De gulden snede en de eenderde regel in de fotografie

Iedereen heeft er wel eens van gehoord: de gulden snede en de eenderde regel. Maar wat betekenen deze begrippen nu precies? En hoe gebruik je ze in de digitale fotografie? Een uitleg, voorbeelden en verduidelijking van deze veelgebruikte termen.

Compositie volgens de gulden snede en de eenderde regel

Een doordachte compositie is essentieel voor het maken van een geslaagde foto. Mits je al goed gebruik hebt weten te maken van het licht en technische instellingen natuurlijk. Maar hoe bepaal je of je compositie aantrekkelijk is? Hulpmiddelen hierbij zijn het principe van de gulden snede en de regel van derden.

Vermijd centrale positionering

Objecten

Veel (beginnende) fotografen zijn geneigd hun hoofdonderwerp of belangrijke beeldelementen in het midden van hun foto te plaatsen. Ook wordt de horizon vaak precies in het midden van de foto afgebeeld. Het resultaat? Een relatief saaie foto. Vele jaren geleden echter kwam men erachter dat foto's veel spannender worden door objecten links of rechts in het beeld te plaatsen.

Boeiende foto

Het blijkt dat het oog juist naar objecten aan de zijkant van het midden toegetrokken wordt. De foto wordt hiermee veel boeiender. Ook oogt het beeld professioneler en dynamischer. De foto is vaak ook meer in balans en visueel interessanter. Alle reden dus om de regel van derden of de gulden snede toe te passen. Maar wat houden deze begrippen nu eigenlijk in?

De regel van derden

Vlakken

Bij de regel van derden die ook wel bekend staat als de derdenregel of de Rule of Thirds deel je een fotovlak op in negen gelijke delen. Dit doe je door horizontaal en verticaal het beeld in drieën op te delen. De beeldelementen bevinden zich bij deze regel of de lijnen of nog beter, op de snijpunten van deze lijnen.

Rust en spanning

Bij portretfotografie bijvoorbeeld, wordt minstens één oog op een kruispunt afgebeeld. De kijker zal deze foto automatisch aantrekkelijk vinden omdat het oog zal blijven rusten op het beeldelement dat zich op het kruispunt bevindt. Het creëert dus zowel rust als spanning in de foto.

De gulden snede

Kruispunten

Bij de gulden snede wordt het beeld ook horizontaal en verticaal in drieën gedeeld maar de verhoudingen zijn anders. De kruispunten bevinden zich iets meer naar het midden van de foto. Het principe van de gulden snede werd in de renaissance bekend door de schilderkunst. Hier beseften ze al dat een beeld juist krachtiger werd door het onderwerp iets uit het midden te halen.

Lijnen trekken

De kruispunten van de gulden snede kun je bepalen door de horizontale lijn van de foto door 1,6 te delen. Het resultaat hiervan is de afstand tussen de linkerkant van de foto en de rechterlijn. Vanaf de rechterkant kun je met dezelfde afstand de linkerlijn trekken. Doe dit verticaal op dezelfde manier door de twee lijnen ook door 1,6 te delen.

Hoe pas je de gulden snede of eenderde regel toe?

• Bepaal een te fotograferen onderwerp
• Projecteer in gedachten een 9-vlaks rooster op de foto of
• Laat geavanceerde camera's een rooster projecteren
• Plaats het hoofdonderwerp op één van de snijpunten (horizontaal/verticaal)
• Laat de horizon gelijk lopen met één van de horizontale lijnen
• Kadreer eventueel achteraf in een beeldbewerkingsprogramma

Voorbeelden

De eenderde regel en het principe van de gulden snede kunnen op allerlei beelden worden toegepast. Enkele voorbeelden:

• Landschappen
• Gezichten
• Bloemen
• Insecten
• Bouwwerken
• Zonsondergangen

Aantrekkelijke foto

Sommige digitale fotograferen passen de gulden snede of de eenderde regel op alle afbeeldingen toe. Probeer voor jezelf uit te vinden wanneer een foto visueel aantrekkelijk oogt door de regels toe te passen.

Gulden snede of derdenregel?

Meningen

In de praktijk bepaal je natuurlijk zelf of je liever met de derdenregel of met het principe van de gulden snede werkt. De meningen onder professionals zijn niet eenduidig en beide regels worden door elkaar gebruikt. Smaak speelt natuurlijk ook een belangrijke rol.

Variëren

Experimenteer dus zelf vooral met de regels en bekijk waar je oog naartoe getrokken wordt. Varieer hierbij veel met composities. De gedachte van beide regels is vooral dat je onderwerpen uit het midden haalt en zorgt voor een interessante compositie. Dan kan je foto niet meer stuk.

De uitzondering bevestigt de regel....

Vuistregels

De gulden snede en de eenderde regel zijn vuistregels maar geen vereisten. Te krampachtig vasthouden aan de regels kan soms averechts werken. Creativiteit blijft immers een groot goed in de fotografie. Bovendien zijn er ook foto's waarbij het principe van de gulden snede niet strikt geldt. Wanneer je één object fotografeert bijvoorbeeld zoals een roos die volledig beeldvullend is.

Experimenteren met gulden snede en eenderde regel

Soms kan een foto ook boeiender worden door iets af te wijken van het principe van de gulden snede/derdenregel. In dit geval komt het vooral aan op experimenteren. Maak vooral veel foto's en experimenteer naar hartelust.

Oefenen

Met stillevens kun je natuurlijk eindeloos oefenen totdat je de ideale compositie bereikt. Bij bewegende personen is dit wat moeilijker. Maar met het principe van de gulden snede/derdenregel in je achterhoofd kom je al een heel eind. Door achteraf in Photoshop of een ander beeldbewerkingsprogramma goed te kadereren kun je alsnog de perfecte compositie behalen.