recensieBoekrecensie: Stephen King - IT (HET)
In 1986 leverde Stephen King een geweldig boek af. Alhoewel, met 'geweldig' krijgt IT (Nederlandse vertaling: HET) misschien nog te weinig eer. Het is in mijn ogen een absoluut meesterwerk. De onverkorte versie telt ruim 1100 pagina's en daarmee is het boek, zacht uitgedrukt, aan de lange kant, maar storend is dit geen moment. King neemt de schrijver vanaf pagina één mee om die vervolgens nimmer meer los te laten.
Bibliografische gegevens
- ISBN (originele uitgave): 978-0670813025 (vertaling): 978-9021010809
- Uitgever USA: Viking
- Uitgever Nederland: Luitingh-Sijthoff
Rustige start
Het zal voor Stephen King's 'constant readers' (trouwe lezers) geen verrassing zijn dat hij het boek in een vrij rustig tempo begint. Op een van de eerste pagina's is er weliswaar een gebeurtenis die direct de toon voor het hele verhaal zet, maar zoals gebruikelijk neemt King alle tijd om het een en ander neer te zetten.
Hij begint met het uiteenzetten van een flink aantal personages. Een groep van zeven, zes jongens en één meisje, staan gedurende vrijwel het hele verhaal centraal. Bill, Ben, Richie, Mike, Stan, Eddie en Beverly vormen de groep van zeven die zichzelf later 'The Losers Club' zal noemen. Stuk voor stuk worden de personages uitgediept en dat doet King op ontzettend sterke wijze. Het groepje voelt al snel aan als vertrouwd; alsof ze net uit je eigen wereld in het boek gestapt zijn.
Maar King focust zich zeker niet alleen op de hoofdpersonen. De hoofdpersonen bevinden zich in het fictieve stadje 'Derry' dat in Maine ligt. Het stadje zal voor de vaste King-lezer geen onbekende zijn, want in eerdere boeken (bijvoorbeeld The Running Man en Pet Sematary) wordt Derry ook al zijdelings genoemd. In IT vormt Derry echter voor het eerst het vaste decor voor het verhaal en King weet het stadje weer bijzonder boeiend te introduceren. Met King's vermogen om echt een verhaal te vertellen, is het voor de lezer makkelijk om de omgeving te visualiseren. Ook Derry zag ik namelijk al helemaal voor me: De Barrens, de standpijp en het huis op Neibolt Street: het is allemaal net echt. Het stadje oogt rustig en gemoedelijk, maar stille wateren hebben diepe gronden.
Er spookt iets...
Want Derry is allesbehalve rustig. Derry is in oproer. Derry is in paniek. Derry heeft hulp nodig.
Er verdwijnen mensen. Niet alleen volwassenen, maar ook kinderen. De politie tast in het duister en omstanders spreken niet van een "gewone" moordenaar. Nee, allerminst zelfs. Was het maar zo eenvoudig. Ze zagen namelijk iets over het water 'zweven.' Iets in een clownspak. Iets met een afschuwelijke grijns. Iets met scherpe tanden. Iets gevaarlijks.
De verdwijningen en de moorden houden niet op en The Losers Club raakt er wel héél nauw bij betrokken als George Denbrough, het broetje van Bill, dood op straat gevonden wordt. Eén arm is van zijn lichaam in het riool verdwenen en George bloedde dood. Een afschuwelijke gebeurtenis, maar wel het startschot van een schitterend verhaal. Hoe wrang ook.
Langzaam maar zeker ontwikkelt de plot zich rondom de dood van George. Er gebeuren vreemde dingen rondom de zeven 'Losers' en langzaam maar zeker ontrafelen ze wat er precies aan de hand is. Het blijkt nog schrikbarender te zijn dan ze dachten.
Pennywise
De oorzaak van dit alles blijkt 'Pennywise' te zijn. In mijn ogen een van de meest geniale vondsten die King in zijn gehele oeuvre (meer dan zestig boeken!) heeft gedaan. Pennywise is meer dan iets in een clownspak en gaandeweg het verhaal wordt duidelijk hoe terecht de benaming 'IT' is. Het is een geweldige bad-guy die ik bij vlagen oprecht eng vond. Dat overkomt mij eigenlijk zelden, maar met Pennywise kreeg King het toch echt voor elkaar. Ook Pennywise heeft, net als de Losers en de stad Derry, een verleden. Dit verleden reikt echter ontzettend ver en aan de hand van een aantal intermezzo's, waarin Pennywise altijd voorkomt, wordt het voor de lezer duidelijk wat Pennywise is, hoe lang hij (of zij?) al in Derry rondwaart en hoe ontzettend vaak HET Derry al geteisterd heeft. Pennywise is een cyclus: eens in de 27 jaar keert HET terug om een spoor van vernieling, letterlijk en figuurlijk, achter te laten. En laten Bill, Ben, Richie, Mike, Stan, Eddie en Beverly nou net van plan zijn om die cyclus voor eens en voor altijd te doorbreken. Voor George en al die andere onschuldige slachtoffers.
Twee delen
De zeven Losers en Pennywise zijn echter geduchte tegenstanders van elkaar en het lukt de Losers niet om in 1958 om HET definitief te laten verdwijnen. Althans, de zeven tieners dachten van wel, maar ze zaten mis. Ontzettend mis.
27 jaar later, in 1985, herhaalt hetzelfde ritueel zich in Derry: mensen verdwijnen en opnieuw is het stadje in de greep van een onuitstaanbaar kwaad. De Losers komen terug, dit keer uiteraard als volwassenen, om nóg een keer de confrontatie met Pennywise aan te gaan.
Pennywise is zijn streken echter nog niet verleerd. Verre van zelfs, want opnieuw terroriseert hij de zeven Losers en ook Pennywise zint op wraak. De vriendschap die King in het gedeelte waar de Losers nog jong zijn beschrijft, keert opnieuw terug in het gedeelte met de volwassenen. De vriendschap tussen hen voelt echt ontzettend puur aan. Dankzij een aantal fraaie trucjes van King voelde ik me ook weer een jaar of twaalf: het spelen na school, het dammen bouwen in de bossen en de kwajongensstreken zijn eveneens ontzettend knap op papier gezet. Dit maakt dit boek tot zoveel méér dan een verhaal over een moordzuchtige clown.
De band tussen de zeven jeugdmaatjes blijkt, ook na jaren zonder contact, nog sterk genoeg om terug te keren naar de plaats waar hun roots liggen. King schroeft het tempo iets op richting het einde en het leest allemaal net wat sneller, maar ik moet zeggen dat het deel met de volwassenen niet zo goed is als het deel met de kinderen. King verweeft het allemaal uitstekend waardoor je als lezer niet het idee hebt dat je twee losstaande verhalen leest, maar met de kinderen krijg je wellicht automatisch net wat meer binding. Zij zijn immers relatief weerloos, jong en onschuldig. Wel moet gezegd dat ook de plot met de volwassenen van ongekend hoog niveau is en omdat de climax nadert is het minstens zo spannend als voorheen.
Ietwat teleurstellende climax
Na ruim 1100 pagina's is de roep om het einde natuurlijk wel sterk. Je leeft ontzettend met de personages mee en de vraag of Pennywise voorgoed verdwijnt, schreeuwt om een antwoord. Dat antwoord komt er ook, al verpakt King het in een ietwat teleurstellend einde. Het verhaal ontspoort enigszins en het einde is iets over de top en net wat teveel van het goede. King heeft zelf echter al eens aangegeven dat "de reis naar het einde belangrijker is dan het einde zelf" en dat is iets waar ik mij graag bij aansluit. Het einde is gelukkig ook absoluut niet beroerd, maar haalt het niet bij de rest van het boek. Op zich is dat ook wel logisch, want het blijkt (zeker voor King) nogal lastig te zijn om aan een goed geschreven verhaal ook een passend einde te breien.
Ren naar de winkel!
Ondanks dat ik wat kritisch ben over het einde, is dat absoluut geen reden om dit boek links te laten liggen. HET is onlangs in herdruk verschenen (een grote Poema Pocket) en is absoluut de investering waard. Je kunt een verhaal verwachten dat absoluut niet draait om de horror (die zit meer 'tussen de regels', op een aantal passages na), maar meer om hoop, liefde en vooral vriendschap. King creëert aaibare karakters die in het eveneens geweldig beschreven Derry prachtig uit de verf komen. Zet daar nog een ingenieuze bad-guy naast en je hebt een meesterwerk! Ontroerend, spannend en ontzettend meeslepend. Dit is in mijn ogen met afstand het beste King-boek.