Aquarium voor beginners - de inrichting van het aquarium

De inrichting van het aquarium is voor iedere persoon anders. De een vindt het mooi om veel planten in zijn bak te hebben, de ander kiest ervoor om het wat rustiger aan te doen. Sommige mensen houden van veel vissen en dus leven in de bak, anderen weer niet. Het is dus geheel aan de persoon hoe het aquarium ingericht wordt. Toch is het handig om rekening te houden met een aantal vuistregels.

Zwaarte

Voordat u begint met het inrichten van uw aquarium moet het absoluut waterpas staan. Heeft u een oud volglas aquarium op de kop getikt, dan rust het hele aquarium vaak op de onderplaat. In dat geval is het noodzakelijk om het aquarium op een tempex ondergrond te zetten, zodat de druk zich verdeeld. Bij moderne aquaria is dit niet meer nodig, omdat zij vaak voorzien zijn van een kunststof rand om de bodemplaat. Verder dient u rekening te houden met het gewicht van een vol aquarium. Een liter water weegt 1 kg. Een aquarium van 100x50x50 cm heeft een inhoud van 250 liter. Wie zo'n bak op een tafel met smalle poten plaatst, loopt het risico dat de tafel het begeeft - en niet altijd meteen. Schaf daarom liever een speciale onderkast aan, die hoort bij het aquarium. Verder is het verstandig de bak op een relatief donkere plaats in huis te zetten, ver van deuren en uit 'de loop' (i.v.m. trillingen).

Achterwand, noodzakelijk?

Vrijwel elk aquarium heeft vier glazen wanden. En vrijwel elk aquarium krijgt een plaats op een tafel of kast tegen een muur. Nu is het zelden een fraai gezicht om een maanvis langs een bloemetjesbehang te zien zwemmen. Met een achterwand en/of zijwanden wordt de aanblik natuurlijker, en het geeft meer optische diepte en minder reflectie. Bovendien heeft u op deze manier de slangen en snoeren achter de bak uit het zicht.

Er zijn verschillende soorten achterwanden mogelijk:

Poster

De eenvoudigste manier om de achterwand van een aquarium af te dekken is door middel van een grote foto, meestal een plaat van een onderwater tafereeltje. Deze foto’s zijn in aquariumspeciaalzaken op de rol of op maat te koop, en moeten achter het aquarium geplakt worden. Echt fraai oogt het niet, temeer ook daar de reflectie op de achterruit blijft.

(Kant-en klare) kunststof achterwand

Een betere oplossing is een wand van kunststof. Deze kunststof achterwand is gemakkelijk in het gewenste formaat te snijden. Dit type achterwand is kant-en-klaar te koop in de speciaalzaak, en in verschillende kleuren en maten verkrijgbaar. Deze wanden moeten in het aquarium gelijmd worden met siliconenlijm, die tenminste 24 uur moet drogen voor er water in het aquarium gedaan kan worden.

Kurk

Ook kurk leent zich goed voor het maken van een achterwand. Het oogt bijzonder natuurlijk, en in dikke kurkplaten kunnen met een mes of vork grillige lijnen gemaakt worden.

PU- of tweecomponenten schuim

Met dit materiaal kunt u bijzondere fraaie, natuurlijk ogende constructies maken, zeker als er steentjes of hout in verwerkt worden. Maar het materiaal is uiterst lastig te bewerken en daarom alleen geschikt voor de gevorderde doe-het-zelver. Het schuim wordt op de goed schoongemaakte en ontvette ruiten aangebracht en in de gewenste vorm gemodelleerd. Eenmaal droog, kan het nog geschuurd en geschilderd worden. Maar als het eenmaal zo ver is, kan het niet meer uit de bak worden verwijderd. Wie dus een mooie tropisch beekoevertje heeft weten te scheppen, kan zijn aquarium later niet bevolken met bijvoorbeeld rotswonende Malawi-cichliden. Dan zit er simpelweg niets anders op dan een andere bak aan te schaffen.

De bodem

Voordat de bodem wordt aangebracht, moet duidelijk zijn welk soort aquarium het wordt, en welke vissen er straks overheen zwemmen. Want pantsermeervallen nestelen graag en daarvoor hebben zij fijn en mooi afgerond grind nodig; scherpe steentjes en grind van een grotere diameter zijn niet geschikt voor hen. De meeste grotere cichlide soorten zijn beruchte gravers, ook voor hen geldt dat het grind niet te grof mag zijn. En wie een mooi plantenaquarium voor ogen heeft, moet onder de grindlaag een voedingsbodem voor planten aanbrengen. Het gaat te ver om alle mogelijkheden te behandelen, dus hieronder de twee meest voorkomende vissamenstellingen:

Grote cichliden
Wie robuuste cichliden gaat houden, kan de bodem bedekken met grind, stenen en eventueel stukken kienhout. Omdat veel van deze baars achtigen graag graven, mag het grind niet te grof zijn. Eventuele planten - en dat kunnen bij dergelijke dieren alleen maar grove, sterke soorten zijn - moeten in potjes worden geplant. In de potjes kan een mengsel van voedingsbodem en grind worden aangebracht. De potten moeten stevig staan, zodat de vissen ze niet kunnen ondergraven of omverwerpen. Maar u zult geregeld nieuwe planten aan moeten schaffen: de meeste grote cichliden blinken namelijk uit in het slopen van de flora.
Gezelschapsaquarium
In een gezelschapsaquarium, dat het meest gezien wordt, worden veel planten gebruikt. Deze planten hebben voeding nodig en daarom is een voedingsbodem noodzakelijk. Zorg voor een laag van enkele centimeters dikte. De voedingsbodem mag naar achteren toe oplopen, omdat de grootste planten tegen de achterwand worden geplaatst. De kleinste plantjes krijgen een plek dicht achter de voorruit. Bedek de voedingsbodem met een laag grind (bij voorkeur met een gemiddelde diameter van 3mm). Wie in een rijkelijk beplant aquarium meervallen, botia's of kleine cichliden wil gaan houden, dient voor deze vissen een 'wroetplekje' te creëren. Dit kan heel eenvoudig door het grind op enkele plaatsen te vervangen door fijnkorrelig zand (maar geen donkere voedingsbodem) of een laag turfstrooisel. Dit biedt echter niet de garantie dat zij nooit planten zullen loswroeten!

Decoratiematerialen: Pas op!!

Het zijn niet alleen de planten en de achterwand die het aquarium een natuurlijke aanblik verlenen. Ook hout en stenen dragen daartoe bij. Ze ogen niet alleen fraai; veel vissen gebruiken houtwortels en stenen als schuilplaatsen. Lang niet alle hout en stenen zijn bruikbaar. Wie in het bos een mooie stronk vindt, hoeft er niet eens aan te denken die in het aquarium te plaatsen. Als het hout al verzadigd zou zijn van water en dus niet meer blijft drijven, is de kans vrijwel 100% dat het hout langzaam wegrot. Ook fraaie stenen die tijdens vakanties in het buitenland worden verzameld, lenen zich lang niet altijd voor het aquarium. Veel gesteente bevat kalk, dat het water hard maakt. Sommige steensoorten kunnen oplossen in water of geven ijzer af: ze kunnen de waterwaarden beïnvloeden, en zelden in positieve zin. Wie verzekerd wil zijn van deugdelijk materiaal, koopt zijn stenen en houten gewoon in de gespecialiseerde aquariumwinkel.

Hout

Kienhout is de meest gebruikte houtsoort. Dit zijn stronken die duidende jaren in veengebieden hebben gelegen en op een natuurlijke manier tegen schimmel en rot behandeld zijn. Ook versteend hout is buitengewoon geschikt voor aquaria. Daarnaast is zogenaamde mangrovehout en savannehout te koop. Gaat het hout schimmelen in uw aquarium (meestal zichtbaar als witte schimmel), dan heeft u geen geschikte houtsoort meegekregen.

Verkleuring tegengaan

Kienhout verkleurt het water, het wordt er donker en troebel van. Deze verkleuring heeft menig aquariaan ertoe gedreven om het kienhout in zijn geheel weg te gooien. Maar dat is niet nodig wanneer u het hout vooraf goed behandelt. U doet dit als volgt:

• Leg het kienhout in een flinke pan met wat en breng het aan de kook.
• Zodra het water kookt kunt u het gas wat lager draaien, waarna u het hout een paar uur laat pruttelen.
• Het water wordt heel erg donker: de ergste kleurstoffen zijn nu al uit het hout onttrokken.
• Vervolgens giet u het water af, en vult de pan wederom met vers water.
• Doe er een aantal eetlepel jodiumvrij zout bij, en laat het opnieuw koken en een paar uur zachtjes pruttelen.
• Afhankelijk van de hoeveelheid kleurstof kan dit laatste nog eens of verschillende keren herhaald worden.
• Pas als het water heel lichtjes verkleurt tijdens deze behandeling, kunt u het uit de pan nemen en in een bak met koud water leggen.
• Lat het daar nog een aantal dagen in, voor u het hout in het aquarium plaatst.

Om verkleuring tegen te gaan is het raadzaam om goede actieve kool in het filter te doen, die ervoor zorgt dat het water weer helder wordt.

Stenen

Het aanbod stenen is heel divers. De platte flagstones of leistenen laten zich gemakkelijk stapelen, en zijn uitermate geschikt om in de bodem terrasjes aan te brengen. Lavasteen wordt ook veel toegepast, maar heeft het nadeel dat het grof van structuur is en veel scherpe kantjes bevat. De stenen dienen stevig te liggen of staan. Plaats grove, zware stenen altijd op een stukje tempex, dat direct op de bodemplaat van het aquarium ligt. Op deze manier kan een breuk in de bodemplaat voorkomen worden. Pas als de grote stenen op hun plaats liggen, brengt u het grind en (eventueel) voedingsbodem aan. Ligt een grote steen op een laag grind, dan kan het gebeuren dat de vissen het grind weggraven en uw steen een barst in de bodem veroorzaakt. Wie van stenen rotspartijen wil maken, moet erop toezien dat de stenen stevig op elkaar liggen. Een steen die door de vissen of tijdens een schoonmaakbeurt losschiet, kan een breuk in een van de ruiten veroorzaken. Wie helemaal op zeker wil spelen, bevestigt de stenen aan elkaar. Bij het gebruik van cement moet het aquariumwater enkele malen worden ververst voor er vissen in mogen. Het meest gebruikte materiaal om stenen vast te zetten is speciale (niet-giftige) siliconenlijm, verkrijgbaar in de aquariumspeciaalzaken.

Schuilplaatsen

Halve kokosnoten doen het bijzonder goed als schuilplaats voor kleine cichliden en meervallen. Bovendien zijn kokosnoten buitengewoon decoratief. Ze zijn kant-en-klaar te koop in de speciaalzaak, of vers bij de groenteboer. Zaag een vers exemplaar door midden, haal het vruchtvlees eruit en leg vervolgens de notendop enige tijd in kokend water om de laatste resten vruchtvlees en eventuele verontreinigingen te verwijderen. Andere geschikte schuilplaatsen zijn bijvoorbeeld aardewerken bloempotten, die u voor de helft ingraaft, maar ook met stenen kunnen leuke schuilplaatsen gemaakt worden.

Water

Als de inrichting naar wens is en alle decoratiematerialen stevig op hun plaats staan, kan het aquarium met water worden gevuld. Giet nooit met veel kracht het water in het aquarium. Als het aquarium voor de eerste keer wordt gevuld, is het raadzaam om een plastic zak over de bodem te leggen met daarop een diep bord, en het water hier voorzichtig in te gieten.

Bij grotere aquaria kunt u het water via een tuinslang op het bord laten stromen. Kraanwater is voor vissen zelden geschikt. Het bevat ondermeer een kleine hoeveelheid chloor, opgeloste zouten, desinfecteermiddelen en zware metalen. Mensen merken hier niets van, maar vissen des te meer. Voordat u het kraanwater als aquariumwater kunt gebruiken, moet het behandeld worden. In de aquariumspeciaalzaak zijn hiervoor speciale water verbeteringsmiddelen te koop. Ook is het raadzaam goede nitrificerende bacteriën aan het water toe te voegen. Deze zijn tevens verkrijgbaar in de speciaalzaken.

Meetset voor waterwaarden

Heeft u het kraanwater behandeld, dan nog zal de zuurgraad en de hardheid van het water vrijwel nooit optimaal zijn voor de vissen. Vaak is dat geen probleem, zeker niet bij de meeste 'beginners-vissen', die wel tegen een stootje kunnen. Maar het blijft raadzaam om het water voor gebruik te testen op pH (zuurgraad) en hardheid (DH). Hiervoor is geen opleiding in de chemie nodig: de meetsetjes zijn heel eenvoudig. Voor de meeste aquariumvissen is licht zuur tot neutraal (pH 6,5-7,5) en zacht water (DH kleiner dan 6) het beste. Maar bijvoorbeeld voor Malawi- of Tanjanika-cichliden vereisen har (Dh 8 tot 12) en basisch water (pH 7,5 tot 8).

De zuurgraad van het water is gemakkelijk te verlagen door wat turf in het filter te doen of zogenaamde 'pH-min' aan het water toe te voegen. Ook het gebruik van CO² (koolzuur) is een goede oplossing voor dit probleem. Bij het gebruik van turf wordt het water niet alleen licht zuur, maar ook barnsteenkleurig. Vooral neon- en kardinaaltetra’s ogen prachtig in dit donkerder getinte water. Moet het water harder worden, dan kan dit door 'KH plus' en of 'GH plus' aan het water toe te voegen. Controleer de waterkwaliteit regelmatig tot het gewenste hardheid - of zuurgraad is bereikt. Ook het meten van nitriet (NO²) is belangrijk. Nitriet ontstaat bij de afbraak van diverse stoffen, zoals de ontlasting van de vissen.