen maar schade onder lijdt. Ze haat Morgaine voor alles waarvoor ze staat. Ze houdt haar geliefde Lancelot tegen in alles wat hij zou willen zonder ooit daaraan enige consequentie voor zichzelf te verbinden. Arthur blijft door dik en dun zijn best voor haar doen, zeer zeker gedwongen door het feit dat hij eigenlijk van zijn zuster Morgaine houdt.

Viviane: als hogepriesteres van Avalon is Viviane's macht eigenlijk ongeëvenaard. Samen met Taliesin, de Merlijn-figuur in dit boek probeert ze de macht van Avalon terug te brengen naar de werkelijke wereld. Ze sterft een gewelddadige dood door de zoon van een vrouw die ze geholpen heeft met euthanasie toen de vrouw terminaal ziek was. Ze heeft altijd van Morgaine gehouden alsof het haar eigen dochter was, ook al heeft ze dat nooit willen laten blijken. Morgaine zal haar uiteindelijk opvolgen als hogepriesteres van een zich telkens verder van de wereld verwijderend Avalon.

Morgause is de ambitieuze zuster van Igraine. Ze is getrouwd met koning Lot van Schotland (Northumbria) en heeft tenminste vier zoons die allen ridder van Arthur's Ronde Tafel zullen zijn. Haar wens is om een van haar zoons op de troon vn de Hoge Koning te zien, en met Mordred opgroeiend in haar huishouding denkt ze een grote troef in handen te hebben. Morgause vertegenwoordigt het kwade karakter in dit boek dat altijd werd toegekend aan Morgan-le-Fay, Morgaine.

Conclusie over de Nevelen van Avalon

De ophef over dit boek was groot en bepaald niet onverdiend: Marion Zimmer Bradley snijdt allerlei eigentijdse waarden aan in een boek dat eigenlijk een heldenroman over Arthur moet zijn: verborgen homosexualiteit, euthanasie, abortus, feminisme etc. terwijl dat in het boek helemaal niet als een hinderlijke trend wordt gezien. Ondanks dat het boek werd geschreven in 1979 is het een bijzondere aanrader.

Lees verder

• Bernard Cornwell en de Arthur Trilogie
• De Merlijn Trilogie van Mary Stewart: de Kristallen Grot
• Mist der eeuwen: de verdwijning van Koning Arthur