De inrichting van het aquarium

Voor u kan starten met de inrichting van het aquarium, dient u in het bezit te zijn van alle benodigde materialen: bodembedekking, verlichting, verwarming, aquariumplanten, decoratiematerialen, enz. In dit artikel geef ik een meer gedetailleerde uitleg omtrent de inrichting van het aquarium.

De voorbereidingen

Stel het aquarium staat in de kamer op de door u uitgekozen plaats. Dan zijn het inrichten en het aanbrengen van een achterwand, eventueel zijwanden en de bodem de volgende stappen. Deze werkzaamheden kunnen overigens pas beginnen als het aquarium technisch helemaal klaar is. Dat wil zeggen, het licht moet kunnen branden. Heeft u geen verstand van de verlichting, dan moet u geen risico's nemen en deze werkzaamheden door een vakman laten uitvoeren. Bij de aanschaf van een compleet aquarium is de lichtkap meestal reeds gemonteerd of ingebouwd. De pomp en de verwarming moeten kunnen werken en de plattegrond van de inrichting moet klaar zijn. De pomp en de verwarming kunnen ten allen tijde aangebracht worden nadat het aquarium is ingericht.

Plantenselectie voor het aquarium

Planten hebben in het aquarium een veelzijdige functie. Primair hebben ze tot doel om vissen van de benodigde zuurstof te voorzien. Daarnaast moeten ze de vissen een schuil- en rustplaats bieden, waar ze zich kunnen terugtrekken. Om die reden moeten er ook planten in verschillende kleuren in het aquarium zijn, daar ze dan kunnen functioneren als camouflageplaatsen. Het gaat er in een aquarium namelijk niet altijd even vredig aan toe. Wanneer er gevochten wordt of er zijn schijngevechten, moeten de vissen zich kunnen terugtrekken tussen planten die voor een deel met hun kleuren overeenkomen. Tevens is het van belang te weten dat planten veel positieve afbraakprocessen op gang brengen. Dit alles betreft alleen nog maar de binnenkant van het aquarium. Maar planten geven, mits goed gekozen, ook de nodige decoratie aan het aquarium.

Planten worden voor wat betreft hun plaats ruwweg in vier groepen verdeeld. In de aquariumwereld praten we over solitairen, voorgrond beplanting, middenzone beplanting en achtergrondbeplanting:

Solitairen zijn planten die helemaal alleen staan en nogal wat ruimte nodig hebben. Van deze planten kunnen er meestal niet meer dan twee of drie in het aquarium gezet worden en ze vragen daarom een speciale, opvallende plaats die goed overwogen moet worden; we noemen dat 'sterke punten'. Solitairen kunnen de inrichting van een aquarium maken of breken.
De naam voorgrondbeplanting staat voor planten die niet groot of hoog mogen worden en waar men dus makkelijk overheen kan kijken. De planten uit de middenzone worden daarachter gezet en zijn iets hoger. Ze worden niet aan het zicht onttrokken door de planten die ervoor staan. Ten slofte is er dan nog de achtergrondbeplanting. De naam zegt het al, dit zijn planten die helemaal achter in het aquarium worden aangeplant. Deze planten groeien zo hoog op dat ze tot aan de oppervlakte reiken en zichtbaar blijven achter de reeds genoemde plantengroepen.

Die indeling in groepen voor de positionering van de planten, is puur voor ons gemak om een fraai aanzicht te verkrijgen en heeft geen relatie met de wijze waarop de planten in natuurlijke omstandigheden groeien. In de natuur gelden immers andere normen, waarvan die van zo lang mogelijk in leven blijven om zich te kunnen voortplanten de belangrijkste is.

Zo zijn er ook planten die in hun gebied van herkomst vooral in moerassen groeien, met hun wortels en een deel van de stengel in het water en de rest er bovenuit; deze groeivorm noemen we emers. In het aquarium laten we ze geheel onder water groeien (submers), en die planten verdragen dat. Soms is er wel een verschil in bladvorm tussen de bladeren die boven water en die onder water groeien.

Plattegrond

Het is raadzaam eerst een plattegrond te maken van het aquarium met daarop een plan van inrichting. Dan is er tenminste aangegeven waar u welke en hoeveel planten gaat plaatsen. Bij de inrichting geldt dat het aantal soorten planten ongeveer 1 soort per 10 cm lengte van het aquarium is. Daar mogen dan de solitairen bij worden opgeteld. Een aquarium van 150 cm lengte heeft dus 14 tot 16 soorten planten en 2 of 3 solitairen. Totaal zo'n 17 tot 18 soorten. Hou hierbij rekening met de soort vissen die u er wenst in te plaatsen. Cichliden vergen namelijk een ander grondplan dan een gezelschaps aquarium.

Werken met kleurcontrasten in het aquarium

Breng contrast in uw aquarium door gebruik te maken van kleurschakeringen. Let wel, niet alle planten hebben op het moment van aankoop reeds de goede kleur. De correcte kleuren zullen pas verschijnen nadat de plant volwassen is geworden. De planten zijn het zwakst op het moment dat ze aangeplant worden in een nieuw aquarium. Vaak moeten ze nog wortels ontwikkelen. De planten die al een paar wortels hebben, zijn er gedurende het transport en de periode dat ze in de winkel hebben gestaan meestal niet op vooruitgegaan. U moet er nu voor zorgen dat ze een goede plaats en rust krijgen en dat ze niet meer verplant behoeven te worden.

De rust die een aquarium uitstraalt, is afhankelijk van de rust die u er zelf in brengt. Iedereen weet dat de natuur het mooist is op die plaatsen waar weinig of geen mensen komen. De hulpmiddelen zoals pompen en verwarming moeten zo geplaatst worden, dat ze niet of bijna niet te zien zijn. Het enige wat goed maar niet hinderlijk waarneembaar moet zijn, is de thermometer. Deze mag bijvoorbeeld niet aan de voorruit bevestigd worden.

Achterwand en zijwanden

Om de doorkijk naar het behang achter her aquarium te voorkomen en het diepte-effect te verhogen, kunnen er achterwanden van verschillende structuur en vorm bij de aquariumhandel worden gekocht. U kunt achterwanden van tempex (piepschuim) en polystyreen kopen; de laatste en bovendien hardste achterwand geniet de voorkeur. Zo'n wand moet goed op maat gesneden aan de binnenzijde van het aquarium tegen de achterruit geplaatst worden. Altijd eerst de achterwand plaatsen en dan pas de zijwanden.

Bij het plaatsen van de zijwanden moet u er wel rekening mee houden dat u de achterkant van de zijwand aan de buitenkant van het aquarium kunt zien. Als de zijkant een onderdeel vormt van het aquariummeubel is het niet erg, want dan is deze ook aan de buitenzijde van het aquarium bekleed. Voor de zijkanten moet u altijd de bruine zelfkant van het materiaal aan de voorkant van het aquarium houden. U moet ervoor waken dat bij het plaatsen van de zijwanden geen krassen op de voorruit ontstaan. U kunt dit doen door de zijwand eerst schuin tegen de achterwand te zetten en hem dan, met een goed schoongeveegde voorkant, te laten aansluiten tegen de zijruit. Op die manier staat de wand klem tussen de reeds geplaatste achterwand en voorruit. Dit alles moet zo goed pas zijn om te voorkomen dat vuil en vissen achter de wanden kunnen geraken.

Soms zijn de wanden niet hoog genoeg. U kunt deze dan onderstoppen met de resten van het afgesneden materiaal. Nu zal de wand niet los komen te staan, daar hij vast
gehouden wordt door de zijwanden en de stabilisatoren boven in het aquarium en de bodemstructuur onderin. Als de zijwanden het aquarium niet van boven tot onder bedekken, moet u er wel voor zorgen dat de zijwanden aan de voorzijde van het aquarium zodanig onderstopt zijn, dat het reliëf in de wand zo goed mogelijk op elkaar aansluit, zodat het een hele wand lijkt. Anders ziet u later aan de voorkant een gat onder de wandbekleding. De bodemstructuur aan de voorzijde van het aquarium is immers niet zo dik. Op de achterwand zult u dat later niet meer zien, omdat de bodemstructuur en planten dit camoufleren. U kunt nu de bodemstructuur in het aquarium aanbrengen.

Bodemstructuur

U kunt voor de bodemstructuur aquariumgrind kopen, maar het meest veilige en goedkope is gewoon grof metselzand, hoewel dat voor sommige planten niet voldoende voeding bevat. Eventueel kunt u tussen de lagen zand nog wat fijn geraspte originele pottenbakkersklei toevoegen, maar dat vind ik voor een beginner een waagstuk. Doet u dit bij voorkeur in samenwerking met een ervaren aquariumhouder. Wanneer u gewoon grof metselzand neemt en dat zorgvuldig wast, is het goed te gebruiken als bodemstructuur. Vele tientallen jaren is het niet anders gedaan. Nadat het aquarium is aangeplant, is het altijd nog mogelijk incidenteel, per soort plant, iets aan de bodem toe te voegen.

Om het zand te wassen neemt u een emmer en vult die voor driekwart met zand. Daarna laat u de emmer verder vollopen met water en roert het geheel goed door elkaar. U zult zien dat er een vieze drab afkomt, die u eraf moet gieten. Deze wijze van wassen herhaalt u twee of drie maal, waarbij u de eerste keer niet mag meetellen. Wanneer dat is gebeurd, spoelt u voor de laatste maal het zand met lauw water, zodat het een beetje op temperatuur komt. Dit is ter bescherming van de tropische planten, die anders met hun wortels in het koude zand komen te staan, wat erg nadelig is.

Als het zand op temperatuur is, kunt u de emmer leeggooien in het aquarium. De eerste laag zand (die de laag met vuil zand wordt genoemd) moet aan de voorkant ongeveer 3 cm dik zijn, terwijl aan de achterkant van het aquarium zeker een laag van 10 cm moet liggen. In die verhouding moet de eerste laag gelijkmatig over de bodem worden verdeeld. Daarna moeten de terrassen geplaatst worden.

Terrassen

Terrassen dienen oplopend naar achter te zijn, waardoor het diepte-effect beter tot zijn recht komt. Deze terrassen kunnen van tropisch hardhout, kienhout of lavasteen zijn. Deze materialen zijn soms bij een vereniging te koop, maar zeker verkrijgbaar bij de aquariumhandel. Het gebruik van tropisch hardhout is niet de goedkoopste maar wel de mooiste. Ook behoeft u het niet te laten bezinken en is het mooier en grilliger dan kienhout. Wanneer u met kienhout werkt, moet u ervoor zorgen dat dit hout is bezonken. Door het hout wisselbaden te geven van warm en koud water gaat het meestal snel. Let wel, soms kan dat bij 'vers' kienhout toch nog enkele dagen in beslag nemen. Dit betekent dat het kienhout al klaar moet zijn voordat u de bak gaat inrichten. Wanneer dit alles is gebeurd, kunt u de terrassen plaatsen.

Terrassen mogen niet te dicht bij de voorruit geplaatst worden, omdat dit moeilijkheden geeft bij een mooie inrichting en het onderhoud. De terrassen mogen ook niet parallel met de voorruit lopen. Hier en daar een inham naar de achterwand aan het aquarium, maakt de bak alleen maar mooier. Beter is het als u die inham niet in het midden van de bak positioneert. Aan welke kant u dit dan wel kunt doen is afhankelijk van de hoek waaruit u in de bak kijkt. Meestal zal men de inham het verst van het oog verwijderd houden. U moet er ook voor zorgen dat de stukken hout zo goed mogelijk op elkaar aansluiten, om uitlopen van het zand te voorkomen.

De terrassen vult u op tot 1 cm onder de rand. Dat gebeurt met zand dat op de zelfde manier gewassen is als hiervoor beschreven. Als toplaag moet er nog beter gewassen zand in het aquarium worden gedaan. Het zand voor de toplaag moet wel vier keer gewassen zijn voordat u het als deklaag over de reeds aangebrachte bodem kunt gebruiken. Van dit goed gewassen zand, strooit u nu een laag van + 1,5 cm over het geheel, exclusief het hout van de terrassen. Het is raadzaam om de terrassen de helft te hoog op te vullen omdat onder invloed van het water de zandlaag iets zal inklinken. De terrassen moeten goed vol zijn om te voorkomen dat vuil zich achter de terrasranden ophoopt, waar allerlei vervelende problemen uit kunnen ontstaan. Nu kunt u het aquarium met water gaan vullen.

Water

Voor het eigenlijke vullen, zijn nog wat voorbereidingen nodig. Hiertoe neemt u wat kranten of vellen plastic. De praktijk heeft mij geleerd dat kranten het makkelijkst werken. En alle verhalen ten spijt, heb ik nog nooit last gehad van de drukinkt die zich op de kranten bevindt. U plaatst eerst een dubbele krant links en rechts in het aquarium, die nog 10 tot 15 cm tegen de zijkanten opstaat. Dan nog een krant in het midden, zo dat de randen van de kranten die aan de zijkanten zijn geplaatst goed worden overlapt. Vervolgens plaatst u een stenen of glazen schaal in het midden van het aquarium op de krant; geen plastic schaal, want die gaat drijven. Al deze voorbereidingen dienen om het opdwarrelen van het zand, bij het vullen met water, tegen te gaan.

Nu komt er een spannend moment. U laat het aquarium rustig vollopen via de geplaatste schaal. Dat kan met een slang of met een emmer, het laatste is veel bewerkelijker. Het water moet een temperatuur van 22 tot 23 °C hebben. Wanneer het aquarium vol is, haalt u voorzichtig de schaal en de kranten eruit en u begint dan tenminste met een helder aquarium.

Aanplanten

Nu gaat u een aanvang maken met het aanplanten. Het beste kunt u beginnen met de voorgrondbeplanting. Als u namelijk met de achtergrondbeplanting begint en daarna de overige planten, dan raakt u steeds met de arm de hoge planten achter in het aquarium, waardoor deze makkelijk beschadigen.

U zult ervaren dat het planten niet echt moeilijk is, maar toch zal het regelmatig voorkomen dat, op het moment dat u de plant loslaat, hij naar de oppervlakte stijgt. Het beste kunt u de plant tussen drie vingers (duim, wijs- en middelvinger) pakken en wel zodanig dat de wortels tussen uw vingers zitten en de plant in de holte van uw hand. Daarna de drie vingers in de rulle bodem duwen, zodanig dat alleen de wortels in de bodem worden gezet. Nu laat u één vinger los en krabt u wat bodemstructuur tegen de plant. Op deze manier zal de plant na het terugtrekken van uw hand in het algemeen blijven staan. Het is even oefenen. Vervolgens werkt u op dezelfde wijze uw schema af, van voor naar achter.

Indien er planten in uw ontwerp staan die op het moment van aanschaf niet te koop waren, zet er dan geen andere planten neer. Die planten voegt u dan maar een paar dagen of een week later aan de bak toe, wanneer ze wel te koop zijn. Wijk niet te snel van uw plan af, want daar is over nagedacht.

U zult bij de inrichting ervaren dat het water steeds troebeler wordt. U kunt dit alleen voorkomen door voorzichtig te werken en niet te veel in het zand te rommelen. Zet niet te weinig planten in het aquarium, maar houd er wel rekening mee dat het formaat en de hoeveelheid planten zich als het goed is uitbreiden. Het worden er steeds meer. Een maatstaf voor de hoeveelheid is niet te geven, daar dat voor elke plantensoort verschillend is. De handelaar en aquariumvereniging kunnen u daar zeker goede raad bij geven. Wel moet u ervoor zorgen dat overal in het aquarium planten staan.