Praktische tips om met kinderen toneel te spelen

Een toneelstuk voor kinderen, zeker als het hun eerste keer is, kan niet eenvoudig genoeg zijn. Dit kan gemakkelijk onderschat worden en in je enthousiasme meen je misschien dat je als regisseur meteen een favoriet boek of populaire film ten tonele moet voeren. Ook de kinderen kunnen je smeken hun favoriete held op de planken te brengen. Maar pas op: trap niet in die val. Toneel is meer dan met wapperende cape rondrennen, meer dan dreigend kreten uitslaan en gevaarlijk je plastic sabel trekken.

Succes verzekerd

Wie ongeduldig is en snel wil scoren, net als de meeste kinderen, kan best op basis van een simpel in elkaar gedraaid verhaaltje ad hoc, ja zelfs zonder veel repetities, een spel opvoeren. Een decor is niet nodig, je speelt gewoon in werkelijk bestaande ruimtes, in de stad, op school of waar het verhaal zich maar kan afspelen. Met behulp van niet eens al te technische snufjes neem je het toneelspel à la minute en ter plekke op met een videorecorder. En na een snelle montage en een flitsend muziekje eronder, nodig je de kinderen en hun trotse ouders en grootouders uit voor de filmvoorstelling in de aula: succes verzekerd! En de gekopieerde videobanden vliegen als warme broodjes over de toonbank.

Weinig tijd, veel plezier...

Het kan dus, zeker, snel en gemakkelijk zoals je ziet. Bovenstaand idee is echter meer iets voor aan het eind van het (school)jaar, als je weinig tijd meer hebt, of juist nog wat tijd over, en met de kinderen iets luchtigs wilt doen, iets waar ze gegarandeerd veel plezier aan zullen beleven.

Maar wil je echt aan kindertoneel doen, dan kon je nog wel eens problemen krijgen met kinderen die het snelle succes geproefd hebben. Zie ze dan nog maar eens zover te krijgen een echt stuk in te studeren. Je zult er je handen en hoofd aan vol hebben.

Script

Je toneelstuk baseren op een compleet boek of een film hoeft ook weer niet. Begin eenvoudig met een kort verhaal uit een favoriete serie of een populair boek. Als je pas begint kun je ook uitgaan van enkele eenvoudige, tot de verbeelding sprekende scènes, die je aan elkaar plakt tot één stuk met een kop en een staart. Dat laatste is zeker het minst tijdrovend voor jezelf, je hoeft immers geen uitgebreid script te schrijven, en het geeft de kinderen veel vrijheid, al moeten ze die wel aankunnen. Een ander voordeel is dat het voorkomt dat de kinderen veel tekst uit het hoofd (moeten) leren. Wat je ook kiest, veel hangt af van wat de kinderen leuk vinden, welke werkwijze hen het meest aanspreekt. Hoewel jij er wel bent om hen (bij te) sturen.

Rollen

Zoek je een verhaal om voor toneel te bewerken ga dan uit van het aantal kinderen dat het stuk gaat spelen. Pas het script aan het aantal kinderen aan; op hoeveel vaste spelers kun je rekenen en op hoeveel losse spelers? De vaste spelers krijgen uiteraard de hoofdrollen en de meeste tekst. Er zijn trouwens altijd kinderen die wel de bühne op willen, maar liefst met zo min mogelijk tekst. Terwijl anderen juist al te graag prominent op het toneel staan.

Tekst

Houd de teksten in het begin kort, je moet de kinderen, en hoe ze in de groep functioneren, immers nog leren kennen, ook in hun rol van acteur. Zorg er wel voor dat alle spelers een tekst of geluid, hoe klein ook, krijgen. Dit geeft hen houvast, een houding op het toneel. Zorg ook voor kleine rollen die je gemakkelijk kunt schrappen, bij gebrek aan voldoende spelers, of die door een invaller gespeeld kunnen worden; te denken valt aan een huisdier, een wekker, een wuivende kamerplant, een pratende kaketoe.

Voordragen of acteren

Een fout die gemakkelijk gemaakt wordt is toneelspelen te verwarren met een tekst uit het hoofd leren en opzeggen. Acteren doe je met je hele lichaam. Helaas helpt het niet als je tegen de kinderen zegt dat het niet uitmaakt wat ze (precies) zeggen, maar hoe ze het zeggen en wat ze doen. Hoe vaak je hen ook op het hart drukt dat ze vooral de situatie moeten begrijpen en wat ze waarom zeggen, kinderen hebben graag een houvast en die zoeken ze in het van buiten leren van de tekst.

Automatisme

Het probleem is echter dat ze zich vaak niet realiseren hoeveel tijd en moeite het kost om die tekst dan ook echt helemaal goed uit het hoofd leren. Anderzijds hebben ze een probleem als ze op het toneel een black out krijgen en dit (zelfs met hulp van een souffleur) niet kunnen opvangen. En als een speler zijn tekst vergeet staat ook de tegenspeler met zijn mond vol tanden, omdat het tot automatisme is geworden te reageren op wat de ander zegt.

Toneel spelen

Wie begint met toneelspelen moet leren dat overdrijven deel van het vak is. Als beginnend acteur voelt het alsof je je enorm staat aan te stellen. Sommige kinderen hebben hier helemaal geen problemen mee, denken zelfs dat toneelspelen hetzelfde is als de aandacht op alle manieren naar je toetrekken. Anderen zijn juist bang dat ze voor gek staan. Vooral voor hen geldt dat ze beseffen dat zich tussen hen en het publiek een behoorlijke kloof bevindt waardoor de toeschouwers veel ontgaat van wat gezegd of gespeeld wordt. Allereerst is het dus belangrijk dat alle spelers zich naar het publiek richten, ook al praat je tegen je tegenspeler die naast je staat. Ook als je speelt dat je in bed ligt, of op het podium ligt te sterven, dan nóg moet je altijd zorgen dat het publiek je kan zien, je gezicht, je mimiek, en je kan horen, dat het geluid, je tekst, niet verloren gaat in de ruimte.

Overdrijven

Toneel is anders dan film. In film kan de cameraman/-vrouw inzoomen op de speler die aan het woord is, die op een bepaald moment alle aandacht moet krijgen, zodat je die traan over zijn wang ziet rollen. Op toneel moet je zoiets met grote gebaren, met veel dramatiek, op het publiek zien over te brengen. In een kleine, intieme ruimte. Later, als je een volleerd toneelspeler bent, kun je overgaan tot meer naturel spel, tot minder overdrijven.

Kinderen

Tenslotte: Uitgaan van een bekende serie of film kan tegenwerpingen opleveren als kinderen niet begrijpen dat je andere keuzes gemaakt hebt bij het schrijven van je script. Dit is eenvoudig op te lossen door uit te leggen dat je weliswaar je script gebaseerd hebt of dat boek of die film, maar dat je daarbij de vrijheid hebt genomen om het verhaal naar je hand te zetten zodat het geschikt is voor jullie toneelclub.