recensie

Recensie: 'Mijn moeders strijd' van Murat Isik

Murat Isik is vooral bekend van 'Verloren grond' en 'Wees onzichtbaar'. In deze romans, voor een deel fictie, schrijft Isik over zijn familie en over zichzelf. In 'Mijn moeders strijd' beschrijft Isik de waargebeurde emancipatiestrijd van zijn moeder Aynur. Zij is afkomstig uit een conservatief dorp in Oost-Turkije en verzet zich tegen haar achtergestelde positie als vrouw. Aynur komt in opstand en trouwt een man met wie ze een toekomst voor zich ziet, maar het wordt een slecht huwelijk. Als Aynur met haar gezin in Nederland terecht komt, raakt ze sociaal geïsoleerd. Ze besluit zich te emanciperen en onderscheidt zich daarmee van de vrouwen in haar omgeving.

Inhoud

• Algemene informatie
• Mijn moeders strijd
• Het ontstaan van Mijn moeders strijd
• Een bijzonder waargebeurd verhaal
• Over de auteur

Algemene informatie

• Titel: Mijn moeders strijd
• Auteur: Murat Isik
• Geboortedatum: 11 september 1977
• Eerste druk: maart 2019
• Uitgeverij: Stichting CPNB
• Redactie en productie: Ambo|Anthos uitgevers
• Aantal pagina's: 62
• ISBN: 978 90 5965 470 9

Mijn moeders strijd

In Mijn moeders strijd beschrijft Murat Isik de emancipatiestrijd van zijn moeder Aynur. Mijn moeders strijd is het resultaat van de vele gesprekken die Isik hierover met zijn moeder voerde. In het boek geeft Isik ook regelmatig de ervaringen van zijn moeder in eigen woorden weer.

Aynur (1953) werd geboren in een conservatief dorp in Oost-Turkije. Zij groeide op in een milieu waarin jongens beter werden behandeld dan meisjes. Aynur voelde zich heel ongelukkig door deze ongelijke behandeling. Of zoals zij het zelf zegt: ''Ik haatte het om een meisje te zijn. Ik vond het echt verschrikkelijk om een meisje te zijn in het dorp. Meisje-zijn maakte van mij een ongelukkig kind''. (p. 10).

In 1966 verhuisde het gezin van Aynur naar de kuststad Izmir. Aynur ging hier nog een tijdje naar de middelbare school om vervolgens te gaan werken in een fabriek. Daarna ging zij werken als inwonende huishoudelijke hulp bij een jong stel. Het stel waar Aynur voor werkte was modern en geëmancipeerd. Het liet Aynur zien dat er een wereld bestond die in alles anders was dan de wereld die zij tot dusver had gekend.

In 1972 moest Aynur van haar broer en moeder gaan trouwen. Nadat Aynur eerst een aantal kandidaten had afgewezen trouwde ze met Hasan, de latere vader van Murat Isik. Aynur zag met Hasan een toekomst voor zich, maar het zou een moeizaam huwelijk worden. Hasan bleek een conservatieve macho te zijn. Hij weigerde te werken, en had een onverantwoordelijke en egoïstische levensstijl. Ook dreigde hij Aynur regelmatig met geweld als hij zijn zin niet kreeg. Of zoals Isik het zelf schrijft: ''De fysieke dreiging zou altijd blijven. De moderne man die mijn vader veinsde te zijn wandelde maar al te graag verder over het conservatieve pad dat anderen lang voor hem hadden aangelegd, maar dat mijn moeder al sinds haar kinderjaren in het dorp probeerde te ontvluchten. Het betekende dat ze haar plan moest herschrijven.'' (p. 25).

Aynur en Hasan kregen twee kinderen. In 1977 werk Murat Isik geboren, zijn zus in 1974. In 1982 kwam Aynur met haar gezin terecht in de Amsterdamse Bijlmer. In tegenstelling tot Hasan probeerde Aynur haar sociale isolement in de Bijlmer te doorbreken. Ze leerde Nederlands en ging werken. Later kocht Aynur een eigen huis. Privé ging het met haar minder goed. Eind jaren negentig werd haar huwelijk met Hasan steeds slechter. In 2015 leidde dit uiteindelijk tot een vertrek van Hasan. In datzelfde jaar keerde hij terug naar Turkije waar hij op vierenzestigste leeftijd overleed.

In 2018 woonde en werkte Aynur nog steeds in de Bijlmer. Aynur zelf, maar ook haar kinderen, waren trots op wat zij heeft bereikt. Hasan gaf kort voor zijn vertrek aan dat het haar gelukt is hem voorbij te streven. Aynur zegt hier het volgende over: ''Ach, het is veel belangrijker dat ik mijn eigen doelen heb verwezenlijkt. Jullie hebben beiden de universiteit afgerond en ik heb een goede baan die me de kans gaf dit huis te kopen. En ik heb natuurlijk prachtige kleinkinderen.'' (p. 59).

Het ontstaan van Mijn moeders strijd

Murat Isik had zich altijd afgevraagd waarom zijn moeder, in tegenstelling tot familieleden, een emancipatiestrijd heeft gevoerd. Lange tijd had Isik geen antwoord op die vraag. Hij wist alleen dat zijn moeder zich voor haar kinderen had opgeofferd, en dat ze gevangen zat in een slecht huwelijk. Isik schreef hier al over in zijn roman Wees onzichtbaar. In 2016 vroeg zijn moeder aan Isik om een boek over haar leven te schrijven. Volgens haar was er nog zoveel wat men niet weet. Waar de eerdere boeken van Isik voor een groot deel fictie waren, zou het boek over zijn moeder het ware verhaal vertellen. In 2018 werd Isik gevraagd om het Boekenweekessay 2019 te schrijven, met als thema 'De moeder de vrouw'. De titel van het boek, Mijn moeders strijd, sluit goed aan bij dit thema. Voor het schrijven van het essay ging Isik uitgebreid in gesprek met zijn moeder. Mijn moeders strijd is het resultaat van deze vele gesprekken. Isik kent zijn moeder nu niet alleen veel beter, maar begrijpt nu ook haar beweegredenen. Hij weet nu hoe zijn moeder tegen de verwachtingen in de vrouw is geworden die ze nu is.

Een bijzonder waargebeurd verhaal

In Mijn moeders strijd staat de emancipatiestrijd van Isiks moeder centraal. In feite is het een beknopte biografie. Deze is niet gericht op de rol als moeder, maar op de strijd die zij leverde. Dit essay is het resultaat van de vele gesprekken die Isik met zijn moeder voor het boek voerde. Hij laat vooral zijn moeder aan het woord, maar voegt er hier en daar wel iets van zichzelf aan toe. In twaalf korte hoofdstukken wordt het waargebeurde verhaal van Isiks moeder besproken. Dit wordt beschreven in min of meer chronologische volgorde. Het begint in 1953 als zij geboren wordt en eindigt in 2018 als Isik het Boekenweekessay 2019 gaat schrijven. In Mijn moeders strijd komen veel onderwerpen voorbij, zoals migratie, integratie, emancipatie en huwelijksproblemen. Het geeft ook een goed beeld van de tijdgeest van het Turkije en Nederland van die tijd. Uiteraard wordt er ook een goed beeld gegeven van Isiks moeder. Isik schetst zijn moeder als een intelligente, vastberaden vrouw die weet wat ze wil en tegen haar man in durft te gaan. Zij weet zichzelf te bevrijden uit een slecht huwelijk, en ook te integreren en te emanciperen.

Tijdens het schrijfproces van dit essay kwam Isik erachter dat zijn moeders strijd hem ook beïnvloed heeft. Het heeft van hem een feminist gemaakt en hij hoopt dit gedachtegoed ook door te geven aan zijn zoon. Isik beschrijft ook de minder positieve kanten van haar strijd en de minder positieve kanten van haarzelf. Omdat Isik solidair was met haar strijd, wilde hij zijn moeder altijd tevreden stellen, zij had het immers al moeilijk genoeg. Dit tevreden stellen lukte niet altijd, wat Isik regelmatig een schuldgevoel bezorgde.
De moeder van Isik gaf ook de schaamte van de Turkse schaamtecultuur aan haar zoon door. Dit heeft in zijn jeugd een negatieve invloed op Isik gehad.

Mijn moeders strijd laat zien dat je met volledige toewijding veel kunt bereiken. Mogelijk kunnen anderen, die ook een strijd voeren of willen voeren, er steun aan ontlenen. De overlevings- en emancipatiestrijd van de moeder van Isik is verteld. Het is gezien, haar strijd is niet onopgemerkt gebleven.

Over de auteur

Murat Isik werd geboren in Izmir op 11 september 1977. Isik groeide op in de Amsterdamse Bijlmer. Hij ging hier naar de middelbare school en studeerde vervolgens rechten. Naast zijn werk als jurist hield Isik zich ook bezig met schrijven. Na de publicatie van een aantal korte verhalen kwam in 2012 zijn eerste roman uit: Verloren grond. Deze roman vertelt de familiegeschiedenis van zijn ouders in Oost-Turkije. Isik won er de Bronzen Uil Publieksprijs mee. In 2017 kwam Wees onzichtbaar uit. Het verhaal van deze roman speelt zich af in de Amsterdamse Bijlmer, waar Isik opgroeide. Wees onzichtbaar werd bekroond met de Libris Literatuur Prijs 2018 en de Nederlandse Boekhandelsprijs 2018. In 2019 schreef Isik het Boekenweekessay Mijn moeders strijd.

Lees verder

• Boekverslag: 'Verloren grond' van Murat Isik