Blind of slechtziend: Hulpmiddelen bij het lezen

Blind of slechtziend: Hulpmiddelen bij het lezen Slechtziend of blind zijn hoeft niet te betekenen dat lezen plots niet meer zou gaan. Op de gewone markt en bij hulpmiddelenleveranciers zijn enorm veel toestellen, hulpmiddelen, apps en andere oplossingen beschikbaar zodat visueel gehandicapte personen ook kunnen genieten van een avondje tv-kijken, puzzelen of de krant lezen. Ook de agenda raadplegen, een cursus lezen of het etiket in de winkel raadplegen is dankzij deze aanpassingen mogelijk. Het is belangrijk om deze hulpmiddelen grondig uit te testen alvorens deze aan te schaffen. Daarnaast is het bij de aanschaf van een toestel nuttig om rekening te houden met het verloop van de oogaandoening.

Apps voor blinden en slechtzienden

Een smartphone zoals een iPhone met VoiceOver (spraak), is een uitkomst voor veel blinden en slechtzienden, vooral dankzij de talrijke apps die toegankelijk zijn voor visueel gehandicapten:
  • apps die de ondertiteling van de TV voorlezen
  • apps die de tijd voorlezen
  • apps die live hulp aanbieden om iets voor te lezen (Be My Eyes)
  • apps die tekst uit een afbeelding herkennen, omzetten en vervolgens voorlezen
  • apps die teksten of objecten vergroten
  • apps om spelletjes te spelen (voor zowel blinden als slechtzienden)
  • apps voor audiodescriptie
  • apps voor het beluisteren van audioboeken (luisterboeken) en Daisy-boeken
  • apps waarbij alle informatie van het openbaar vervoer beschikbaar is

Beeldschermloep

De tekst van een krant of tijdschrift lezen en afbeeldingen bekijken is mogelijk dankzij een beeldschermloep, ook gekend als een “leesloep” of “TV-leesloep”. Dit toestel bestaat uit een camera, een beeldscherm en een verschuifbare tafel (plateau). De slechtziende persoon plaatst de tekst of afbeelding onder de camera en vervolgens komt de tekst tot ongeveer 40x vergroot op het beeldscherm. Het contrast, de kleurencombinatie en de grootte zijn instelbaar. Sommige loepen lezen de tekst ook voor. Daarnaast is het plateau bij sommige toestellen handmatig te bedienen terwijl dat bij anderen automatisch gebeurt. Meestal zijn de toestellen beschikbaar als tafelmodel, maar ook meeneembare toestellen zijn op de markt te vinden.

Boeken, cursussen, kranten en tijdschriften lezen

Boeken, cursussen, kranten en tijdschriften zijn beschikbaar in braille (brailleboeken), in grootdruk (grootletterdruk) of zelfs in digitaal formaat als een E-book. Nederland en België tellen enkele speciale bibliotheken waar blinden en slechtzienden aangepaste lectuur verkrijgen. Enkele omzetcentra zorgen daarnaast voor specifieke lectuur of onderwijsmateriaal. Grootletterboeken zijn tevens in gewone bibliotheken te vinden. Speciale bedrijven bieden zelfs puzzelboeken in grootdruk aan. Voor de doelgroep blinden en slechtzienden zijn ook Daisy-boeken verkrijgbaar. Daisy is de afkorting van “Digital Accessible Information System”. Een Daisy-speler heeft in tegenstelling tot een gewone CD-speler navigatie-opties aan boord om vlot naar een volgend hoofdstuk, een volgende zin o.i.d. te bladeren. De af te spelen tekst is verkrijgbaar op een schijfje, via een SD-kaart of via een online-bestand. Een Daisy-toestel bestaat in diverse al dan niet draagbare vormen. Maar Daisy-lectuur is ook te lezen via de computer of smartphone (via een app).

Computer met hulpmiddelen

Een computer bevat standaard toegankelijkheidsinstellingen om de tekst op een scherm te vergroten, de kleuren aan te passen en zelfs voor te lezen. Daarnaast zijn tal van hardware- en softwarematige hulpmiddelen beschikbaar voor slechtzienden en blinden. Via een schermuitleesprogramma (screenreader) (zoals ZoomText) is tekst uit tezen via spraak, vergroting en/of braille. Sommige slechtzienden gebruiken zelfs deze drie opties. Zij zien nog wel een beetje en bekijken soms graag een afbeelding op het scherm, want afbeeldingen zijn niet voelbaar in braille of uitspreekbaar via de spraaksynthesizer. Maar voor langere stukken tekst gebruiken ze spraak en/of braille. Het lezen van braille is mogelijk dankzij een brailleleesregel (brailleregel) die is aangesloten op de computer. Verder scannen blinden of slechtzienden brieven en andere lectuur in via een scanner die aangesloten is op de computer. Een tekstherkenningsprogramma op de computer converteert deze ingescande afbeelding naar tekst. Tekst op een website voorlezen gaat ook met een schermuitleesprogramma, en lukt zelfs uitstekend bij een toegankelijke website. Sommige websites zijn bovendien reeds uitgerust met een voorleesfunctie. Dit is vooral nuttig voor mensen zonder hulpmiddelen. Daarnaast zijn, vooral voor slechtzienden, nuttige toetsenborden in de handel met andere indelingen, kleurcodes of vergrote toetsen. Een computer is een zeer sterk medium en bij al deze aanpassingen zijn tal van opties en instellingen mogelijk, waardoor een individueel aangepaste computer voor de slechtziende of blinde gebruiker ontstaat.

Filterbril

Het aanpassen naar een andere lichtomgeving is voor sommige slechtzienden moeilijk. Zij hebben namelijk last van fotofobie (lichtschuwheid). Een filterbril - die gele of oranje glazen heeft - filtert dergelijk licht en verhoogt het contrast.

Handloep

De meest voorkomende handloepen vergroten tekst gemiddeld 4x en zijn dus eerder beschikt voor een beperkte vergroting. Niettemin zijn op de markt ook enkele loepen beschikbaar die tot maximaal 12,5x vergroten. Deze houdt de slechtziende gebruiker vast met een handvat, of anders steunt dit op de tafel. Ook zijn er elektronische handloepen beschikbaar op de markt, zoals de Looky. Deze vergroten wel tot maximaal 20x. De loep is verder beschikbaar in verschillende kleuren, vormen en groottes. Met een handloep is het eenvoudig om prijskaartjes, de busdienstregeling, het PIN-apparaat enzovoort te lezen. Boeken lezen gaat ook, al ervaren sommige slechtzienden dit als vermoeiend omdat de loeplens met een sterkte vergroting een heel kleine doorsnede heeft. Vaak zijn de grotere loepen die minder sterk zijn, wel handig om mee te lezen.

Kijkertje

Een kijkertje vergroot tot 10x en houdt de slechtziende persoon in de hand vast. Dit klein, makkelijk op te bergen apparaatje is nuttig om bijvoorbeeld te kijken welk busnummer aankomt.

Loepbril

In een loepbril, ook gekend als een “loepenbril”, zit een vergrotingslens ingebouwd. Naarmate de vergroting sterker is, moet de slechtziende gebruiker de tekst of datgene wat hij wil zien, dichter bij hem houden. Bij een kleine vergroting bedraagt de leesafstand gemiddeld zeventien tot dertig centimeter. Maar is de vergroting erg sterk, dan is het zelfs nodig de tekst vlakbij de neus te houden. Daarom zet de slechtziende persoon deze bril in om bijvoorbeeld televisie te kijken of in de verte te kijken, maar niet om te handwerken of een kaartspel te spelen.

Loeplamp

De loeplamp staat op een (verrijdbaar) statief en is gekenmerkt door een ingebouwde lamp. De slechtziende gebruiker klemt de lamp vast aan de rand van het tafelblad of dit staat op een vaste tafelvoet. De vergrotingssterkte varieert sterk tussen 1,5x en 20x, omdat het eveneens mogelijk is een extra vergroting op de loeplamp te plaatsen. Handwerken, schrijven, lezen, sudoku en kruiswoordraadsels oplossen is steeds mogelijk met de loeplamp. Een voordeel is dat de gebruiker steeds de handen vrij heeft. Maar de loeplampen zijn wel niet draagbaar zodat ze thuis ergens op een vaste plek blijven staan. Voor slechtzienden die zeer sterke vergroting nodig hebben, is een loeplamp veelal geen goede optie.

Memorecorder, organizer

Memorecorders of elektronische organizers zijn heel nuttig voor slechtzienden in blinden in tal van situaties, bijvoorbeeld in het onderwijs of op het werk. Ze zijn nuttig als notitieboekje of (zak)agenda. Op de reguliere markt zijn enkele blindvriendelijke toestellen te vinden. Bij hulpmiddelenleveranciers kan een slechtziende of blinde gebruiker terecht voor de aangepaste modellen.

Telescoopbril

In dit optisch hulpmiddel dat 2x tot 8x vergroot, zijn miniatuurtelescopen gemonteerd. Televisiekijken, een museum of opera bezoeken en veraf kijken zijn hiermee mogelijk. Lopen met een telescoopbril is echter moeilijk omdat de gebruiker slechts weinig overzicht heeft met de bril. Het beeld dat hij ziet, lijkt namelijk dichtbij.

Telescooploepbril

Een telescooploepbril is een combinatie van een loepbril met een telescoopbril en is regelbaar om te kijken voor veraf en dichtbij. Deze bril, die vergelijkbaar is met een chirurgenbril, zet de slechtziende gebruiker in om te lezen, schrijven enzovoort. Hij hoeft de tekst niet dichtbij de ogen te houden.

TV-kijken

TV-kijken is mogelijk met enkele brillen, maar om de ondertiteling te lezen, zijn er ook nog andere hulpmiddelen zoals de Komfox en de Orion Webbox. Deze toestellen hebben vaak nog tal van andere functies aan boord, zoals bijvoorbeeld het beluisteren van TeleTekst, het lezen van de krant of het beluisteren van de radio. Een TV-voorzetscherm vergroot het scherm voor slechtzienden. Een laatste aanpassing is audiodescriptie. Dit staat voor de omschrijving van datgene wat visueel gebeurt in de serie of film. De gebruiker maakt een instelling op de televisie en vervolgens hoort hij tussen de dialogen door wat zich op het scherm afspeelt.

Voorleestoestel

Documenten voorlezen met spraak is mogelijk met een voorleestoestel. Dit eenvoudig toestel is vooral nuttig voor blinden en slechtzienden die gaarne zonder computer werken. Een voorleestoestel is daarom bijzonder nuttig voor ouderen. Een voorleesapparaat kent tal van (bijkomende) opties zoals:
  • aansluiting op een brailleregel
  • aansluiting op een notitietoestel
  • aanpassingen in de stem
  • aanpassingen in de taal
  • aanpassingen in het opslagmedium

Lees verder

© 2016 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Blinden en slechtzienden: Activiteiten dagelijks levenBlinden en slechtzienden: Activiteiten dagelijks levenDankzij allerlei kleine en handige hulpmiddelen verloopt het leven van blinden en slechtzienden een stuk makkelijker. Zi…
Blind of slechtziend: Onafhankelijk advies hulpmiddelenBlind of slechtziend: Onafhankelijk advies hulpmiddelenPlots of geleidelijk aan blind of slechtziend worden brengt vaak veel vragen met zich mee. Veelal zal iemand die blind o…
Blind of slechtziend: Hulpmiddelen bij de mobiliteitBlind of slechtziend: Hulpmiddelen bij de mobiliteitVoor een blinde of slechtziende persoon zijn tal van mobiliteitshulpmiddelen en aanpassingen in de mobiliteit beschikbaa…

De felste en verst schijnende zaklampenDe felste en verst schijnende zaklampenDe totale hoeveelheid licht die een lichtbron in alle richtingen kan uitstralen wordt in de natuurkunde aangeduid in lum…
Bronnen en referenties
  • Eigen ervaring
  • Glaucoom: in het kort, Uitgeverij: Stichting September, Amsterdam, ISBN 9789086481767, uitgave: eerste druk, 2012, geraadpleegd op 24 augustus 2016
  • Optische hulpmiddelen voor blinden en slechtzienden, http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/diversen/161253-optische-hulpmiddelen-voor-slechtzienden.html, geraadpleegd op 24 augustus 2016
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 19-12-2019
Rubriek: Hobby en Overige
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 3
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.