Het pad van de held voor schrijvers

Het Pad van de Held (The Hero's Journey) is de naam die gegeven is aan het patroon, de structuur die in onnoemelijk veel sprookjes en mythen terugkomt. Dit patroon is een nuttig hulpmiddel voor schrijvers bij het opbouwen van hun verhaal, danwel het analyseren van de verhaalstructuur als het om een of andere reden niet lekker loopt.

Het Pad van de Held

• Aanwijzingen voor het gebruik
• Het pad
• 1. de gewone wereld
• 2. oproep tot het avontuur
• 3. weigering van de oproep
• 4. ontmoeting met de mentor
• 5. over de drempel
• 6. tests, bondgenoten, vijanden
• 7. nadering tot de binnenste grot
• 8. beproeving
• 9. beloning
• 10. de weg terug
• 11. (dood en) opstanding
• 12. terugkeer met het elixir
• Achtergronden
• Tot slot

Aanwijzingen voor het gebruik

Wat aanwijzingen bij het gebruik van het pad:

• Het pad van de held geen magische formule is, die garandeert dat een verhaal een succes wordt.
• Het pad is een hulpmiddel misschien het best te vergelijken met een kaart. Als je op reis gaat, bestudeer je voor je op reis gaat de kaart en als je onderweg de weg kwijt bent, niet zeker bent hoe je verder moet, dan haal je de kaart tevoorschijn. Zo moet je ook, voor je gaat schrijven, het ‘pad’ bestuderen en het dan terzijde leggen en aan het werk gaan. Als je dan vastloopt, kun je het ‘pad’ erbij pakken en eens kijken of je ergens iets gemist hebt.
• Het is zelfs zo dat niet alle onderdelen altijd noodzakelijk zijn, en ook niet altijd in de volgorde die het ‘ideale’ plaatje biedt.
• Niet alle stappen hoeven even uitgebreid te zijn.
• Het pad is een hulpmiddel om je verhaal te analyseren om te kijken of er soms gaten in zitten, witte vlekken die je nog niet hebt ingevuld.

Het pad

Het hele pad bestaat – in de weergave van Vogler – uit twaalf fasen of stappen. Ik zal ze allen de revue laten passeren.

Om niet voortdurend te vervallen in hij/zij en hem/haar wordt in onderstaande beschrijving weliswaar hij gebruikt, maar dat wil niet zeggen dat de held altijd een man is. Als je hoofdpersoon een vrouw is, lees dan voor ‘hij’ ‘zij’ etc.

Nog een opmerking over de terminologie: ik gebruik weliswaar steeds het woord ‘held’ maar strikt genomen hebben we het hier over het pad waarlangs een personage held wordt. Pas na de Beproeving, of misschien pas na de Opstanding, als de ‘held’ terugkeert in de gewone wereld met het elixir – de prijs of het inzicht dat hij gewonnen heeft – pas dan is hij werkelijk een held. Dus tot fase 8 zou je eigenlijk moeten lezen ‘held in wording’ of ‘potentiële held’ (hij/zij zou immers kunnen falen).

Bij elke stap geef ik in een paar woorden een voorbeeld-verhaal, heel erg cliché, maar hopelijk wel illustratief. In elk geval probeer ik het daar los te maken van het mythische taalgebruik.

1. de gewone wereld

(Bijna) elk verhaal begint ermee de held te tonen in zijn gewone omgeving, onder normale omstandigheden.

Dit geeft je als schrijver aan de ene kant gelegenheid om een duidelijk contrast met de wereld van het avontuur te creëren, maar kan ook om de held te laten uitkomen, misschien zijn dieper liggende innerlijke probleem te laten zien.

Een jonge vrouw, Eva zullen we haar noemen, woont bij haar ouders. Ze houdt veel van haar ouders, maar haar vader, een gevierd zakenman, ziet het als zijn taak om het leven van zijn dochter in goede banen te leiden.

2. oproep tot het avontuur

Maar dan komt er iets dat de gewone wereld van de held verstoort, een oproep tot avontuur. Dit kan een concrete uitnodiging voor een reis, een expeditie zijn, maar het kunnen ook berichten zijn over onrust of zelfs een innerlijke onrust bij de held.

Waar het om gaat is dat er zich iets voordoet, wat maakt dat de held zich niet langer comfortabel voelt in zijn wereldje.

Een jongeman, Bob zullen we hem noemen, een medewerker van de vader komt op bezoek. Het klikt tussen hem en Eva.

3. weigering van de oproep

Dat betekent echter niet altijd dat de held daar meteen aan toegeeft. Angst kan hem tegenhouden, onzekerheid, maar ook gehechtheid aan zijn wereldje. Het kan nodig zijn dat er eerst nog iets anders gebeurd dat hem over de streep trekt.

Maar de held kan ook heel gewillig zijn, blij misschien juist om zijn wereldje te ontvluchten, dat hangt mede af van zijn eventuele innerlijke probleem.

Eva informeert bij haar vader wie die jongeman precies was, maar haar vader geeft haar te verstaan, dat Bob niets voor haar is. Hij heeft voor haar een concullega zakenman op het oog, die haar veel meer te bieden heeft.

4. ontmoeting met de mentor

Ook de ontmoeting met een mentor, iemand die advies kan geven, of hulpmiddelen kan verschaffen die de held nodig heeft/denkt te hebben, kan de held over zijn angst of onzekerheid heen helpen, die hem de weg wijst. Vaak is dit iemand met wie de held een vertrouwensrelatie heeft, bv. een leraar of een ouder familielid, maar het kan ook een onbekende zijn, die het vertrouwen van de held weet te winnen.

Een heel andere mogelijkheid is dat de held benaderd wordt door iemand, die zich als mentor voor doet, maar in werkelijkheid een/de vijand/tegenstander is die erop uit is de held het avontuur in te lokken.

Eva stort haar hart uit bij haar vriendin Mara, die geen oordeel geeft, maar een aantal indringende vragen stelt, die bij Eva de overtuiging doen groeien dat Bob haar toekomst is.

5. over de drempel

Maar dan komt toch dat moment dat de held besluit te gaan (of door de omstandigheden gedwongen wordt). Op dat moment trekt hij een (onzichtbare of soms heel zichtbare) drempel over waardoor hij een andere werkelijkheid betreedt, de wereld van het avontuur.

Hij heeft de innerlijke barrière, zijn angst of onzekerheid, overwonnen, maar wordt nu vaak geconfronteerd met een uiterlijke barrière of tegenstander: de drempel kan bewaakt worden. Ook deze moet overwonnen worden voor het avontuur echt kan beginnen.

Dat kan heel letterlijk zijn, een schildwacht bij een poort, een grenswacht. Maar ook figuurlijk. En ook dat overwinnen kan heel figuurlijk zijn. Want één van de opties van de held is natuurlijk dat hij de wachter ervan overtuigd dat hij hem door moet laten. De wachter kan zelfs zijn bondgenoot worden!

Eva zoekt Bob op. Ze treft alleen diens moeder thuis. Deze wil haar aanvankelijk afpoeieren, maar Eva vertelt haar haar verhaal en dan is de moeder bereid te helpen.

6. tests, bondgenoten, vijanden

Het overschrijden van de drempel is een eerste van een reeks beproevingen die leiden naar de centrale beproeving van fase 8. Tijdens deze reeks beproevingen kan de held bondgenoten verwerven, die hem versterken en zal hij ook vijanden tegenkomen en maken.

Bob en Eva ontmoeten elkaar diverse malen, geholpen door Bobs moeder en Eva’s vriendin. Maar bij een aantal gelegenheden lopen zakenpartners van haar vader tegen het lijf en de laatste maal weet Eva zeker dat haar vader hen samen heeft gezien.

7. nadering tot de binnenste grot

De binnenste grot, het hol van de leeuw, het kasteel van de vijand: op een gegeven moment komt de toegang in zicht. Een moment voor de held om zich te bezinnen, zijn opties te overwegen, met zijn bondgenoten te overleggen. Ook deze toegang kan weer bewaakt worden en de held en zijn bondgenoten zullen een manier moeten bedenken om langs die bewakers te komen.

Eva realiseert zich dat ze er met haar vader over moet praten. Ze kunnen geen verstoppertje blijven spelen. Haar eigen moeder probeert haar echter te weerhouden om de confrontatie aan te gaan. Maar Eva laat zich niet tegenhouden.

8. beproeving

In de ‘binnenste grot’ `wordt de held geconfronteerd met zijn grootste angst. Het is in essentie een ‘dood’ ervaring. De held sterft bij wijze van spreken van angst, maar als hij de beproeving overleeft, is hij en herboren mens, iemand die mede daardoor een nieuwe kijk op het leven, zijn leven heeft verworven. Wanneer hij deze beproeving heeft doorstaan, is hij werkelijk een held geworden.

De beproeving kan een confrontatie zijn met een concrete vijand of tegenstander, maar het kan ook een innerlijke confrontatie zijn. Campbell beschreef hier een aantal vormen die hij in de mythen en sprookjes had teruggevonden, die elk een specifieke confrontatie aangeven: die met een lid van het andere geslacht, die met de oudere generatie (met name de ouders).

Eva confronteert haar vader in zijn kantoor en trotseert zijn de wil van haar vader. Er volgt een knallende ruzie, maar Eva houdt voet bij stuk.

9. beloning

Na de beproeving is er de beloning. De held heeft zijn grootste angst overwonnen en er is een ogenblik van rust, waarin de held zijn beloning in ontvangst neemt.

Dit kan een moment van zegen en rust zijn, maar dat hoeft niet. Als de confrontatie (nog) niet heeft geleid tot het gewenste resultaat – de vrouw uit het voorbeeld heeft geen instemming van haar vader gekregen – blijft er dus wel een stuk spanning, maar voor de held kan het toch een moment van bezinning zijn, waarin hij zich bewust wordt wat hij ontvangen heeft.

Het kan ook heel concreet het moment zijn dat de held de schat die hij zocht in ontvangst neemt of pakt, na het doden van het monster dat deze bewaakte. Of misschien zocht hij de schat niet, maar vindt deze. Denk aan Bilbo Baggins die na de confrontatie met Smaug te zijn aangegaan ‘per ongeluk’ op de Arkenstone stuit.

Eva beseft nu voor het eerst dat zij niet langer afhankelijk is van haar vader, dat ze verantwoordelijk is voor haar eigen leven, haar eigen keuzes. Het geeft haar een stuk rust, ondanks de ruzie.

10. de weg terug

Zoals er een oproep tot avontuur is, zo kan er ook een oproep zijn om terug te keren, vooral wanneer na de beproeving er een moment van rust en zegen is, waarin het goede van de bijzondere wereld beleeft worden. En zoals de roep tot avontuur in eerste instantie geweigerd kan worden, kan ook in dit geval de held onwillig zijn om terug te keren naar het gewone leven.

Maar die oproep kan ook de vorm aannemen van de ontdekking dat de vijand nog niet dood blijkt, of machtige volgelingen heeft, die achter de held aankomen. De weg terug neemt dan de vorm aan van een vlucht, waarin de held allerlei pogingen doet om de achtervolgers af te schudden.

Eva vlucht met Bob naar een andere plaats om daar te trouwen en te wonen, maar haar vader stuurt de politie achter Bob aan omdat deze juwelen uit zijn huis gestolen zou hebben.

11. (dood en) opstanding

Dan komen we aan de climax van het verhaal. Aan het eind van de weg terug, van de vlucht, wordt de held opnieuw geconfronteerd met zijn vijand, of met zijn grootste angst. Het is een laatste test. Nu kan hij tonen dat hij zijn les geleerd heeft, dat hij wezenlijk veranderd is. Opnieuw wordt de held met de dood geconfronteerd, hij sterft of lijkt te sterven, maar komt als een vernieuwd mens terug, als een opstanding uit de doden: de vijand definitief verslagen, het elixir heroverd, zijn metgezellen bevrijd.

Eva en Bob trouwen, maar als net het huwelijk voltrokken is, komt de politie binnen om Bob te arresteren. Vader volgt op de voet om zijn dochter mee naar huis te nemen. Maar weerstaat hem en gaat samen met Bob mee naar het politiebureau, waar al snel blijkt dat de aanklacht nergens op gegrond is. Eva en Bob worden op vrije voeten gesteld.

12. terugkeer met het elixir

In de laatste fase van het pad keert de held terug in zijn gewone wereld. Hij heeft een avontuur ondergaan en brengt als het goed is het elixir mee terug. Zoals gezegd kan dit iets concreets zijn dat zijn gewone wereld nodig had, maar het kan ook een inzicht zijn dat een vorm van genezing, van heling in de gewone wereld brengt.

Bob en Eva vestigen zich in een klein flatje en beginnen aan een nieuw leven gebaseerd op het besef dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor hun toekomst.

Achtergronden

Na een uitgebreide studie van sprookjes en mythen kwam Joseph Campbell tot de ontdekking dat al die verhalen een soort gemeenschappelijke structuur hebben, een gemeenschappelijk patroon vertonen. Dat patroon heeft hij beschreven in zijn boek The Hero with a Thousend Faces.

Anderen zagen dat dit patroon niet alleen in sprookjes en mythen te herkennen is, maar ook in veel moderne verhalen, boeken en films. Ja, dat het een heel nuttig hulpmiddel kan zijn bij het beoordelen van verhaal ideeën en bij het schrijven van verhalen. Christopher Vogler schreef een soort samenvatting voor de Disney Studios die is uitgegroeid tot The Writer’s Journey, een handreiking aan auteurs.

Tot slot

Doe er je voordeel mee, schrijver. Gebruik dit overzicht om je verhaal te verbeteren.