recensie

Dit kan niet waar zijn - Joris Luyendijk

Het boek Dit kan niet waar zijn van Joris Luyendijk heeft veel stof doen opwaaien. In het boek beschrijft de journalist de bankensector en gaat dieper in op haar rol bij de uitbraak van de Kredietcrisis. Volgens Luyendijk werken er geen foute mensen bij de banken, maar zitten de structuren wel zo in elkaar dat mensen worden gestimuleerd om veel risico's te nemen. Hij noemt bankiers niet immoreel, maar amoreel. Het boek leest aan als trein en prikkelt, vooral doordat Luyendijk buiten de gebaande paden durft te denken. Joris Luyendijk baarde in het voorjaar van 2015 opzien met het boek Het kan niet waar zijn. Daarin gaat hij dieper in op de achtergronden van de economische crisis van 2008 en de houding van de bankiers die verantwoordelijk waren voor de crisis. Luyendijk was eerder correspondent in het Midden-Oosten en baarde toen opzien met het boek Het zijn net mensen, waarin hij de rol van de media in het conflict aan de orde stelde. Sinds 2011 werkte Luyendijk voor de Engelse krant The Guardian in Londen. Daar deed hij onderzoek naar de achtergronden van de economische crisis.

Zwartwit-beeld van bankiers

Net als in zijn eerdere boeken gaat Luyendijk op geheel eigen wijze te werk. Hij durft buiten de kaders te denken en zijn originele manier van denken maakt het boek zeker de moeite van het lezen waard. Zo verbaast hij zich er over dat weinig mensen zich druk maken over situaties die grote invloed op hun leven hebben. Na de val van de Amerikaanse bank Lehman Brothers in 2008 brak er een wereldwijde crisis uit. Verschillende grote banken, zoals de SNS Bank en ABN Amro, moesten door de Nederlandse overheid met veel belastinggeld overeind worden gehouden. Tegelijkertijd stelt Luyendijk dat mensen zich drukker maakten over de tekst van het Koningslied dan over het functioneren van de banken, terwijl dat de oorzaak van de crisis was. De meeste mensen die hij sprak hadden een erg zwartwit-beeld over bankiers alsof het allemaal graaiers waren die totaal geen rekening met anderen hielden. Films als de Wolf of Wallstreet hadden mede aan dat beeld bijgedragen.

Interviewen van bankiers

Luyendijk neemt de lezer mee in het verhaal wanneer hij besluit een oproepje te plaatsen in zijn krant waarin hij vertelde mensen te willen interview uit de financiële sector die hem konden vertellen hoe de crisis was ontstaan. Hij garandeerde hen anonimiteit. Op de oproep reageerden veel mensen uit het hart van de Britse bankenwereld. Luyendijk besloot gewoon zich voor te doen als een beginner en vroeg zijn interviewers vanaf de basis uit de leggen hoe die bankenwereld in elkaar zat en hoe bepaalde producten waren ontstaan. Op die manier interviewde hij bijna tweehonderd mensen die zeer verrassende uitspraken doen. Luyendijk wisselt delen van de interviews af met zijn eigen analyse. Hij schrijft vlot en het boek leest als een trein. Dat hij een gevoelige snaar raakt blijkt ook uit de verkoopcijfers, want het boek stond zes weken lang op de nummer 1-positie. Er werden meer dan honderdduizend exemplaren van verkocht.

Banken amoreel

In het boek kwam Luyendijk tot de conclusie dat banken eigenlijk levensgevaarlijk zijn. Ze zijn in staat een gehele economie in de afgrond te storten. En dat gebeurt precies door dezelfde mensen met dezelfde zorgen als iedereen met de beste bedoelingen. Volgens hem zijn de mensen die bij de banken werken niet slecht, maar zit het systeem zo in elkaar dat het mensen slecht maakt. Een voorbeeld daarvan is bijvoorbeeld het bonussysteem. Dat drijft mensen om onnodig groot risico te nemen, terwijl de gevolgen als het mis gaat niet bij hen liggen. Hij beschrijft een bankensector die vindt dat ze alles kan maken zolang het binnen de grenzen van de wet blijft. Luyendijk noemt de bankenwereld niet immoreel, maar amoreel. Met het boek zet Luyendijk ook de lezer zelf aan het denken. Zouden bankiers zich niet veel bewuster gaan gedragen wanneer het publiek hun veel massaler confronteert met de gevolgen van hun handelen.

Achtergrondinformatie

• Titel: Dit kan niet waar zijn
• Schrijver: Joris Luyendijk
• Uitgever: Atlas Contact
• Verschijningsdatum: februari 2015
• ISBN: 9789045028163
• Prijs:19,99 euro