recensie

Het Noordwater, historische thriller van Ian McGuire

We schrijven 1859 wanneer chirurgijn Patrick Sumner als scheepsarts aan de slag gaat op de Volunteer, een walvisvaarder. Het schip zet via de Shetland eilanden koers naar het hoge Noorden vanuit het Engelse Hull. Aan boord vindt een lugubere moord op een scheepsjongen plaats. Wanneer het schip in het ijs van de poolzee vergaat, volgt een overlevingstocht over de barre ijsvlakte. Onder de ruige bemanning bevindt zich ook Henry Drax, moordenaar en psychopaat. Met Het Noordwater schreef de Britse auteur Ian McGuire een rauwe historische thriller die beklijft en beschrijft.

Boekgegevens

Nuttige informatie over Het noordwater

• Auteur: Ian McGuire
• Aantal pagina's: 317
• Oorspronkelijke titel: The North Water
• Vertaald door Luud Dorresteyn en Otto Biersma
• Verschijningsdatum: september 2017
• Uitgeverij: Cargo, Amsterdam
• ISBN: 9789023481720

Over de auteur, Ian McGuire

De Britse schrijver Ian McGuire werd in 1964 geboren in Hull, niet toevallig de havenstad waar ook de reis van de Volunteer begint. Hij studeerde in Engeland aan de universiteit van Manchester en later in de Verenigde Staten aan de universiteit van Virginia. In 1996 begon hij les te geven aan de universiteit van Manchester. Aanvankelijk doceerde hij Amerikaanse literatuur. Later kwam daar nog creatief schrijven bij. Voor Het Noordwater uitkwam, schreef Mcguire met Incredible Bodies uit 2006 zijn eerste roman. Verder publiceerde de Engelsman korte verhalen in onder meer The Chicago Review.

Het Noordwater, tweestrijd tussen gevoel en instinct

McGuire verwerkt veel facetten van het leven van die tijd, de tweede helft van de negentiende eeuw, in Het Noordwater. Alle personages, hun bekommernissen alsook verborgen agenda's worden in alle onwelriekende details uit de doeken gedaan. Dat het boek wel eens doet denken aan Moby Dick van Herman Melville nemen we er graag bij. Twee mensen staan centraal in het verhaal. Dat zijn de scheepsarts Patrick Sumner enerzijds en het nietsontziende monster Henry Drax anderzijds.

Patrick Sumner

In dienst van het Britse leger, op missie in India, verliet Sumner zonder toelating zijn post. Dit kwam hem op oneervol ontslag te staan. Aan de hand van flashbacks beschrijft McGuire deze periode in het leven van Patrick Sumner. Als scheepsarts
op de Volunteer lijkt Sumner aanvankelijk meer begaan met zijn eigen verslaving aan opium dan met het welzijn van de andere opvarenden. De lezer merkt snel de gevoeligheden van de belezen Sumner die iedere avond in de Ilias van Homerus leest. Zo trekt de scheepsarts zich het lot aan van een scheepsjongen die seksueel misbruikt wordt. Wanneer later het gruwelijk verminkte lijk van die arme stakker wordt aangetroffen, ontpopt Sumner zich als een soort Sherlock Holmes op jacht naar de moordenaar. De gevoeligheid van Sumner vertaalt zich ook in de zorg voor een ijsbeerjong, gevangen voor de verkoop aan een dierentuin. Als enige aan boord beschouwt de scheepsarts dit dier niet louter als koopwaar. Hij voedert het en laat het af en toe uit zijn kooi om over het dek rond te kunnen lopen.

Henry Drax

Een schril contrast met de gevoelige Sumner vinden we in de persoon van Henry Drax, harpoenier aan boord van de Volunteer. Een moordenaar met psychopatische neigingen die voor niets terugdeinst. Voor Drax is het leven een opeenvolging van gebeurtenissen waarbij hij handelt maar niet nadenkt. Ademen en eten zijn voor hem even gemakkelijk en vanzelfsprekend als moorden en liegen. Om aan zijn behoeften te voldoen, handelt de harpoenier zoals de situaties zich voordoen. Hij gaat daarbij met groot gemak, letterlijk en figuurlijk, over lijken.

Te land en ter zee

Het eerste deel van het verhaal speelt zich grotendeels af aan boord van de Volunteer. De lezer gaat mee op reis naar de Noordpool en leert het harde leven aan boord en de grillen van de zee kennen. Het rauwe en ongekuiste zeemansbestaan wordt hem gedetailleerd voorgeschoteld. Na het zinken van de Volunteer zet die harde toon zich voort tussen de ijsschotsen. De auteur beschrijft de pracht van de natuur maar ook de onverbiddelijke hardheid ervan. Net zoals bij de mannen niet enkel de menselijkheid aan bod komt, maar ook de onverkwikkelijke menselijke natuur. Hou ook in gedachten dat McGuire een tijd beschrijft waar dierenrechten nog geen rol spelen.

Beeldende taal

Laat duidelijk zijn dat Het Noordwater geen boek is voor mensen met een gevoelige maag. De hygiëne aan boord van een negentiende-eeuwse walvisvaarder is niet wat het moet zijn. McGuire beschikt over een vertelstijl die beeldend is. In deze historische thriller laat hij dit talent volop de vrije loop. Zo onderzoekt Sumner de bemanningsleden op geslachtsziekten. Het hele zaakje wordt in geuren en kleuren beschreven, letterlijk. Wanneer de bemanning een walvis aan stukken snijdt, verstaat de auteur de kunst dit spektakel levendig aan de lezer te presenteren. Het grove taalgebruik geeft het boek de nodige geloofwaardigheid mee. McGuire hanteert het woordgebruik van de zeelieden. Een wind wordt onomwonden een scheet genoemd. Verwacht dan ook geen omfloerste taal, bijvoorbeeld wanneer de bemanning voor afvaart een bordeel bezoekt.

De Volunteer, schip van een louche reder met een dubieuze kapitein

Goed uitgewerkte en authentieke personages zijn niet de enige kracht die Het Noordwater uitdraagt. De auteur schetst met kennis van zaken de economische toestand van een armoedig Engeland in de tweede helft van de negentiende eeuw. De walvisvaart boert achteruit. Petroleum en paraffineolie vervangen de walvisolie. De zeeën raken, zelfs toen al, leeg gevist. De kapitein van de Volunteer, Brownlee, leed schipbreuk met zijn vorige schip. Met zijn kwalijke reputatie is hij maar wat blij met de leiding over deze expeditie, ook al weet hij donders goed dat het zijn laatste reis als kapitein zal zijn. De eigenaar van de Volunteer, de scheepsmagnaat Baxter, is er enkel en alleen op uit om zoveel mogelijk geld binnen te rijven en is de walvisvaarder liever kwijt dan rijk. Als het schip in het arctische ijs zou vergaan, levert hem dit een smak verzekeringsgeld op.

BBC maakt televisieserie

Het is McGuire gelukt een boek te schrijven dat onthouden wordt. Het grove taalgebruik stoort geenszins. Het vloeit mooi samen met de hardheid van het verhaal en strookt volledig met de wereld die de auteur neerzet. Het Noordwater is ook in Groot-Brittannië niet onopgemerkt gebleven. De openbare omroep BBC besloot om deze historische thriller te bewerken tot een zesdelige televisieserie die in de loop van 2019 uitkomt.