Ambachtelijke houtverbindingen en noodzakelijk gereedschap

Hoewel de meeste ambachtelijke houtverbindingen beroepsmatig worden gemaakt door vaklui zijn veel handige doe-het-zelvers ook in staat ze te vervaardigen. Een aantal verbindingen vergen veel vaardigheid maar die is door ervaring op te bouwen; bijvoorbeeld door te oefenen met houten proefstukken. Wel belangrijk daarbij is dat de makers van ambachtelijke houtverbindingen beschikken over goed gereedschap en dat geldt zowel voor de vakman als voor de handige hobbyist.

Belangrijkste ambachtelijke houtverbindingen

Al honderden jaren worden in houten meubelen ambachtelijke verbindingen toegepast. Meubelmakers bedachten diverse houtverbindingen die ook nog in deze tijd voorkomen zoals onder meer bij restauratiewerk. Tot de belangrijkste ambachtelijke houtverbindingen horen deuvelverbinding, halfhoutverbinding, pen-en-gat verbinding, tandverbinding en zwaluwstaartverbinding.

Deuvelverbinding

Een deuvelverbinding is een eenvoudige pen-en-gat verbinding, die snel te maken is maar minder sterk is. Een deuvel is een ronde pen die de twee onderdelen verbindt. Op de website van Karwei staat een uitgebreid stappenplan voor het maken van een deuvelverbinding.

Halfhoutverbinding

Bij een halfhoutverbinding wordt van beide te verbinden onderdelen de helft weggezaagd. Het is een eenvoudige verbinding die toegepast kan worden als er niet te grote eisen aan de belastbaarheid worden gesteld.

Pen-en-gat verbinding

Hierbij wordt aan het ene onderdeel een meestal platte pen gemaakt en uit het andere onderdeel wordt een gat gehakt. De pen kan in het gat worden geschoven en daarna verlijmd.

Tandverbinding

Deze verbinding verbindt twee haaks op elkaar staande onderdelen door om en om tanden uit te zagen die in elkaar passen.

Zwaluwstaartverbindingen

Bij een zwaluwstaartverbinding is aan het ene onderdeel een pen gemaakt in de vorm van de staart van een zwaluw. Die zwaluwstaart past precies in de uitsparing van het andere onderdeel. Dit is een zeer sterke verbinding vanwege het weerhaakeffect van de zwaluwstaart.

Noodzakelijk gereedschap

In eerste instantie zijn voor het vervaardigen van ambachtelijke houtverbindingen gereedschappen nodig als potlood, duimstok, winkelhaak, verstekhaak en kruishout. Precieze aftekening van de onderdelen is noodzakelijk om goed sluitende verbindingen te krijgen. Voor het maken van de ambachtelijke houtverbindingen zijn talrijke andere gereedschappen onontbeerlijk en moeten liefst van goede kwaliteit zijn om secuur te kunnen werken zoals onder meer een beitel, boor, els, hamer, handzaag, kruishout, lijmtang, schaaf, schroevendraaier, verstekhaak, vijl en winkelhaak.

Beitel

Met een beitel, die bestaat uit een plat stuk staal met aan het uiteinde een scherpe kant, kan in het hout worden gehakt. Om het stuk staal hanteerbaar te maken is het in een houten of kunststof handvat vervat. Voor het maken van een zwaluwstaartverbinding is een beitel een essentieel stuk gereedschap.

Duimstok

Houtbewerkers kiezen meestal voor een duimstok en niet voor bijvoorbeeld een rolmaat. Aftekenen vanuit een duimstok is praktischer omdat een duimstok uit stevige onderdelen bestaat.

Hamer

Zoals bij veel acties om iets te maken is een hamer ook noodzakelijk voor het maken van houtverbindingen. Een hamer is bijvoorbeeld nodig om op het handvat van de beitel te kloppen of om onderdelen in elkaar te passen. Een hamer wordt niet gebruikt voor het inslaan van spijkers omdat ambachtelijke houtverbindingen in de regel worden verlijmd of geschroefd.

Handzaag

Natuurlijk moeten grotere stukken hout voor een bepaalde verbinding soms kleiner worden gemaakt wat dikwijls door middel van zaagwerk met een handzaag gebeurt.

Kruishout

Een kruishout is een aftekengereedschap dat verstelbaar is. Door middel van een scherpe punt kunnen lijntjes in het hout worden gekrast die aangeven waar bijvoorbeeld zaagsneden moeten komen.

Lijmtang

Omdat niet met spijkers wordt gewerkt maar onderdelen aan elkaar worden gelijmd is het soms noodzakelijk die onderdelen enige tijd op elkaar te klemmen wat met lijmtangen kan gebeuren.

Potlood en els

Aftekenen moet zeer secuur gebeuren waardoor een gewoon potlood met spitse punt preciezer is dan een zogenaamd timmermanspotlood met een dikke punt. Soms wordt voor het aftekenen een els gebruikt om met de punt in het hout te krassen.

Schaaf

Hoewel hout meestal machinaal is voorbereid moet er soms toch geschaafd worden om een onderdeel passend of glad te maken.

Schroevendraaier

In een uitgebreide gereedschapskist bevinden zich meestal schroevendraaiers om schroeven van allerlei maten te kunnen verwerken.

Vijl

Met een beitel uitgehakte onderdelen moeten soms worden bijgevijld tot de juiste pasvorm.

Winkelhaak en verstekhaak

Deze twee gereedschappen worden gebruikt om dingen onder een hoek af te tekenen waarbij de winkelhaak altijd een hoek van 90 graden aangeeft en de verstekhaak 45 graden. Er bestaat een alternatief waarbij de hoek zelf kan worden ingesteld en vastgelegd.

Meer informatie op internet

Voorbeeldbeschrijvingen en foto’s of tekeningen van ambachtelijke houtverbindingen zijn op diverse websites op internet te vinden.

Lees verder

• Eenvoudige houtverbindingen voor klussers
• Zwaluwstaart en verbinding met pen en gat