Wat is cross processing (X-pro)?

Ondanks de sterke populariteit van digitale fotografie en applicaties zoals Instagram is analoge fotografie nog erg populair. Het gebruik van film en kennis van de ontwikkeltechnieken zijn daarbij onmisbaar. Cross-Process of X-pro is het bewust verkeerd ontwikkelen van rolfilm. Dat wil zeggen dat je ze ontwikkelt in de verkeerde chemicaliën. Dit zorgt voor sterk afwijkende kleuren, sterkere contrasten en gekke effecten die zeer populair zijn in de lomo-cultuur.

Chemicaliën

Vóór het digitale tijdperk van fotografie werden foto's nog geschoten op film. Het meest gebruikte type film is kleur negatief. Als een film vol is geschoten moet het eerst ontwikkeld worden voordat de foto's gezien kunnen worden. Kleur negatieffilm wordt ontwikkeld in chemicaliën, genaamd C-41. Als dit correct gedaan wordt verschijnen de foto's op de film in zijn negatieve kleuren. Diafilm (of slidefilm) wordt ontwikkeld in E-6 chemicaliën. Deze chemicaliën zorgen ervoor dat de dia’s met de ware kleuren ontwikkeld worden. Denk hierbij aan de dia's die vroeger gebruikt werden in diaprojectors om zo foto's op een scherm te projecteren.

Dia's cross processen

De meest gebruikelijke vorm van cross process is het ontwikkelen van dia's in C-41 chemicaliën, de chemicaliën die dus eigenlijk bedoeld zijn voor kleur negatieffilm. Het resultaat is dat de film als een negatief eruit gaat zien met een sterke afwijking van kleuren.

Onbetrouwbaar resultaat

Het onaantrekkelijke is gelijk het aantrekkelijke van cross processen. Het resultaat is altijd een verrassing. Dit is namelijk sterk afhankelijk van de gebruikte film, de belichting, temperatuur enz. De gebruikte film heeft hierbij het meeste invloed op het resultaat. Elke film heeft een eigen karakter bij het cross processen. Zo verkrijg je bij het cross processen van Agfa Ct Precisa 100 sterkere blauwe kleuren en geeft de Fujichrome Velvia 100 een felle rode waas over de foto's. Op internet wordt meestal bij cross process foto's vermeld welke film is gebruikt onder welke omstandigheden. Door te zoeken op een type film en daarbij de term 'cross process' of 'C-41' te plaatsen zijn al snel veel voorbeelden te vinden. Bedenk wel dat het erg moeilijk is om hetzelfde resultaat te krijgen. Zoals al eerder is vermeld is het resultaat niet alleen afhankelijk van het type film.

Kleur negatief cross processen

Iets wat zelden wordt gedaan is het cross processen van kleur negatief. Hier gebeurt bijna het tegenovergestelde als met dia-film. Contrast neemt af, kleuren worden flets en meestal eentonig omdat de foto's gedomineerd worden door een oranje/bruine gloed. Ook dit hangt sterk af van het soort film dat wordt gebruikt.

Zwart-wit ontwikkelen

Een bekend en meer gebruikt effect voor kleur negatief is ze ontwikkelen als zwart-wit film. Hierdoor krijg je het welbekende sepia-effect. In plaats van pure grijstinten wat verwacht wordt bij het ontwikkelen van zwart-wit film, worden deze vervangen door bruin tinten.

Redscale ontwikkelen

Redscale fotograferen is fotograferen op de verkeerde zijde van het negatief. Afhankelijk van de ingestelde ISO-waarde van de camera zullen de foto's gedomineerd worden door de kleur rood. Dit is mogelijk door een negatieffilm in een wisselzak of donkere kamer uit het kokertje te halen en omgedraaid terug in het kokertje te stoppen. Overbelichten van redscale film is erg moeilijk, daarom is het ideaal voor double-exposures of kan er met verschillende ISO-instellingen geschoten worden. Hoe lager de ingestelde ISO-waarde van de camera -dus hoe meer het negatief belicht wordt- hoe zwakker het rode effect op de foto.

Film laten ontwikkelen

Kleur film zelf ontwikkelen is niet aan te raden, dit is absoluut vakmanschap. Niet alle ontwikkelaars doen daarom aan cross processen. Als je naar een analoge fotografie speciaalzaak gaat weten ze hoogstwaarschijnlijk wat cross processen is en zullen ze het ook voor je kunnen doen. Het is wel belangrijk om dit te laten doen bij een ervaren zaak, juist omdat het resultaat erg afhankelijk is van de behandeling. Als het goed gedaan wordt is één ding zeker, de foto's zullen je verrassen!

Lees verder

• Lomography: de Lomo LC-A