recensie

Recensie: Scherven in de nacht door Martine Letterie

Niet alle kinderen zijn geïnteresseerd in de geschiedenislessen op school, toch kun je veel van het verleden leren. Boeken zijn dan ook een geweldig hulpmiddel om op een leuke manier bekend te raken met de geschiedenis. In dit boek wordt vanuit het perspectief van kinderen een stuk van de 2e wereldoorlog besproken. Op zich niet een onderwerp dat direct leuk te noemen is. In dit geval levert het echter een zeer boeiend, leerzaam en voor kinderen vooral indrukwekkend boek op.

Gegevens van het boek

• Uitgever: Leopold
• Uitvoering: Hardcover, 132 pagina’s
• ISBN: 90 258 4511 8
• Prijs: € 13,95
• Leesniveau: AVI 9
• Categorie: Geschiedenis

Over de auteur

Martine Letterie werd op 12-12-1958 geboren in Amsterdam. Na de middelbare school studeerde zij Nederlandse Taal- en Letterkunde in Utrecht. Na haar studie werd zij lerares Nederlands en later gaf zij aan de Pabo les in jeugdliteratuur. Mede hierdoor kwam zij van 1990-1993 in de Nederlandse Griffeljury. In 1996 schreef zij haar eerste boek dat gevolgd werd door een groot aantal andere boeken. Bovendien is Martine Letterie lid en secretaris van de schrijvers van de ronde tafel, een groep van schrijvers die historische boeken schrijft.

Het verhaal

Jacob is een jongen van 12 jaar die woont in Zuid-Duitsland. In november 1938 vinden een groot aantal aanslagen plaats op Joodse winkels, waaronder de winkel van de ouders van Jacob. Alhoewel zijn vader altijd heeft gemeend op de eerste plaats Duitser te zijn en dus positief was over zijn toekomst, ondanks de verslechterende omstandigheden voor joden in Duitsland, besluit de familie nu te vluchten naar het buitenland met Nederland als eindbestemming. Bij de Nederlandse grens blijkt echter dat de gehele familie wordt tegen gehouden omdat zij economische vluchtelingen zijn. Samen met zijn vriend David gaat Jacob ’s nachts zonder zijn familie illegaal de grens over. Hier komt hij na enige omzwervingen terecht in kamp Westerbork. Ondertussen komt ook het verhaal van Mieke aan de orde. Een nogal naïef meisje dat nog geen weet heeft van de dreigende oorlog. Haar vader krijgt de functie van boekhouder in kamp Westerbork aangeboden en daarom zal haar familie ook verhuizen naar een ruime twee onder een kap woning in het kamp. Tijdens de reis naar het kamp met haar vader beginnen de vragen en wordt zij zich langzaam bewust van de wereld om haar heen. In het kamp komt zij Jacob tegen en verdiept zij zich verder in de toestand in de wereld totdat de oorlog begint.

Fragment uit het boek

‘Deze kant op’ wijst het meisje. ‘Kijk, daar in het midden moet het staan. Er moet wel ruimte blijven voor de nachtkastjes. Die staan nog in de vrachtauto’. Jacob en David laten het schot van het bed voorzichtig zakken en zetten het tegen de achterste muur van de slaapkamer. Er is hier pas behangen en het zeil op de vloer is net gelegd. Het ruikt naar verf, en naar het begin van een veilig nieuw leven.
Voor Jacob naar beneden gaat om de rest van het bed te halen, werpt hij een blik naar buiten. Vanuit deze slaapkamer is het kamp niet te zien. Hier lijkt de wereld bedrieglijk gewoon. Een gezin dat verhuist naar een nieuwe omgeving. Geen vluchteling te zien. Daarom heeft de Nederlandse regering dit kamp natuurlijk zo ver van de bewoonde wereld gebouwd: met elkaar vormen de vluchtelingen een naar uitzicht.

Mijn mening

Het boek geeft in het heel “klein” de discriminatie van de Joden in Duitland, maar ook in Nederland weer. Juist door uit te gaan van een tweetal kinderen worden de grootse bijeenkomsten of politieke beslissingen van Hitler en consorten vermeden. Op het niveau van de twee kinderen wordt het onrecht echter pas goed duidelijk. Niet alleen de feiten worden gegeven maar ook het gevoel erachter bekruipt je als lezer, vanuit de gezichtspunten van zowel Jacob als Mieke. Geschiedkundig zit het boek goed in elkaar maar ook de schrijfwijze is voor kinderen prettig te noemen. Het is een duidelijke opeenvolging van gebeurtenissen zonder dat het verhaal hieronder lijdt.

Juist kinderen zal dit veel eerder aanspreken dan een opsomming van de grote gebeurtenissen. Omdat het boek ook feitelijk stopt bij het begin van de oorlog worden alle gruwelijkheden die later zouden volgen vermeden. Toch kunnen met behulp van dit boek de latere gebeurtenissen in de juiste context worden aangegeven aan de kinderen omdat de basis er na het lezen van dit boek is, Geschiedenis zoals geschiedenis dus hoort te zijn.
Sommigen zullen het open eind van het boek als een nadeel ervaren. Ik denk juist dat het open eind uitnodigt om zelf verder te onderzoeken.

Al met al een boek dat zeer zeker de moeite waard is om te lezen of cadeau te geven.