Drut'syla – verhalenverteller in de Joodse traditie

Wat is er mooier dan luisteren naar een goed verteld verhaal: opa die vertelt over de jaren dat hij op zee zat, oma die verhaalt over wat zij met haar broertjes en zusjes meemaakte, spannende verhalen bij het kampvuur en sprookjes voor het slapen gaan. Die verhalen vormen vaak onze meest dierbare herinneringen en zitten in het geheugen gegrift. Verhalen vertellen is een kunst, een talent en het is ook een ambacht. Verhalen vertellen zit ook ingebakken in de Joodse traditie en die traditie kent een systeem waarbij verhalen worden doorgegeven, van grootmoeder op kleinkind. De vertelster wordt een drut'syla genoemd.

Duizenden verhalen worden al vertellend doorgegeven

• Verhalenverteller drut’syla
• Joodse traditie
• Shonaleigh Cumbers
• Verhalen
• Training van de drut'syla
• Waarom vertellen?

Verhalenverteller drut’syla

Een drut’syla is een verhalenvertelster in de Joodse traditie. Het begrip is afgeleid van het Jiddische dertseyler. In de traditie gaat de kennis van de verhalen en het repertoire over van grootmoeder op kleindochter. Het repertoire van een drut’syla kan duizenden verhalen omvatten. Om al die verhalen te kunnen onthouden is een training nodig die begint als het meisje klein is.

Bubbe en kleinkind

Het is de grootmoeder, bubbe, die het kleinkind helpt bij de training en het is de grootmoeder die de verhalen doorgeeft. De moeder heeft het er te druk voor. Pas als zij grootmoeder is, neemt ze de rol van drut’syla op zich en geeft ze de verhalen, die zij van haar bubbe hoorde, door aan haar kleinkind.

Joodse traditie

De traditie van het verhalen vertellen bloeide in de Joodse gezinnen en vooral in de Joodse Oost-Europese gemeenschappen. Die traditie is bijna uitgestorven door de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog. In Engeland leeft 70 jaar na de Tweede Wereldoorlog een drut’syla (Shonaleigh Cumbers) die de verhalen van haar grootmoeder heeft ontvangen en ze op haar beurt doorgeeft. Er zijn nauwelijks geschreven bronnen en ook de traditie van de drut’syla is er een van mondeling doorgegeven geschiedenis. Bubbe en kleinkind zijn dragers van de traditie.

Verhalen

De verhalen zitten vol anekdotes, symboliek en humor en zijn geordend in twaalf cycli, elk met honderden verhalen. Elk verhaal is verbonden met andere in een strak geweven web, dat voortkomt uit een eeuwenoude traditie. Er zijn ultrakorte verhalen en er zijn verhalen die dagenlang duren. Niet zelden maakt de drut’syla tijdens een verhaal een uitstap naar een ander verhaal. Als er op dat moment geen tijd is om die uitstap te maken, zegt de drut’syla “Maar dat is een ander verhaal” en gaat door met het verhaal dat ze begon. Dat ‘andere’ verhaal’ is voor een andere keer. De kwaliteit van een verhaal zit niet in de lengte, maar in de diepte.

Sagen en legenden

In de traditie van verhalen vinden sagen en legenden, volksvertellingen en broodjeaapverhalen hun plek. In de Joodse traditie studeerden de mannen Hebreeuws, maar de drut’syla sprak Jiddisch. Soms werden, in tijden van vervolging, heilige teksten verweven in volksverhalen die de drut’syla opnam in haar repertoire.

Jiddisch
Jiddisch is Joods-Duits, een Germaanse taal die over de hele wereld door Joden wordt gesproken. Er bestaan verschillende dialecten in. Het Jiddisch is taalkundig niet verwant aan het Hebreeuws, maar wordt wel van rechts naar links geschreven met de Hebreeuwse lettertekens.

Training van de drut'syla

De training van het kind begint op de kleuterleeftijd. Daarbij gaat het vooral om het onthouden van een verhaal te vergemakkelijken. Alle zintuigen worden daarbij ingeschakeld. Er is bijvoorbeeld een object om vast te houden, er wordt gerefereerd aan voelen, horen, ruiken, zien en proeven. Met alle zintuigen wordt het verhaal eigen gemaakt, zonder ze op te schrijven en na te lezen. De vertelster leert de verhalen van binnen en van buiten en weet verbindingen te maken tussen de verhalen. De verhalen hebben als het ware ramen en deuren die toegang geven tot nieuwe verhalen die op hun beurt vensters en poorten hebben.

Waarom vertellen?

Waarom is het vertellen van verhalen en het luisteren ernaar belangrijk? Het maakt mensen gelukkig. Zeker in de jachtige tijd van de 21ste eeuw, met informatie die uit alle hoeken van de wereld spuit, is een kwartier, half uur of langer stil zitten luisteren naar een verhaal een verademing.

Een goed verhaal is als het planten van een zaadje dat kan gaan groeien en vroeg of laat, op het juiste moment, weer opduikt. De verhalen getuigen er ook van dat het leven een netwerk is en dat alle mensen met elkaar zijn verbonden. Verhalen dragen leven in zich en vertellers brengen dat in hun verhalen tot leven.

Lees verder

• Kamishibai - Japanse verteltraditie met theatertje
• Plankenkoorts en podiumvrees - Glossofobie en lalofobie
• Optreden voor publiek zonder plankenkoorts en podiumvrees
• Verhalen vertellen – 23 tips voor een boeiende vertelwijze