Allerlei informatie over balpennen

Een balpen is een voorwerp dat we gebruiken om mee te schrijven maar ze worden ook volop gespaard. Daarnaast is een balpen zeer gewild, vertegenwoordigers worden vaak gevraagd of ze een pen hebben om weg te geven en pennen worden regelmatig bij iemand anders van het bureau meegenomen. Balpennen zijn er in allerlei verschillende kleuren, soorten en maten. Maar wie heeft de balpen uitgevonden en hoe zit een balpen eigenlijk in elkaar? Hoe groot is de grootste balpen en wat kunt u het beste gebruiken tegen balpenvlekken?

Wat is een balpen

Een balpen is een pen waarmee men kan schrijven doordat een balletje, dat zich voor in de punt bevindt, door een met inkt gevuld reservoir heen rolt en vervolgens op het oppervlak, waar hij over heen rolt, een streepje inkt achterlaat. Het balletje is gemaakt van wolfraamcarbide (ook wel widia genoemd), dit is een uiterst harde stof en is relatief goedkoop. Het is een mengsel van wolfraam en koolstof en wordt in de scheikunde afgekort met het symbool WC.

Een balpen is op zich een vrij eenvoudige gebruiksvoorwerp en bestaat hoogstens uit zo'n tien onderdelen. Sommige pennen zijn voorzien van een drukveertje zodat de balpenpunt binnen in het omhulsel opgeborgen kan worden en er vervolgens ook weer uitgedrukt kan worden. Pennen die niet zo'n drukveer hebben zijn meestal voorzien van een dop om de punt en de omgeving te beschermen. De meeste balpennen zijn voor eenmalig gebruik en worden meestal, nadat het inkt op is, weggegooid. Voor de duurdere en exclusievere balpennen zoals van Waterman en Sheaffer, zijn er nieuwe inktpatronen te koop zodat men de balpen weer opnieuw kan gebruiken. Andere benamingen voor de balpen zijn ballpoint, bolpuntpen en balpuntpen af en toe worden de pennen genoemd naar hun merk zoals Parker of Bic.

Een rollerbal is een variant op de balpen en bevat dunnere inkt op waterbasis of het inkt is een soort van gel. Een rollerbal "loopt" heel gemakkelijk over het papier zonder veel druk uit te oefenen. In de meeste gevallen bevat de punt van een rollerbal een kleinere balletje waardoor men zeer fijn kan schrijven.

Een balpen is volgens de Dikke van Dale een "soort vulpen met een beweeglijk kogeltje in het uiteinde".

Stukje geschiedenis

Heel vroeger maakte men rotsschilderingen met bijvoorbeeld verschillende kleuren leem of werden er tekeningen gemaakt met behulp van houtskool. Met de komst van inkt, schreef men in eerst instantie met een rietpen of een bamboepen waar op een bepaalde manier een schrijfpunt aan gemaakt werd. Door deze punt in de inkt te dopen, kon men enkele korte lijntjes trekken. Later werd er geschreven met een bewerkte ganzenveer, ook werden er wel eens veren van zwanen, kraaien, uilen en haviken gebruikt om in de inkt te dopen. Met de komst van de kroontjespen, werden de vogels met rust gelaten en maakte men tot in de jaren zestig gebruik van van de kroontjespen. In de tussentijd had de balpen, die in het jaar 1938 was uitgevonden door László József Bíró, reeds zijn intrede gedaan. Door zijn werk als journalist liep hij regelmatig tegen de ongemakken aan die vulpennen destijds met zich mee brachten. Het schrijven met een vulpen veroorzaakte, in die tijd, veel vlekken en kon het papier gemakkelijk laten scheuren. Daarnaast waren de inktpatronen nog niet zo eenvoudig in gebruik zoals we ze nu kennen.

In eerste instantie dacht Bíró dat wanneer hij de "vulpeninkt" zou vervangen door de sneldrogende drukinkt, het probleem van vlekken en vegen was opgelost. Maar omdat drukinkt een (te) hoge viscositeit (=stroperigheid) heeft, kon die inkt niet door de fijne kanaaltjes van de vulpen heen komen. Hij ontwikkelde vervolgens samen met zijn broer Georg Bíró een compleet nieuw systeem: een pen met een balletje in de punt. Het balletje sloot het inktreservoir af en wanneer er een beetje druk op uitgeoefend werd, nam het balletje, tijdens het rollen, een beetje inkt uit het reservoir mee. In 1938 vroeg László József Bíró in Parijs patent aan op de balpen. Enkele jaren later emigreerden de twee broers Bíró naar Argentinië, waar ze opnieuw patent op de balpen aanvroegen en hun eigen bedrijf "Biro Pens of Argentina" oprichtten. Het patent werd later opgekocht door Parker Pen Company, die onder meer de bekende "parker jotter" uitbracht. Pas vanaf de tweede helft van de twintigste eeuw werd de balpen echt populair bij het grote publiek, dit door toedoen van het Franse bedrijf BiC, dat tot op heden, evenals Parker, nog steeds balpennen produceert.

Inkt

Wat is eigenlijk inkt? Inkt is een middel om mee te schrijven, drukken en/of te tekenen. Het is een (stroperige) gekleurde substantie die tegenwoordig wordt gemaakt van sneldrogende synthetische stoffen. Eén van de eerste inktvarianten was een mengsel van water en koolstof waar gom, hars of lijm aan toegevoegd was. In de middeleeuwen werd deze variant vervangen door een mengsel van galluszuur (een organisch zuur) en ijzeroxide, wat resulteerde in zwarte inkt met een purperachtige gloed. Dit waren dunne waterige oplossingen die over het algemeen langzaam droogden. Om het geheel toch wat sneller te laten drogen, strooide men soms zeer fijn zand over een document of brief, zodat (overtollig) inkt hierdoor kon worden opgenomen.

Inktmengsels zijn in de loop der jaren steeds beter ontwikkeld waardoor we nu met een groot gemak, zonder vlekken en vegen, kunnen schrijven.

Geur en kleur

Had men vroeger voornamelijk blauwe en zwarte inkt en af en toe een keer een balpen met groene of rode inkt, tegenwoordig zijn alle denkbare kleuren te verkrijgen. Mooie vrolijke kleuren zoals roze, geel, oranje en paars, echt alles is mogelijk. Maar het blijft niet alleen bij pennen met deze fleurige kleurtjes, er zijn ook balpennen te krijgen met geur. Denk daarbij aan bloemengeur of een frisse fruitgeur die vrij komt tijdens het schrijven. Over het algemeen zijn het jonge meisjes en tienermeiden die gek op deze varianten zijn. Ook zijn er wel volwassen vrouwen die van een balpen met een vrolijk kleurtje of lekker geurtje houden, mannen daarentegen hebben liever een traditionele blauw of zwart schrijvende balpen zonder geur.

Balpenvlekken

Balpen vlekken zijn zo nu en dan kinderlijk eenvoudig te verwijderen en soms zijn ze daarentegen zeer hardnekkig. Het maakt een groot verschil op wat voor materiaal een inktvlek zit en hoe lang de inkt heeft kunnen intrekken. Ook heeft de samenstelling van de inkt een groot invloed of een vlek te verwijderen is of niet. Vlekken van een balpen zijn helaas niet altijd (helemaal) te verwijderen en er moet rekening mee worden gehouden dat het materiaal, waar de inktvlek zich op bevindt, niet beschadigd raakt. Probeer de oplosmiddelen, voordat ze worden toegepast op een vlek, eerst uit op een onopvallende plek. Stevig over een vlek heen wrijven kan in sommige gevallen een grotere en/of ergere vlek opleveren, ga daarom in eerste instantie altijd voorzichtig te werk, het gebruik van een oorstokje kan wellicht uitkomst bieden. Hieronder vindt u enkele tips om balpenvlekken te verwijderen:
(LET OP: onderstaande adviezen kunt u naar eigen inzicht toepassen, de infoteur van dit artikel is niet aansprakelijk voor eventuele schade ontstaan door toepassen van de tips).

• Balpenvlekken op een glad oppervlak: zijn goed te verwijderen met een sopje of een vloeibaar schoonmaakmiddel met een licht schurende werking.
• Balpenvlekken op een ruw oppervlak: zijn te verwijderen met een sopje of een vloeibaar schoonmaakmiddel met een licht schurende werking, die voorzichtig wordt ingewreven met een borsteltje.
• Balpenvlekken op papier: zijn soms te verwijderen met gum speciaal voor balpennen.
• Balpenvlekken op leer: zijn over het algemeen goed te behandelen met speciale lederreiniger of met eau-de-cologne.
• Balpenvlekken op textiel: doe op de vlek sap van een citroen, melk, koffiemelk, yoghurt of een beetje wasbenzine waarna het textiel op normale manier uitgewassen kan worden. Voorkom boenen en wrijven op het textiel.
• Balpenvlekken op linoleum: gebruik een sterk verdunde chlooroplossing.
• Balpenvlekken op parket: voorzichtig behandelen met spiritus. Omdat alcohol de waslaag verwijdert, moet het gebied na behandeling, opnieuw in de was worden gezet.
• Balpenvlekken algemeen: vaak geeft een "vlekkentovenaar" goede resultaten, deze middelen worden dikwijls aangeboden in de betere drogisterijen en supermarkten.

De balpen over de grens

Indien u bijvoorbeeld in Frankrijk letterlijk om een "balpen" vraagt zal men niet begrijpen wat u bedoelt. In ieder land hebben ze weer een ander benaming voor de balpen, hieronder enkele voorbeelden:

• Duitsland: Kugelschreiber
• Engeland: ballpoint
• Frankrijk: stylo
• Italië: penna
• Polen: pióro
• Noorwegen: penn
• Finland: kynä
• Argentinië: birome (vernoemd naar de broers Bíró)

Bekende merken

BiC

Vraag mensen om een bekende balpenmerk, dan is de kans is groot dat ze "BiC" zullen zeggen. BiC is vooral bekend om de wegwerpartikelen waaronder aanstekers, scheermesjes en pennen. BiC is een Frans bedrijf opgericht in 1945 door Marcel Bich (1914-1994) en zijn partner Edouard Buffard (1908-1996). In het jaar 1950 werd de eerste balpen door het bedrijf uitgebracht, dit was de zogenaamde BIC-Cristal balpen. De naam BiC is afkomstig van Marcel Bich zijn achternaam.

Parker

Parker is een merk met duurdere (bal)pennen maar die ook voor de "gewone man" goed betaalbaar zijn. Een bekent betaalbare model van Parker is de zogenaamde "Jotter", de duurste modellen van Parker komen uit de "Duofold" serie. Het bedrijf Parker bestaat al sinds 1888 en anno 1889 werd de eerste Parkerpen geproduceerd en gepatenteerd. De eerste balpen van Parker, "de Jotter" werd echter pas in 1954 geïntroduceerd. Zodra het inkt op is, kunnen alle pennen van Parker voorzien worden van een nieuw inktpatroon waardoor men de pen weer opnieuw kan gebruiken. Parker maakt tot op heden nog steeds balpennen, vulpennen, rollerballs en vulpotloden.

Verzamelen

Balpennen zijn populair om te verzamelen en dan gaat het voornamelijk om exemplaren die zijn voorzien van (reclame)opdruk. Op internet worden er via verkoopsites veel pennen aangeboden om te ruilen en/of te verkopen maar er worden ook speciale ruilbeurzen georganiseerd waar pennenverzamelaars hun hart kunnen ophalen. Er zijn mensen die alle balpennen verzamelen, mits ze voorzien zijn van een logo maar er zijn ook verzamelaars die een speciaal merk of onderwerp sparen. Zo kan men bijvoorbeeld pennen sparen van automerken, biermerken en van hotels. Bijzondere (afwijkende) modellen zijn ook zeer geliefd bij enkele verzamelaars. Nederland heeft een eigen vereniging voor het verzamelen van pennen: "Pennenverzamelaars Vereniging Nederland", de vereniging bestaat in zijn huidige vorm sinds 2003 en telt meer dan 250 leden.

Relatiegeschenk

Pennen zijn naast een fles wijn en kalenders, een populair item om weg te geven als relatiegeschenk. Vertegenwoordigers geven vol trots de mooiste exemplaren weg, meestal voorzien van een bedrijfslogo. Soms worden ze weggegeven als set samen met een potlood en/of vulpen in een chique doosje. Ook op beurzen worden (bal)pennen massaal aangeboden en mag men ze over het algemeen gratis meenemen.

Wist u dat...

• ....de grootste balpen, een lengte van 13,90 meter, een diameter van 2,78 en een gewicht van meer dan 100 kilo heeft?
• ...deze houten megapen gemaakt is door de Duitse meubelmaker Toni Glozbach?
• ...anno 1999 de reusachtige pen werd opgenomen in Guinnes Book of Records?
• ...een ambtenaar regelmatig pennenlikker wordt genoemd?
• ...dit stamt uit de periode van de historische ganzenveer?
• ...door eerst aan de veer te likken er beter inkt werd opgenomen?
• ...een nieuwe kroontjespen voor gebruik enkele minuten in de mond werd gehouden?
• ...deze hierdoor werd ontvet waardoor inkt vervolgens beter bleef hechten?
• ...er meer dan 750 miljoen "Jotters" van Parker wereldwijd zijn verkocht?