recensie

Boekbespreking: Oh, Oh, Amerika van Charles Groenhuijsen

Bij Uitgeverij Balans is in 2015 het boek 'Oh, Oh, Amerika' van de hand van Charles Groenhuijsen verschenen. Groenhuijsen woont (met zijn familie) sinds 1986 deels in de Verenigde Staten en deels in Nederland. Naast zijn journalistieke activiteiten verkrijgt Groenhuijsen door zijn verblijf in de VS veel insider informatie over het wel en wee van de Amerikaanse maatschappij en de manier van denken van de Amerikanen. In 2016 zijn er opnieuw presidentsverkiezingen, waarbij voor een termijn van vier jaar een president wordt gekozen. Ook de kranten, tijdschriften en nieuwsberichten op televisie zullen over dit onderwerp gaan. Het boek 'Oh, Oh, Amerika' geeft de lezer veel achtergrondinformatie om het nieuws in een breder perspectief te plaatsen. Maar ook als je op vakantie gaat naar de VS is het interessant om het boek vooraf te lezen. En je krijgt tips. Ga bijvoorbeeld als man nooit naar een vrouwentoilet, want dit kan je een lange gevangenisstraf opleveren.

Boekgegevens

• Titel: Oh, Oh, Amerika
• Ondertitel: Het land dat Obama achterlaat, over billionaires en bedelaars, campagnes en coffeeshops, Hillary en homohaat, schaliegas en seks.
• Auteur: Charles Groenhuijsen
• Jaar: 2015
• Druk: 1ste druk
• Uitgeverij: Balans
• Type: Geschiedenis, Amerikanistiek.
• Binding: Paperback
• Aantal pagina’s: 368
• Bijzonderheden: Er zijn 32 ongenummerde pagina's met kleurenfoto's. Verder telt het boek nog een aantal zwart/wit foto's.
• ISBN13: 978 94 600 3026 0
• Prijs: € 18,95 (juni 2015)

De voorkant verklaard
Op de voorkant van het boek staat de auteur Charles Groenhuijsen tegen de achtergrond van een Amerikaanse vlag afgebeeld. De vlag van de Verenigde Staten is opgebouwd uit dertien horizontale stroken en vijftig witte sterren op een blauw vlak dat linksboven op de vlag is gepositioneerd. De dertien strepen zijn afwisselend rood en daarna wit van kleur en representeren de eerste dertien koloniën die in 1776 zich onafhankelijk verklaarden van het moederland Groot Brittannië. Dit werden de eerste dertien staten van de United States of America. Daarna volgde een geleidelijke vergroting van het aantal staten. Elke keer wanneer één of meerdere staten tot de unie toetrad, veranderde het aantal sterren in de vlag. Het aantal strepen bleef altijd hetzelfde, namelijk dertien stuks. De vijftig sterren stellen de huidige vijftig staten waaruit Amerika bestaat voor. In 1960 trad de laatste en vijftigste staat toe, namelijk Hawaï. De vlag bestaat uit de drie nationale kleuren rood, wit en blauw. De vlag wordt door de Amerikanen 'stars and stripes' genoemd. Charles kijkt licht naar rechtsboven, als het ware kijkende richting de nabije toekomst. Zijn boek gaat dan ook over de huidige ontwikkelingen op het gebied van politiek, financiën, emancipatie, immigratie en godsdienst én wat dit voor de nabije toekomst gaat betekenen.

De titel verklaard

In de titel Oh, Oh, Amerika zit een dubbele verwijzing. Enerzijds verwijst het naar het liedje Oh, oh, Den Haag gezongen door Harrie Jekkers van het Klein Orkest. In plaats van een lofzang op de stad Den Haag is het boek deels een lofzang op de Verenigde Staten. Het land waar Charles met zijn vrouw en drie kinderen een lange tijd heeft gewoond. Zijn kinderen hebben er hun opleiding gehad en studeren er (één kind overigens in Canada). Anderzijds verwijst de titel van het boek naar het televisie-programma Oh, oh, Cherso, waarin een groepje Nederlandse jongeren los gaat in de Griekse stad Chersonissos (Kreta). Met verbazing keek Charles Groenhuijsen hiernaar. Ook met verbazing beschouwt hij de Amerikaanse samenleving, waar extreem rijk naast extreem arm woont, over het hardhandige politie-optreden, het verzet tegen de verplichte ziekenkostenverzekering (Obamacare) én de overbevolkte gevangenissen waarin mensen zitten die levenslang hebben gekregen omdat ze drie keer voor een licht vergrijp veroordeeld zijn.

Over de auteur

Charles Groenhuijsen is geboren op 16 april 1954 in het Friese Joure. In 1972 heeft hij zijn eindexamen gymnasium met goed gevolg afgelegd. Daarna studeerde hij geschiedenis aan de universiteit van Utrecht, echter heeft hij deze opleiding niet afgemaakt. In 1975 werkt hij als redacteur bij de Volkskrant en vanaf 1977 bij dezelfde krant als journalist. In 1983 gaat Groenhuijsen bij de NOS werken. Eerst als verslaggever en vanaf 1986 specifiek voor de Verenigde Staten. Met een tussenperiode tussen 1989 en 1996 werkte hij weer in Nederland, maar in 1996 vertrok hij opnieuw naar de VS. Dit keer als freelance-journalist. Vanaf 2006 werkt Charles Groenhuijsen deels in Nederland en deels in de Verenigde Staten.

Groenhuijsen heeft drie eerdere boeken over de verenigde Staten geschreven: Amerikanen zijn niet gek (2005), Amerikaanse Zaken (2006) en Hoera! Een nieuwe president (2008).

Het nieuwe Amerika

Er zijn een aantal ontwikkelingen gaande die jarenlang een taboe waren in de Verenigde Staten. Dit omvat het roken van marihuana, het instellen van een federale verplichte gezondheidsverzekering voor alle Amerikanen, de opkomst van het atheïsme, de innovatieve kracht van de millennials én het failliet van het harde strafdenken dat heeft geleid tot boordevolle gevangenissen.

Marihuana

In Nederland is de laatste jaren de verkoop van marihuana aan meer regels gebonden, in de Verenigde Staten is er een beweging gaande waarbij in steeds meer Amerikaanse staten de verkoop en het gebruik van marihuana gelegaliseerd wordt. Zo geraak je in de staten Washington, Oregon en Colorado niet meer in de cel als je marihuana rookt. Heel Amerikaans is de verkapitalisering van marihuana, dat wil zeggen er flink geld aan verdienen. Niet zozeer met de verkoop maar met alles wat er mee te maken kan hebben zoals tijdschriften, het gebruik van Cannabis in gerechten, cannabis-cafés, en zelf een opleiding volgen aan de Marihuana Business Acadamy.

Obamacare

Vanuit conservatieve kant van de samenleving is er heel veel weerstand tegen de federale verplichte gezondheidsverzekering. Voor Europeanen is zo'n type verzekering de normaalste zaak van de wereld, voor de Amerikanen is dat echter niet het geval. Onder het presidentschap van Bill Clinton heeft zijn vrouw Hillary geprobeerd dit in te voeren, echter door verzet van de Republikeinse partij in het Congres is dit mislukt. President Barack Obama heeft het opnieuw geprobeerd, resulterend in 2010 in een succes. Het aantal onverzekerden is sindsdien gedaald, vooral in staten waarvan de bevolking in meerderheid conservatief is, zoals in Arkansas, West-Virginia en Kentucky. Ook het armste deel van de bevolking kan verzekerd worden omdat zij aanspraak kunnen maken op een ziektekostenvergoeding die op basis van de Affordable Care Act aangevraagd kan worden. De Republikeinen en hun gelijkgestemden hebben zich echter nog niet neergelegd bij Obamacare en willen dat de wet ingetrokken wordt. Zo hadden tegenstanders onder andere een rechtszaak aangespannen tegen de wettigheid van de ziektekostensubsidie. Uiteindelijk heeft in juni 2015 het Hooggerechtshof besloten dat de betreffende wet niet ongrondrechtelijk is.

Homohuwelijk

De conservatieve staat Wyoming verklaarde op 21 oktober 2014 het homohuwelijk voor officieel. Deze gebeurtenis gaf aan dat er fundamenteel anders tegen het huwelijk tussen mensen van het gelijke geslacht wordt aangekeken. In opiniepeilingen blijkt dat de meerderheid van de Amerikanen voor de mogelijkheid van een homohuwelijk is, waaronder president Obama en vice-president Joe Biden. In juni 2015 oordeelde het Federaal Hooggerechtshof dat het huwelijk voor homo's en lesbiennes mogelijk moet zijn en dat ze daartoe het fundamentele recht hebben.

Godsdienst

Vanaf de jaren zestig en zeventig begint de ontkerkelijking in Nederland. Die in de Verenigde Staten lijkt de laatste jaren in gang gezet te zijn. Vooral jonge mensen, de zogeheten millennials, wenden zich van het geloof af. In de VS is het nog steeds 'God bless America', maar er wordt minder dogmatisch geloofd over de feitelijkheid van de bijbel.

Millennials

Een nieuwe opkomende groep in de VS zijn de millennials, mensen die geboren zijn tussen 1980 en 2000, ook wel de ik-generatie genoemd. Overeenkomsten tussen mensen van deze generatie zijn: minder interesse in het geloof, niet geïnteresseerd in autobezit, tolerant voor mensen die anders zijn of anders denken, niet op bezitsvermeerdering gericht, trouwen niet voor hun dertigste en bovenal pragmatisch ingesteld zijn. Er zijn al een aantal millennials die in de zakenwereld zeer succesvol zijn, zoals Mark Zuckerberg (1984) van Facebook, Ben Silberman (1982) van Pinterest én Daniel Ek (1983) van Spotify.

Gevangenissen

De Amerikaanse gevangenissen zitten bomvol met mensen. In 2015 zijn er 2,3 miljoen gevangenen. Sommige gevangenissen zijn kleine stadjes op zich, zoals de Los Angeles County Prison in Californië waar 20.000 gevangenen zitten en 11.000 mensen werken. Als je in deze staat drie keer een misdrijf pleegt en daarvoor gestraft wordt, dan krijg je automatisch levenslang. Dit wordt de 'Three strikes you're out' genoemd. Zo kreeg een man levenslang na het stelen van een colbertje ter waarde van $159!

De kracht van Amerika

In 2015 is de grootste economie van de wereld de Volksrepubliek China. Voorheen was dat de Verenigde Staten. Men vraagt zich af of Amerika zich in een neergang aan belangrijkheid bevindt of dat de oppermachtigheid van de VS in de wereld onaangetast blijft. De VS kennen een aantal dynamische ontwikkelingen die de kracht aangeven, zoals de aantrekkingskracht op immigranten uit Latijns Amerika en Azië, de macht van het Amerikaanse leger en de innovatieve kracht van de economie.

Immigranten

In tegenstelling tot veel Europese landen wordt er anders tegen immigratie aangekeken. De Verenigde Staten is ook een land van immigranten en nakomelingen van immigranten. De oorspronkelijke bewoners zijn de vele Indianenstammen die in de negentiende eeuw grotendeels uitgemoord zijn door de nieuwkomers. Destijds kwamen veel mensen uit Engeland, Ierland, Duitsland en Italië. Later gevolgd door vele joden die de pogroms in Oost-Europa ontvlucht waren. Vanaf 1970 komen er veel latino's naar de VS. Deze Spaans sprekende mensen komen uit landen als Mexico, Porto Rico, El Salvador, Cuba, Dominicaanse Republiek en Guatemala. In 1970 bestond de Amerikaanse bevolking uit 10 miljoen Latijns-Amerikanen. In 2000 was het aantal al gestegen tot 35 miljoen en in 2015 al 57 miljoen. Het aantal Spaanstaligen blijft stijgen. Daarnaast is het aantal Aziatische immigranten ook flink toegenomen. In 1970 waren er twee miljoen Aziatische Amerikanen, in 2015 is dit aantal gestegen tot 15 miljoen mensen. Belangrijk is daarbij het feit dat ieder kind dat in de Verenigde Staten wordt geboren automatisch het Amerikaans staatsburgerschap krijgt.

Het Amerikaanse leger

De Verenigde Staten geven jaarlijks een bedrag van 637 miljard dollar aan het leger uit. In vergelijking met de gezamenlijke defensiebegrotingen van Frankrijk, China, Rusland, Engeland, Japan, Saoedi-Arabië, India, Brazilië, Italië, Duitsland en Nederland (elf landen) gezamenlijk: 658 miljard dollar. De kosten van de oorlogen in Irak en Afghanistan bedragen 1.500 miljard dollar. De VS hebben twee miljoen soldaten onder de wapenen. Daarnaast schakelt het Amerikaanse leger steeds meer onbemande vliegtuigjes, de zogeheten drones, in.

Amerikaanse economie

Heel veel technologische innovatie is afkomstig uit de Verenigde Staten. Bedrijven als Amazon, Apple, Netflix, Facebook, Über, AriBnB en Ebay zijn Amerikaans. Deze nieuwe bedrijven beheersen steeds meer de markt en betekent voor veel organisaties een bedreiging in het voortbestaan. De internetwereld bedreigt tegenwoordig het voortbestaan van vele shopping malls.

Klem tussen verleden en toekomst

Naast positieve veranderingen die in Amerika gaande zijn bestaan er ook een groot aantal problemen waarvoor de politiek nog geen oplossing heeft bedacht of wil bedenken. Zo bestaat er een kolossaal verschil tussen de allerrijksten en de allerarmsten. De American Dream is voor veel mensen niet meer bereikbaar. Ook een belangrijk element in het armoede-vraagstuk is het onderhuidse racisme. Het economische verschil tussen de blanke en de zwarte bevolking is groot. Daarbij worden er veel meer zwarte mannen door politievuur gedood dan blanke mannen.

Arm en rijk

De koopkracht van de minima in de Verenigde Staten is al decennia lang hetzelfde gebleven of is zelfs achteruit gegaan. Als je bij de supermarktketen Walmart in een verkoopbaan werkt, ontvang je negen dollar per uur. De vakbonden willen dit verhoogd hebben naar vijftien dollar per uur. De topman van Walmart verdient trouwens 14.000 dollar per uur! De Democraten willen het landelijk minimumloon verhoogd hebben, maar de Republikeinen zijn tegen. Republikeins presidentskandidaat voor 2016 Jeb Bush, zoon van president George Bush en broer van president George W. Bush, is zelf voor het afschaffen van het landelijk minimumloon.

Wapens & politie

Bij de Amerikaanse politie heerst het devies 'Eerst schieten, dan vragen'. In een land waar driehonderd miljoen vuurwapens in omloop zijn, waarbij van de honderd burgers er negentig een wapen bezit, is het niet vreemd dat politie-agenten zeer op hun hoede zijn in confrontaties met burgers.

Blank & Zwart 'Living together apart'

Hoewel 'Caucasians' en 'Afro-Americans' eeuwenlang samenleven in de Verenigde Staten en de slavernij in 1865 officieel werd afgeschaft, is het onder zwarte Amerikanen over het algemeen nog niet geaccepteerd om getrouwd te zijn met een blanke. Bepaalde zwarte Amerikanen noemen Barack Obama een wigga, een samentrekking van de woorden 'white' en 'nigga'. Dit is een zwarte die zich wit gedraagt. Naar aanleiding van het doodschieten van negen zwarte Amerikanen in een kerk in Charleston door een blanke man (juni 2015) verklaarde Obama: 'Wij zijn nog niet genezen van racisme. Het gaat er niet alleen om dat het niet netjes is om nikker te zeggen in het openbaar. Het gaat niet alleen over openlijke discriminatie' (Dagblad van het Noorden, 23-6-2015). Er is trouwens ook een speciale taal onder een deel van de African-Americans dat gesproken wordt; het ebonics. Deze taal van de zwarten omvat woorden als hood (neighborhood=wijk), peeps (people), papers (money), sand digger (iemand uit het Midden Oosten) en bling-bling (glimmende juwelen).

Politiek en leiderschap

In 2016 zijn er nieuwe presidentsverkiezingen waarbij het zeer waarschijnlijk gaat om een kandidaat van de Democratische Partij én een kandidaat van de Republikeinse Partij. Hillary Clinton, voormalig first lady, senator en minister van buitenlandse zaken heeft zich gemeld voor de Democraten. Voor de Republikeinen heeft zich al een lijst met mensen zich als kandidaat gemeld, waaronder Jeb Bush. Ook heeft in juni 2015 zakenman Donald Trump zich kandidaat gesteld voor het presidentschap. Hij wil deelnemen namens de Republikeinen.

Amerikaanse presidenten vanaf 1977 tot heden.

Elke president begint en eindigt op 20 januari zijn vierjarig ambtstermijn.

Kiezers & campagnes

Politieke campagnes die in de VS worden gevoerd hebben vaak het karakter van hekelcampagnes, dat wil zeggen je tegenkandidaat zo zwart mogelijk afschilderen. In Nederland zouden we zeggen het 'demoniseren' van een politicus. Beide partijen maken gebruik van deze tactiek. Dit heeft ook geleid dat in de Amerikaanse politiek, ondanks dat er maar twee partijen zijn, een hoge mate van verdeeldheid heerst. Onder Amerikanen is er ook maar weinig vertrouwen in de overheid en het parlement. In de jaren zestig van de twintigste eeuw had nog 75% van alle burgers vertrouwen in de overheid. In 2015 is dat percentage geslonken naar 20%.

Acht jaar Barack Obama
De opkomst van Barack Obama begon in 2004 toen hij op de Democratische conventie het publiek toesprak. Zijn politieke carrière bestond destijds alleen uit het senatorschap van Illinois, de staat waar ook Abraham Lincoln vandaan kwam. Drie boeken schreef Obama: Dromen van mijn vader (2007), De herovering van de Amerikaanse droom (2007) en Geloven in verandering uit 2009. In 2008 deed hij mee aan de presidentsverkiezingen en won van de Republikein John McCain. In 2012 won Obama opnieuw, nu van de Republikein Mit Romney. Ondanks de lastercampagnes, het vermeende niet-Amerikaan van geboorte zijn, beschuldigingen van communist te zijn, of een 'liberal fascist' te zijn, de politieke tegenwerkingen door een Republikeinen gedomineerde Congres, is Obama sinds 20 januari 2009 president van de VS.

Boekrecensie

Met de aankomende Amerikaanse presidentsverkiezingen in het verschiet is het boek van Charles Groenhuijsen zeer informatief over de veranderingen die nu gaande zijn binnen de Amerikaanse samenleving én de manier van denken van de meeste Amerikanen of juist een subcultuur daarvan, zoals van de jongere African-Americans. In veel opzichten lijkt de Verenigde Staten op Europa. Blanken beheersten de politiek, het kapitalisme, een gemeenschappelijk verleden, democratische waarden, de pop-cultuur, de films, type voedsel en noem maar ook meer op. Maar anderzijds is de VS compleet anders dan wat wij in West-Europa grotendeels gewend zijn. Hierbij kun je denken aan de manier van straffen, het denken over immigranten, wapenbezit, politie-agenten als broer-agent. Oh, Oh, Amerika legt deze verschillen bloot. Daarbij komt ook nog dat de Amerikaanse maatschappij aan het "verspaansen" is. Steeds meer Latijns-Amerikanen komen het land binnen. Amerika verandert.

Het boek kent verder een uitgebreide literatuurlijst, een YouTubelijst met interessante filmpjes en een verantwoording van de gebruikte foto's. Wat het wel mist is een zakenregister en/of een personenregister. Het is niet mogelijk om even te kijken wat er vermeld wordt over voormalig vice-president Al Gore, of over Arnold Schwarzenegger (vermeld op pagina 294 en 295) of zelf Napoleon Bonaparte (pagina 293). Dat is wel een gemis. Met de huidige software is het gemakkelijk om dergelijke registers te maken en op te nemen in het boek. Afgezien daarvan is het een verhelderend boek over het huidige Amerika en is daarbij vlot en onderhoudend geschreven.