recensie

De kunst van het ouder worden. Herman Hesse

Herman Hesse. Ik ken hem vooral van zijn eerder spirituele boeken zoals Siddharta, Reis naar morgenland en Demian. Boeken die al rond 1930 geschreven zijn en in de jaren 70 van de vorige eeuw onder alternatieve mensen populair werden. Een minder bekend boekje van Hesse is 'De kunst van het ouder worden' eerder een anthologie van teksten en gedichten, gedeeltelijk overgenomen uit zijn vroegere werk. Teksten die zoals de titel ook zegt, handelen over het ouder worden. Hermann Hesse behoort tot de schrijvers die het geluk hadden oud te worden, zodat hij alle levensfasen op zijn ka­rakteristieke manier kon ervaren en beschrijven. Tot de mooi­ste beschrijvingen behoren zijn overpeinzingen over het ouder worden, over de levensjaren, waarin de werkelijkheid en de ons omringende wereld op een speelse wijze boven de reali­teit worden uitgetild, waarin de herinnering aan het verleden realistisch wordt in het heden. De schat aan beelden, die je na een lang leven in je geheugen met je mee draagt en die je, naarmate de lichamelijke activiteiten afnemen, op een heel andere manier bezighouden dan voordien.

Hesse is, na een leven vol intensiteit en productie, 85 jaar geworden. Hij keek terug op een carrière vol opgang en tegenspoed. Het aantal Hesse-golven in de literatuur is opvallend. Steeds werd gereageerd op de geheel eigen aspecten in zijn werk met betrek­king tot de sociale en politieke omwentelingen van zijn tijd. Vooral zijn relatie voor, tijdens en na de bruine-revolutie stond cen­traal. Hesse was niet anti-Duits maar wel kritisch tegenover de zich af tekenende totalitaire staat. Deze bewogenheid deed hem door diepe dalen gaan.

Door zijn hele werk heen strooide hij zijn door­leefde gedichten en teksten over het ouder worden. De jaren maakten hem werkelijk wijs. Hij doorzag steeds beter de knelpunten in zijn leven en waardeerde steeds meer het dagelijks opkomen van de zon. Bij verlies van kleur en hartstocht genoot hij steeds meer van contou­ren en profielen. Ouder wordend bleef in hem de jeugd leven.

Als tuin- en plantenliefhebber sprak mij ook Hesse's idee aan om boeken die in je weg liggen, gewoon te gebruiken om je tuinpad te plaveien. Misschien niet erg praktisch, maar 'cultuur in de natuur te laten vergaan, te laten opgaan' vind ik een grandioze gedachte.

Bladeren door het boek

Af en toe blader ik nog eens door het boekje en lees dan een wijs of weemoedig stukje: 'En nu, vandaag, terwijl ik bij zacht windstil weer bij mijn vuurtje stond en hout klein maakte, zag ik het gebeuren: er kwam een heel zacht windje, een zuchtje slechts en bij honderden en duizenden waaiden de zo lang gespaard gebleven bladeren weg, geluidloos, licht, gewillig, moe van het volhouden, moe van hun koppigheid en dapperheid. Wat vijf, zes maanden was vastgehouden en zich had verzet, zwichtte nu in een paar minuten voor niets, voor een zuchtje, omdat de tijd was gekomen, omdat het bittere volhouden niet meer nodig was. Weg vloog en dwarrelde het, met een glimlach, rijp en zonder strijd. Het windje was veel te zwak om de zo licht en dun geworden blaadjes ver weg te blazen, als een zachte regen ruisten ze neer en bedekten de weg en het gras aan de voet van het boompje, waarvan sommige knoppen al opengesprongen en groen waren.
Wat was mij nu in dit verrassende en ontroerende schouwspel geopenbaard? Was het de dood, het zachte en bereidwillige sterven van het winterloof? Was het het leven, de jeugd van de knoppen, die staat te dringen en te juichen, die plotseling ontwaakt plaats wilde maken? Was het treurig, was het vrolijk? Was het een waarschuwing aan mij, de oude man......

In dit boekje leert Hesse ons de kunst van het ouder wor­den. Dit voor alle liefhebbers van Hesse verrassende boek is voorzien van foto's van zijn zoon Martin Hesse. Het boek werd sa­mengesteld door Volker Michels. Evert van Leerdam verzorgde de vertaling.

Herman Hesse

Hermann Hesse, geboren op 2 juli 1877 in Calw, Württemberg, als zoon van een Duits-Baltische missionaris en een Württembergse missionarisdochter, in 1946 onderscheiden met de Nobelprijs voor literatuur, is in zijn tweede vaderland op 9 au­gustus 1962 in Montagnola bij Lugano overleden.
Boeken van Hesse. Te veel om op te noemen, dan maar mijn persoonlijk lijstje.

• Siddharta
• De Steppewolf
• Reis naar het morgenland
• Demian