recensie

Op weg naar Zoar - Recensie

Kunstenares Sela© (Liesbeth Labeur), bekend van de Calvijn! glossy, maakte de graphic novelle "Op weg naar Zoar". In zwart-wit tekeningen komt een zondag van het Zeeuwse meisje Sela tot leven. Van psalmen op hele noten en zondagmiddagsoep, tot dromen over de bedreigde zuil en de reis naar Zoar. In deze recensie een korte indruk en mening over dit grafisch werk over de calvinistische subcultuur op het Zeeuwse platteland.

Een gewoon gezin

De graphic novelle opent met drijvende auto's onder de Zeelandbrug, de 'bible belt' is verlaten en de calvinistische zuil is vertrokken naar Zoar. "Weg wereld, weg schatten..." Een onheilspellend begin. Na de proloog maken we kennis met Sela, een 13-jarige meisje uit een groot gezin. Met haar beleefd de lezer het ritme van de zondag. Het ritueel van het opstaan, ontbijt, kerkgang en een kano bij de koffie. Na de soep wordt er gezongen bij het orgel, gesjoeld en gelezen in stichtelijke boeken. Na een boterham uit het vuistje is het gezin klaar om voor de tweede maal naar de kerk te gaan. Ongemerkt wordt je meegetrokken in de sfeer van huiselijkheid, waardering en geborgenheid.

De droom

Juist als je daar in opgaat, veranderd de stemming. De bizarre droom die Sela de afgelopen nacht gedroomd heeft, komt steeds nadrukkelijker naar voren. Afbeeldingen over zowel de gebeurtenissen van de dag als die uit de droom, lopen steeds meer door elkaar. De droom over de gelovige zuil en hoe deze reageert op de steeds meer wereldlijke omgeving. Maar ook hoe de gemeente uiteindelijk wegtrekt naar 'Zoar', de stad waar Lot en zijn dochters volgens een Bijbels verhaal naar toevluchtten om aan God's oordeel over Sodom te ontkomen. Voor Sela vormen de zondag en de fantasievolle droom een reëel geheel.

Een interpretatie

Ineens bemerk de lezer dat een spiegel wordt voorgehouden. Gevoelens van vertrouwde nostalgie en vanzelfsprekendheid maken plaats voor vragen. "Zullen zij die vanouds hun plaats in Nederland gehad hebben standhouden? Wordt de zuil van een gewisse ondergang gered of gaat de hele refowereld ten onder? " vraagt de auteur zich af. We ontmoeten een zuil die zichzelf als ontheemd ervaart, muren rondom - met de wereld buiten - opgetrokken. Zal ze blijven of vertrekken? En wat als je twijfelt, en niet zoveel met de zuil hebt'? Het lijkt de keuze tussen conformeren of verlaten. De broer van Sela, DJ en in de grote stad wonend boven een shoarmazaak, lijkt voor het laatste gekozen te hebben. Zaken en vragen die voor 'outsiders' wellicht een raadsel zijn, zijn voor insiders herkenbaar en onontkoombaar.

Grafische kracht

Werken met beelden kan zoveel krachtiger zijn dan met woorden. De auteur gebruikt dat vindingrijk, vaak symbolisch, soms bijna cryptisch. Zo strooit de kerkorganist letterlijk de muzieknootjes uit over de gemeente. De visualisering werkt direct en confronterend. Een verontrustend beeld is het enorme kerkorgel dat meegevoerd wordt richting Zoar en velen bemoedigd. En nadat Nederland met de mantel der liefde bedekt is trekt slechts 4,5% van de Nederlandse bevolking (de calvinistische zuil) Zoar binnen. Als de poorten sluiten, zijn er die buiten staan.

Eindoordeel

Diepte Franca Treur in 'Dorsvloer vol confetti' de persoonlijkheid van een Zeeuws meisje uit, in dit boek gaat het meer over de zuil als geheel. Over consequenties, gevolgen en toekomst. Verwacht van de kunstenares geen structurele analyses, grootse theorieën of oplossingen. Ze prikkelt in het klein over grote onderwerpen. 'Op weg naar Zoar' laat zich niet lezen als vrijblijvende literatuur, dit grafisch kunstwerk doet een appèl op de lezer. Het wrikt, wringt en weegt. Bij de serieuze lezer valt dat zwaar op de maag. Maar originaliteit, humor en lichte momenten houden het prachtige geheel van zwart-wit tekeningen aantrekkelijk. Soms zwaar, maar steeds plezierig. Aanbevolen om van te genieten en om mee aan de slag te gaan!