recensie

De tweede november - Tomas Ross

In 2013 publiceerde Tomas Ross de roman 'De tweede november - Wie zat er achter de moord op Theo van Gogh?' Ross was bevriend met Van Gogh en schreef diverse scenario's voor films van Van Gogh. De roman 'De tweede november' gaat over een mogelijk complot dat ten grondslag zou liggen aan de dood van Theo van Gogh. Dit boek is een faction thriller, oftewel een thriller waarin feiten en fictie vermengd zijn.

Complotten

Het verhaal van deze roman speelt zich af van 22 oktober tot en met 3 december 2004. Een belangrijke rol is er in dit verhaal voor een complottheorie die Ross reeds uitwerkte in zijn roman 'De zesde mei' (die door Theo van Gogh werd verfilmd onder de naam 06/05). Volgens die theorie zouden medewerkers van de Nederlandse inlichtingendienst AIVD, in samenwerking met een groep lobbyisten voor de JSF, betrokken zijn bij de moord op Pim Fortuyn. Dit zou te maken hebben met de miljardenbelangen die de militair-industriële wereld heeft bij de JSF, terwijl Fortuyn lang een grote tegenstander was van de aanschaf van deze straaljagers.
Het verhaal van 'De tweede november' ligt in het verlengde van 'De zesde mei'. Volgens ‘De tweede november’ is Van Gogh mogelijk vermoord doordat de mensen achter het complot tegen Fortuyn er bang voor waren, dat Van Gogh hard bewijsmateriaal in handen kon krijgen over dat complot.

AIVD-informant

Aan het begin van de roman komt AIVD-informant Hamid Mansur erachter, dat een groep Jihadisten van plan is om een moordaanslag te plegen op 'een vriend van Pim Fortuyn, die indertijd door Fortuyn gepolst zou zijn om minister te worden'. Dat blijkt uiteindelijk dus om Theo van Gogh te gaan. Bepaalde mensen bij de AIVD blijken echter allerminst van plan te zijn om deze moord te willen voorkomen. Integendeel. In deze roman voltrekt zich een heftige strijd, waarbij de voorstanders binnen de AIVD van de indertijdse moord op Fortuyn hun tegenstanders monddood of zelfs letterlijk dood maken.

Belangrijke personages

Hamid Mansur

De hoofdpersoon van deze roman is Hamid Mansur. Hij is een Joodse Marokkaan. Zijn vader en broer zijn omgekomen bij een zelfmoordaanslag van Hezbollah in Tel Aviv. Hij studeert politicologie. Via een hoogleraar is hij gerekruteerd om als informant voor de inlichtingendienst AIVD te gaan werken. Mansur volgt voor de AIVD onder meer de Hofdstadgroep. Hij is aan het begin van het boek nog niet op de hoogte van het complot tegen Fortuyn waar AIVD'ers bij betrokken waren. Pas in de loop van het verhaal komt hij hier achter. De schuilnaam van Mansur bij de AIVD is Jari, aangezien hij een fan is van Ajax en dan met name van Jari Litmanen.

De Wolf

De Wolf is de schuilnaam van een medewerker van de AIVD, die eigenlijk Hans Noordhoek. Hij is een enorme fan van ADO den Haag. Zijn grote held was libero Aad Mansveld. Zijn vroeg gestorven zoontje heette daarom Aadje. Noordhoek is de contactpersoon van Hamid Mansur bij de AIVD. Noordhoek was pro-Fortuyn en hij was ook geen onderdeel van het complot van andere AIVD'ers tegen Fortuyn.

Puck Labrie

Puck Labrie is een journaliste die vroeger bij AT5 werkte en vervolgens een misdaadrubriek in de Telegraaf kreeg. Labrie krijgt anonieme tips over het complot tegen Fortuyn en gaat op onderzoek uit. Daarbij komt ze in contact met Hamid Mansur, waarmee ze uiteindelijk een romance krijgt.

Wisselvallig boek

De Tweede November is een zeer wisselvallig boek. Er staan geweldige passages in (bijvoorbeeld een hoofdstuk vanuit het perspectief van Theo van Gogh, die zich daarin onder meer opwindt over dat vervloekte thrillerschrijvertje waar hij mee samenwerkte - dat was dus Tomas Ross zelf). Er staan echter ook passages in dit boek die qua stijl haastig en slordig op het papier lijken te zijn gesmeten. Die wisselvalligheid van het boek geldt ook voor de complottheorieën die de basis van het verhaal vormen: sommige theorieën van Ross zijn werkelijk intrigerend, maar veel andere lijken totaal ongeloofwaardig en veel te sensationeel. De Tweede November is kortom een fascinerend boek, maar geen erg goede roman.

Genre: Faction thriller

Deze roman behoort tot het genre 'faction'. Dit houdt in dat in het boek zowel bestaande personages (zoals Theo van Gogh en Mohammed Bouyeri) als verzonnen personages (zoals Hamid Mansur, Hans Noordhoek en Puck Labrie) voorkomen, en dat het verhaal een mix is van waar gebeurde feiten en verzonnen dingen. Bij het genre 'faction' is het echter wel belangrijk dat boeken zo veel mogelijk werkelijke (en controleerbare) feiten bevat, om het verhaal op die manier voor de lezer zo geloofwaardig mogelijk te maken. Vaak gaan faction-boeken over grote historische gebeurtenissen, waarbij de achtergronden onduidelijk of raadselachtig zijn (bijvoorbeeld: een historische moord waarbij er veel speculaties zijn, over wie de moordenaar of moordenaars waren). In een faction-boek kan een schrijver proberen om zo'n raadsel op een geloofwaardige, aannemelijke (maar deels fictieve) wijze op te lossen. Een grote deel van het oeuvre van Tomas Ross bestaat uit faction-boeken en hij wordt ook 'de Godfather van de Nederlandse faction' genoemd

Het ontstaan van 'De tweede november'

Tomas Ross werkte als scenarioschrijver vaak samen met de regisseur Theo van Gogh. Reeds enkele uren na de moord op Van Gogh vroeg een journalist aan Ross of hij van plan was om in de toekomst een boek over die moord zou gaan schrijven met als titel 'De tweede november' (een verwijzing naar Ross' eerdere faction thriller, 'De zesde mei'). Ross was dat niet van plan. Deze moord op zijn vriend was 'te dichtbij'. En daarnaast zag hij ook niet in hoe hij over deze moord een faction thriller zou kunnen schrijven. Hij zag indertijd geen groot complot of een andere grote verhaallijn achter de moord op Theo van Gogh. Ross beschouwde de daad van Mohammed B. als "gewoon" het werk van een doorgedraaide fanaticus. Later is hij daar anders over gaan denken, mede door de documentaire 'Prettig Weekend - Ondanks Alles' (van Gijs van de Westelaken, Katja Schuurman en Stan de Jong). Mede het feit dat de AIVD verklaarde dat hun afluistertapes van De Hofdstadgroep, van de drie maanden voor de moord op Theo van Gogh gewist zouden zijn, bracht Ross op het idee van een mogelijk complot.

Biografie: Tomas Ross

Tomas Ross is een pseudoniem van Willem Pieter Hogendoorn. Hij werd op 16 september 1944 geboren in Den Bommel. Hij debuteerde als schrijver in 1980 met een boek over het monster van Loch Ness, getiteld 'Loch Ness. Mythe of Werkelijkheid'. Vervolgens ontwikkelde hij zich tot een zeer productief auteur, met name van thrillers. Ook schreef hij diverse scenario's voor tv-series en films. Meermaals werkte hij samen met regisseur Theo van Gogh. Wat hun band versterkte was, dat zowel Ross als Van Gogh kinderen waren van BVD'ers en dat ze beiden een grote fascinatie hadden voor de werking van geheime diensten. Er waren echter ook heel wat conflicten tussen Ross en Van Gogh. Vlak voor de moord was er nog een heftige onenigheid tussen Ross (als scenarioschrijver) en Van Gogh (als regisseur) over de montage van de film 06/05. Op de ochtend van de dag waarop Van Gogh vermoord werd, ontving Ross een brief van Van Gogh waarin deze (niet voor de eerste keer) zijn vriendschap met hem beëindigde en dit, luguber genoeg, onder meer deed met de woorden 'ik dank de Heere dat hij mij van je heeft verlost'. Terwijl Tomas Ross die brief las, kreeg hij telefoon en hoorde dat Theo van Gogh vermoord was.

Gegevens van het boek:

• Titel: De tweede november. Wie zat er achter de moord op Theo van Gogh?
• Auteur: Tomas Ross (pseudoniem van W.P. Hogendoorn)
• Pagina’s: 384
• Jaar van uitgave: 2013
• Uitgeverij: TRC (Tomas Ross Crime, een imprint van Uitgeverij de Bezige Bij)