recensie

Moderne wetenschap in de Bijbel: drs. Ben Hobrink

In 2005 rolde het boek 'Moderne wetenschap in de Bijbel: De Bijbel is de wetenschap 3500 jaar vooruit' van Ben Hobrink van de persen. Ben Hobrink heeft biologie gestudeerd met voedingsleer als zwaartepunt. Moderne wetenschap in de Bijbel? Dat doet wenkbrauwen fronsen. Zeker, de Bijbel is geen boek om wetenschap mee te bedrijven en daar is Hobrink zich terdege van bewust. Maar de moderne gedachte die bij veel mensen heeft postgevat, alsof de Bijbel een door de wetenschap achterhaald boek is vol fouten en bijgeloof, is onjuist. Hobrink toont in zijn boek met verve het tegendeel aan.

Moderne wetenschap in de Bijbel: drs. Ben Hobrink

• Auteur: Ben Hobrink
• Titel: Moderne wetenschap in de Bijbel: De Bijbel is de wetenschap 3500 jaar vooruit
• Uitgeverij: Gideon, Hoornaar, Nederland
• Jaar: 2005
• ISBN 978 90 6067 794 0
• Pagina’s: 356

De Bijbel is de wetenschap ver vooruit

Hobrink maakt in het voorwoord meteen duidelijk dat de Bijbel geen handboek voor moderne natuurwetenschappen, biologie of natuurkunde is. De Bijbel handelt over de relatie tussen God en de mens. Desalniettemin is de Bijbel uniek in zijn soort. Hobrink neemt de lezer mee langs allerlei wetenschappelijke feiten in de Bijbel die in geen enkel ander boek uit de oudheid zijn aangetroffen.

Neem nu de Egyptische 'Heilige Boeken' uit 1552 voor Christus. Daarin staan honderden recepten en aanwijzingen om uiteenlopende ziekten te bestrijden. Het staat echter vol medische nonsens, de gekste medicijnen worden aanbevolen zoals kattenpoep en darmen van een gans. Ook staan er regelrechte medische blunders in. De aanwijzingen hoe een open wond te genezen leidt bij navolging tot tetanus. Dat krijg je als je ezelsmest op een open wond moet smeren. Van al deze Egyptische 'wijsheden' is in de boeken van Mozes - terwijl hij aan het hof van Egypte is grootgebracht - niets te vinden. Mozes heeft strenge hygiënische maatregelen afgekondigd die in schril contrast staan met de Egyptische kwakzalverij, want de maatregelen van Mozes werken. Ze zijn levensverlengend en levensreddend!

God had met de door Hem verordende (geestelijke en sociale) wetten het geestelijk en lichamelijk welzijn van de mens op het oog. Deze wetten waren echter hun tijd ver vooruit. Hoe hadden de Israëlieten overtuigd kunnen worden van het belang van het principe van een toilet?

• "Verder moet er buiten het kamp een gelegenheid zijn waar u uw behoefte kunt doen. U moet een tentpin bij uw uitrusting steken, die u kunt gebruiken om een gat te maken waar u boven hurkt, en om uw uitwerpselen te bedekken." (Deuteronomium 23:13-14)

Niet als goede raad. Die zou door de mensen in de wind zijn geslagen. Plastisch uitgedrukt: "Waarom zou ik in een putje buiten het kamp moeten poepen? Wat een zinloos gedoe zeg." Wat wisten ze in die tijd van buiktyfus, cholera en dysenterie? Werkelijk niets. Door er een religieuze wet van te maken en de navolging ervan te sanctioneren, konden de Israëlieten tot gehoorzaamheid aangezet worden en werd een weg gewezen om te ontkomen aan allerlei dodelijke epidemieën.

Het voorkomen van epidemieën

De strenge hygiënewetten van Mozes blijken volgens Hobrink "een verbazingwekkende wetenschappelijke perfectie te bezitten". De hygiënewetten laten zich het beste omschrijven als een integraal stelsel van maatregelen ter bevordering van de volksgezondheid. In de Bijbel staan effectieve maatregelen ter bestrijding van geslachtsziekten als gonorroe (een druiper), die in 75% van de onbehandelde gevallen leidt tot onvruchtbaarheid.

De Bijbelse maatregelen ter voorkoming van de uitbreiding van melaatsheid (in het Hebreeuws tsara'at, huidvraat genoemd), waren vooruitstrevend. Leprozen moesten van de maatschappij worden afgezonderd om verdere verspreiding van de ziekte te voorkomen (Numeri 5:2; Leviticus 13:46). Nu vinden we dat vanzelfsprekend, maar dat is niet altijd zo geweest. Besmetting van lepra vindt voornamelijk plaats via het inhaleren van bacteriën, door ze in te ademen of in te slikken. Met deze kennis in ons achterhoofd begrijpen we de opdracht in Leviticus 13:45, dat gaat over wat de melaatse moet doen als hij een gezond persoon tegenkwam:

• "Wie door huidvraat aangetast is, moet zijn kleren scheuren, zijn haar los laten hangen, baard en snor bedekken en 'Onrein, onrein!' roepen."

Door zijn kleren te scheuren is hij op een afstand herkenbaar als leproos en door zijn mond en neus te bedekken, kunnen er niet allerlei bacteriën overgedragen worden. Het is vanwege deze vooruitstrevende maatregel dat een professor in de medische geschiedenis de loftrompet afsteekt over Leviticus 13 en 14: " "Het 13de en 14de hoofdstuk van Leviticus zijn gewichtige officiële documenten, die het verdienen om in letters van glanzend goud geschreven te worden, omdat zij de kiem vormen van de moderne profylaxe (bescherming) tegen besmettelijke ziekten!"

Buiten de Bijbel vind je nergens zulke effectieve maatregel ter voorkoming of bestrijding van allerlei ziekten. De quarantainemaatregel - dat is een periode van afzondering voor een persoon die vermoedelijk besmet is geraakt met een besmettelijke ziekte - is afkomstig uit Leviticus 13:4-7.

• "Als de huid een lichte, witte plek vertoont die niet diep in de huid ligt en het haar niet wit geworden is, moet de priester de betreffende persoon zeven dagen afzonderen. Op de zevende dag onderzoekt de priester hem opnieuw. Als blijkt dat de plek zich niet heeft uitgebreid en de huid niet verder is aangetast, moet hij hem opnieuw zeven dagen afzonderen. Zeven dagen later onderzoekt de priester hem nogmaals, en als de plek dof geworden is en zich niet heeft uitgebreid, moet hij hem rein verklaren. Het is dan gewone uitslag. De persoon in kwestie moet zijn kleren wassen en is dan weer rein. Maar als hij na onderzoek door de priester rein verklaard is en de plek zich later toch uitbreidt, moet hij zich opnieuw aan de priester laten zien."

Daarnaast vinden we in de Bijbel maatregelen met betrekking tot een goede persoonlijke hygiëne. Naast het principe van een toilet, kunnen we hierbij denken aan het regelmatig wassen van het lichaam, zeker na het aanraken van een lijk of na contact met bloed of een open wond.

Hygiënemaatregelen

Zoals gezegd treffen we in de Bijbel zeer effectieve hygiënemaatregelen aan. Voor persoonlijke hygiëne, als ook voor de algemene volksgezondheid. Regelmatig wassen, beschermende maatregelen met betrekking tot de voedsel- en watervoorraden en het belang van goede afvalverwerking. Opvallend is het hygiënische nut van circumcisie, oftewel besnijdenis, vooral in primitieve omstandigheden als mensen zich niet vaak uitgebreid (kunnen) wassen. Zo blijkt dat besneden mannen veel minder kans hebben op peniskanker of aandoeningen aan de urinewegen dan niet besneden mannen. Peniskanker is thans in Nederland een zeldzaam verschijnsel. In sommige landen waar het niet zo best met de persoonlijke hygiëne is gesteld, komt peniskanker veel vaker voor. In China bijvoorbeeld bedraagt 15-22% van alle kankergevallen onder mannen peniskanker. Veel mensen met peniskanker sterven hieraan. Joden worden op de achtste dag besneden. Moslims pas tussen hun derde en twaalfde levensjaar. Het is opmerkelijk te noemen dat er bij de laatste groep meer peniskanker voorkomt dan bij Joden. Kennelijk is besnijdenis pas voluit effectief, als het vlak na de geboorte plaatsvindt.

Een saillant detail is het feit dat Joden per se op de achtste dag de besnijdenis moeten uitvoeren. Ook dit is volgens Hobrink een wetenschappelijk relevant feit. Uit onderzoek blijkt dat alleen op de achtste dag een zuigeling een bovennormaal niveau pro-trombine heeft. Pro-trombine is nodig voor de bloedstolling. Op de achtste dag stopt een bloeding sneller dan op enig ander moment in het leven van een mens. Tussen de tweede en vijfde dag is de hoeveelheid bruikbare pro-trombine op een gevaarlijk laag niveau. Een medische ingreep is dan contra-geïndiceerd.

Voedingswetten

Volgens Hobrink staan in de Bijbel zeer relevante hygiëne- en voedingswetten, "waarvan de primitieve mens niet kon weten dat ze zo belangrijk waren". Mozes was zijn tijd ver vooruit. De wetten richten zich op twee belangrijke aspecten: de volksgezondheid en het biologisch evenwicht. Een paar interessante voorbeelden. In Leviticus 11:13-19 staat een lijst met vogelsoorten die voor consumptie verboden waren. Dit waren juist dié vogels die van immens belang waren voor het biologisch evenwicht. Voorts was het verboden voor de Israëlieten om het losse verzadigde vet (het losse vet onder de huid of rond de organen) van landdieren te consumeren. Ze mochten daarentegen wel het olieachtige vet van vissen eten. We weten nu allemaal hoe belangrijk het vet van vissen is in het voorkomen van hart- en vaatziekten. Waarom is de consumptie van alle vleeseters verboden? Vanwege de aanwezigheid van levensgevaarlijke parasieten in het vlees van vleeseters, waaronder trichinen. Daarom zijn deze dieren onrein.

Ark van Noach

Vermeldingswaardig is de bespreking van de ark van Noach. Deze boot blijkt qua verhouding (6:1) perfect te zijn; het was een zeer stabiel schip. Hobrink berekent dat de ark groot genoeg was om van alle landdieren en volgens de basistypes mee te nemen. Als we het Bijbelse zondvloedverhaal vergelijken met het Gilgamesj epos van de Babyloniërs - ook een zondvloedverhaal - dan zijn er belangrijke verschillen aan te wijzen, waaronder het gegeven dat de hoofdpersoon in het Gilgamesj epos een boot had in de vorm van een kubus. Hobrink toont aan dat een kubus "het minst zeewaardige schip [is] dat er bestaat". Bij het minste of geringste golfje gaat deze tollen.

Schepping en evolutie

Bij het bespreken van het thema schepping of evolutie, blijkt hoe ongefundeerd de evolutietheorie in feite is. Een paar voorbeelden:

• er is nooit nieuw erfelijk materiaal bijgemaakt, m.a.w. bij mutaties (die in 99% van de gevallen negatief zijn) wordt er nooit ofte nimmer nieuwe genetische informatie toegevoegd en dat is toch waar het bij de evolutietheorie in de kern om gaat;
• door mutatie kan een soort zich aanpassen, maar er vindt geen ontwikkeling plaats naar een hoger ontwikkelingsniveau (er is juist sprake van degeneratie);
• er bestaan geen overgangsvormen tussen de basistypen;
• eiwitten in organismen zijn uitsluitend gemaakt van linksdraaiende aminozuren, terwijl bij in laboratorium gesynthetiseerde aminozuren de verhouding altijd 50:50 is;
• één cel is al zeer complex: om een cel te laten ontstaan door toeval, moeten er duizenden verschillende en ingewikkelde moleculen op hetzelfde moment ontstaan;
• in ieder organisme komen onherleidbaar complexe structuren voor, d.w.z. dat er geen enkel onderdeel gemist kan worden in een bepaalde complexe structuur waardoor het niet stap-voor-stap kan zijn ontwikkeld.

Ook schragen fossiele vondsten en archeologische ontdekkingen de evolutietheorie geenszins en druist het in tegen de eerste en de tweede hoofdwet van de thermodynamica:

1. 'er kan geen energie gecreëerd worden of verloren gaan': het heelal kan daarom niet uit het niets zijn ontstaan;
2. 'elk systeem dat aan zichzelf wordt overgelaten, vervalt tot wanorde': dus - om kort te gaan - uit chaos kan niet zonder doelgerichte activiteit van levende organismen orde ontstaan.

Ik kan slechts een aantal onderwerpen aanroeren. Voor een degelijke onderbouwing en een bespreking van tegenwerpingen ten aanzien van de laatste twee claims, verwijs ik naar het boek. Hobrink maakt op basis van de feiten (en het gebrek aan feiten) de volgende overweging: "Als het christelijk geloof op net zo weinig feiten zou zijn gebaseerd als de evolutietheorie, zou ik beslist atheïst worden."

Hobrink eindigt het boek met een hoofdstuk over de betrouwbaarheid van de Bijbel. Hij ontkracht vermeende onjuistheden in de Bijbel, hij toont aan dat de Bijbel zeer betrouwbaar is overgeleverd en nieuwe archeologische vondsten bevestigen hetgeen in de Bijbel staat vermeld. De schrijver sluit het boek af met een persoonlijke getuigenis en hij eindigt met een citaat uit een toespraak van Abraham Kuyper: "Zooals mijn Heiland aan Mozes en de Profeten geloofde, zoo en niet anders wensch ik ook aan die Schrift te gelooven."

Kritiek

Tot slot een uitstapje naar critici van het boek. Op een aantal websites waaronder die van 'Freethinker' zijn kritische beschouwingen verschenen over het boek. De kritiek is dikwijls van bedenkelijk niveau. Zo vergelijkt de schrijver op Freethinker de stabiliteit van een boot in de vorm van een kubus met die van een discusvis![1] Over de herkauwende haas in Leviticus 11:6, zegt de schrijver dat het een foutieve bewering van de Bijbel is dat een haas tot de herkauwers wordt gerekend:

• "Het eetgedrag van een haas gelijkstellen aan een koe, is een typisch geval van een zogenaamde 'equivocatie'. Herkauwen zoals een koe doet, is het opnieuw opeten van voedsel dat in de maag is geweest maar nog niet verder verteerd en uitgescheiden is. Wat Hobrink hier doet, is beweren dat wat een haas doet (hierbij is het voedsel wel al verteerd en uitgescheiden) vergelijkbaar is met een koe omdat een haas een tweede maal op zijn voedsel kauwt. Echter, het is een ander proces, namelijk reïngestie ook wel coprofagie genoemd."

De schrijver laat met zijn kritiek duidelijk blijken dat hij het boek van Hobrink met weinig aandacht gelezen heeft. De haas scheidt 's-ochtends vroeg vormeloze bolletjes uit die zijn te onderscheiden van hun gewone keutels. Deze bolletjes bevatten vooral vitamine B1 en deze worden door de haas weer opgegeten en voor de tweede keer verteerd in een speciaal gedeelte van de maag. Dat is inderdaad een ander proces als bij de koe, maar er staat toch niet in het genoemde bijbelstuk dat een haas en een koe op dezelfde wijze hun eten herkauwen? Ik citeer Hobrink:

• "Het is geen Bijbelse blunder dat de haas tot de herkauwende dieren werd gerekend, maar een wetenschappelijk wonder. Er staat niet dat de haas tot de onderorde van de Herkauwende Evenhoevigen behoort, dat zou een misser zijn geweest. Maar er staat dat hij zijn eten her-kauwt, en dat is correct."

Goed lezen is zo gemakkelijk nog niet. Zo ook met betrekking tot het onderwerp besnijdenis. Er wordt in het betreffende artikel van Freethinker over dit onderwerp in relatie tot peniskanker gesteld:

• "Om te beginnen komt peniskanker extreem weinig voor. Van alle kankersoorten die bij mannen uit de VS zich ontwikkelen, bestaat ongeveer 0.16% uit peniskanker. In absolute zin betekent dat dat in de orde van minder 1 op de 100.000 mannen peniskanker ontwikkelen. Bovendien, als we het vergelijken met Denemarken (zeer weinig mannen die besneden worden), dan is gek genoeg het aantal mannen per miljoen mannen van de bevolking dat sterft ten gevolge van peniskanker in de VS groter dan in Denemarken. Bovendien sterven er meer mannen ten gevolge van de besnijdenis dan ten gevolge van peniskanker."

En daarmee is voor de schrijver de kous af. Hobrink is gepareerd: waar hebben we het nu helemaal over, peniskanker komt nauwelijks voor! De kritiek is van erbarmelijk niveau. De recensent van Freethinker laat zien het boek niet goed gelezen te hebben en selectief te zijn in de bronnen die hij raadpleegt. Hij verwijst in het bovenstaande citaat naar twee artikelen, waarvan één handelt over de incidentie van peniskanker in genoemde westerse landen. Het is inderdaad een zeldzaam verschijnsel in Amerika, maar nog meer in Nederland. In Nederland is de incidentie 1 op 100.000. Doch in landen als China en andere landen in het Verre Oosten, alsook in Midden- en Zuid-Amerika is in 15-22% van alle kankergevallen bij mannen sprake van peniskanker![3] Dan komt de opmerking dat er meer mannen zouden sterven ten gevolge van de besnijdenis dan ten gevolge van peniskanker in een ander daglicht te staat, ofschoon er inderdaad complicaties kunnen optreden naar aanleiding van de ingreep: "Vaak gaat het om een lichte ontsteking, soms om ulceratie, zelden om sepsis die tot de dood leidt".[4] Volgens deze bron die Freethinker aanhaalt, zou er in zeldzame gevallen sprake zijn van sterfgevallen. In zeer veel andere studies echter, zoals recente Afrikaanse studies, worden in het geheel geen sterfgevallen naar aanleiding van de ingreep gerapporteerd.[5] Het is daarom altijd verstandig je bronnen te checken.

Er zijn nog andere kritische kanttekeningen te plaatsen bij het artikel van Freethinker. Zo heeft besnijdenis meer voordelen dan alleen het voorkomen van peniskanker. Zo vermindert het de kans met 60% dat mannen besmet raken met hiv na onveilig seksueel contact met een besmette vrouw.[6] Bovendien hebben besneden mannen minder kans om het papillomavirus op te lopen en door te geven aan toekomstige partners. Dit virus is gerelateerd aan peniskanker en kan bij vrouwen baarmoederhalskanker veroorzaken.[7] Er is bij de schrijver van Freethinker sprake van wat in de psychologie 'confirmation bias' wordt genoemd. Dat is het fenomeen dat als een persoon een veronderstelling over iets heeft, hij vooral geneigd is te kijken naar de feiten die zijn mening bevestigen en informatie die strijdig is met zijn uitgangspunt te negeren.

Door bovenstaande discussie bestaat het gevaar dat we uit het oog verliezen welk punt Hobrink wil maken met betrekking tot mannenbesnijdenis. Waar het om gaat is dat in primitieve omstandigheden waar het niet zo best gesteld is met de persoonlijke hygiëne, besnijdenis een effectieve maatregel is om onder andere de verschrikkelijke ziekte peniskanker te voorkomen. In landen waar het minder goed gesteld is met de persoonlijke hygiëne dan in Nederland en andere Westerse landen, komt veel meer peniskanker voor. Dat is anno 2009 het geval en zeker 3500 jaar geleden toen de omstandigheden heel wat primitiever waren. Met dit in ons achterhoofd, kunnen we niet anders dan stellen dat besnijdenis een levensreddende ingreep was in het Oude Israël. Het is een sublieme maatregel uit het Oude Testament die - alle kritiek ten spijt - duizenden mensenlevens heeft gered! God - die ons gemaakt heeft - heeft zorg voor het welzijn de mens; Hij kijkt naar ons om en wil dat het ons goed gaat. Dát is voor mij de belangrijkste boodschap die uit het boek spreekt.

Noten:

1. http://www.freethinker.nl/index.php?option=com_content&task=view&id=197
2. http://www.cirp.org/library/procedure/metcalf/
3. C.J.H. van de Velde (redactie): Oncologie; zevende herziene druk, Bohn Stafleu van Loghum, 2005, p.393.
4. http://www.nvu.nl/uploads/dY/Qs/dYQsvOIA8NybQccprpJyJQ/nvu_richtlijn-6.pdf
5. http://www.cdc.gov/Hiv/resources/factsheets/circumcision.htm
6. Williams BG, Lloyd-Smith JO, Gouws E, Hankins C, Getz WM, et al. (2006) The Potential Impact of Male Circumcision on HIV in Sub-Saharan Africa. PLoS Med 3(7): e262 doi:10.1371/journal.pmed.0030262.
7. Auvert B, Sobngwi-Tambekou J, Cutler E, Nieuwoudt M, Lissouba P, Puren A, Taljaard D.: Effect of male circumcision on the prevalence of high-risk human papillomavirus in young men: results of a randomized controlled trial conducted in Orange Farm, South Africa. J Infect Dis. 2009 Jan 1;199(1):14-9.

Lees verder

• Bewijs genoeg... Wat is er feitelijk over Jezus bekend?
• Besnijdenis van mannen ingezet in de strijd tegen HIV/AIDS
• De hemelse voedselbank: Esther Noordermeer
• Jesaja 7:14: maagd, almah, betulah, Immanuël en een teken
• Tekenen van de eindtijd in de Bijbel: Jezus, Matteüs 24:3-14