Hoe bepaal je de vergroting van een telescoop?

Hoe bepaal je de vergroting van een telescoop? Om vast te stellen welke vergroting een telescoop geeft is een aantal waardes nodig, namelijk de brandpuntsafstanden van het objectief en het oculair. Het objectief is de grootste lens van de telescoop en het oculair is de kleine lens waar de waarnemer doorheen kijkt. De vergroting van een telescoop kan men dan bepalen door de brandpuntsafstand van het objectief te delen door de brandpuntsafstand van het oculair.

De brandpuntsafstand

Een eigenschap van een lens is dat binnenvallende lichtstralen door het gebogen glas worden afgebogen, als deze lichtstralen in rechte lijnen loodrecht in het vlak van de lens vallen dan komen de lichtstralen uiteindelijk achter deze lens in één punt samen, dit wordt het brandpunt genoemd en wordt aangeduid met een grote letter F. De afstand tussen dit brandpunt F en de lens heet de brandpuntsafstand, aangeduid met een kleine letter f. Alle lenzen hebben hun eigen specifieke brandpuntsafstand en dit geldt dus ook voor het objectief en het oculair van een telescoop. De brandpuntsafstand wordt meestal uitgedrukt in millimeters. Ook holle geslepen spiegels kunnen als lens fungeren, het brandpunt F komt dan vóór de lens te liggen en niet erachter.

Het objectief en het oculair van een telescoop

Op een telescoop valt het licht als eerste binnen in het objectief, dit kan een grote glazen lens aan de voorzijde van een telescoop zijn, maar ook een holle geslepen spiegel aan de binnenzijde van de telescoop. Het eerste type wordt een refractortelescoop genoemd, het tweede type een reflectortelescoop. Bij een groot objectief valt er meer licht in de telescoop en is de telescoop beter geschikt om sterke vergrotingen mee te bereiken. Dus hoe groter het objectief, hoe beter de prestaties van de telescoop kunnen zijn, met nadruk op het woord 'kunnen', want ook met kleine telescopen kunnen van lichtsterke objecten als de maan en planeten prima waarnemingen worden gedaan.

Oculair

De waarnemingen worden gedaan door met het oog door het oculair te kijken, dit is de kleine lens die in een kleine verstelbare buis aan het begin van de telescoop (refractor) of aan de zijkant van de telescoop (reflector) zit. Het oculair kan omgewisseld worden met een ander oculair met een geheel eigen specifieke brandpuntsafstand, bijvoorbeeld 10 mm of 25 mm. Door het oculair te verwisselen kan zodoende de vergroting van een telescoop verkleind of verhoogd worden. De brandpuntsafstand staat altijd op het oculair aangegeven.

De vergroting van de telescoop bepalen

Het objectief van een telescoop heeft altijd een vaste brandpuntsafstand, deze staat vaak op de telescoop aangegeven net als de diameter van het objectief. Een '750/150' telescoop heeft een brandpuntsafstand van 750 mm en een objectief van 15 cm. Stel er wordt een 10 mm oculair in deze telescoop geplaatst dan is de vergroting van de telescoop op dat moment 750 mm / 10 mm = 75 X. Met een 25 mm oculair bedraagt de vergroting 30 X.

Vergroting van de telescoop = f objectief (mm) / f oculair (mm)

Bij de specificaties van een telescoop staat vaak de maximale zinvolle vergroting aangegeven, meestal is dat tweemaal de brandpuntsafstand van de telescoop gedeeld door tien. Dit betekent dat er dan een oculair van 5 mm gebruikt moet worden, 750 mm / 5 mm is namelijk 150 keer. In de praktijk levert dit echter niet vaak heel goede waarnemingen op en kan het beste met een oculair van minimaal 10 mm worden gewerkt. Sterker nog, het kan zelfs zijn dat met een oculair van 25 mm meer en beter wordt waargenomen dan met een oculair met een kleinere brandpuntsafstand.

Wat is de F-waarde?

De F-waarde is een getal dat iets zegt over de lichtsterkte van de telescoop of een fotocamera. De F-waarde van een telescoop is hetzelfde als die we van de fotografie kennen, deze wordt in de fotografie mede bepaald door de diameter van het diafragma. Nu heeft een telescoop eigenlijk maar één soort diafragma en dat betreft de diameter van het objectief. De F-waarde wordt berekend door de brandpuntsafstand te delen door de diameter van het objectief, of door de diameter van het diafragma bij fotografie. Een '750/150' telescoop heeft dan zodoende een waarde van F5. Bij een fotografielens van 50 mm en een F-waarde van 5.6 staat het diafragma 8,93 mm open.

F-waarde = f objectief (mm) / D objectief (mm)

Lichtsterkte

Een telescoop met lage F-waarde heet lichtsterk te zijn maar heeft als nadeel dat de scherptediepte beperkt is. Dit verschijnsel kennen we vooral van de fotografie en levert dan sfeervolle plaatjes op met een scherp object geplaatst op de voorgrond tegen een onscherpe achtergrond. De beperkte scherptediepte zorgt ervoor dat het gebied waarin we een telescoop scherp kunnen stellen beperkter is dan bij een telescoop met een hoge F-waarde van F10. Natuurlijk spelen bij het goed scherp kunnen stellen van een telescoop ook factoren mee als de kwaliteit van de lenzen en van de onderdelen. In het algemeen is een telescoop met een hoge F-waarde geschikt voor het waarnemen van planeten en een telescoop met een lage F-waarde geschikt voor het waarnemen van sterrenstelsels en nevels. Bedenk trouwens dat een 70 mm objectief al 36% meer licht geeft dan een 60 mm objectief, dus dat loopt snel op.
© 2017 - 2024 Blauwevinvis, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Rijbewijs voor slechtzienden met de telescoopMensen die slechtziend zijn, kunnen in bepaalde gevallen toch hun rijbewijs halen. Dit kan door gebruik te maken van een…
Telescoop kopen, beginners handleidingTelescoop kopen, beginners handleidingHet waarnemen van de sterrenhemel wordt door velen bedreven. Als besloten wordt een telescoop aan te schaffen komt er no…
De uitvinding van de microscoop, verrekijker en telescoopDe uitvinding van de microscoop is een ingewikkeld verhaal. Meerdere mensen claimen de microscoop te hebben uitgevonden.…
De telescopen van het Nationaal Observatorium van AtheneDe telescopen van het Nationaal Observatorium van AtheneHet Nationaal Observatorium van Athene bestaat uit een aantal dicht bij elkaar gelegen gebouwen in het centrum van Athen…

Verschillende mogelijkheden voor een gastenboekVerschillende mogelijkheden voor een gastenboekEen gastenboek wordt veel gebruik bij grote gebeurtenissen zoals een bruiloft, een groot verjaardags- of huwelijksfeest.…
Nietmachine en nietjes: soorten, werking en gebruikNietmachine en nietjes: soorten, werking en gebruikHoewel bij het woord machine in eerste instantie aan een groot apparaat zal worden gedacht, wordt die naam ook gebruikt…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Noupload, Pixabay
  • http://www.digitalefotografietips.nl/basiscursus/diafragma/
Blauwevinvis (114 artikelen)
Gepubliceerd: 08-11-2017
Rubriek: Hobby en Overige
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 2
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.