recensie

Compendium van de rituele planten

Planten worden niet alleen opgegeten of als medicijn gebruikt. We vinden ze ook volop terug in oude gewoontes en rituelen. Rijst gooien bij een trouwpartij, kerstbomen versieren in december, op palmzondag takjes van de Buxusboom laten wijden. Restanten van het oude natuurgeloof leven op één of andere manier nog verder in onze moderne wereld, maar men beseft het niet altijd omdat ze zo verweven zijn met het dagelijkse leven, dat hun aanwezigheid als vanzelfsprekend overkomt Het Compendium van de rituele planten brengt een wetenschappelijk verantwoord overzicht van de kennis van rituele planten door de eeuwen heen, met een kritische blik op de juistheid van de vermelding van de plantensoorten in de literatuur, en dit alles in een begrijpelijke taal, maar met ruime referenties voor degenen die het terrein verder willen verkennen. Het is belangrijk om in deze tijd van grootschalige miskenning van de natuur even stil te staan bij de oeroude verbondenheid van de mens met de natuur, en met het plantenrijk in het bijzonder, en er de diepere betekenis van in te zien.

Inhoud

1. Verantwoording
2. Dankwoord
3. Rituele planten in ons dagelijks leven
4. Zijn oude symbolen, mythen en riten nog zinvol?
5. Bloemensymboliek
6. Symboliek van kransen en kronen
7. Bomensymboliek
8. Befaamde kruidkundigen of kruidkundige documenten
9. Het belang van oude kruidenkennis voor de hedendaagse geneeskunde
10. Rituele planten

Vele planten die in dit boek besproken worden zijn hele, gewone onkruiden zoals brandnetel, kamille en madeliefje en veel voorkomende bomen en struiken zoals eik, berk en vlier. Verder worden er ook tropische planten, zoals de mirte, mastikboom en wierookhars maar ook gewone graangewassen besproken. Bij elk van deze planten vinden we een systematische opsomming van mythologie, symboliek, magie, volksgeloof, legendes en sprookjes, oude medicinale gebruiken en het gebruik in landbouw of industrie. Interessant zijn ook de vele volkse namen en gedichten die vermeld worden. Het boek bevat verder ook 314 foto's, tekeningen en afbeeldingen uit oude kruidenboeken, die in het hoofdstuk over iconografie, kort besproken worden.

Een voorbeeld: Maagdenpalm als afwerende en behoedende plant

Maagdenpalm was belangrijk in elfde-eeuwse kruidenmanuscripten, doorgaans wordt ze vermeld onder haar oude Latijnse naam 'pervinca'. Het plukken ervan moest geschieden volgens welbepaalde regels, onder andere met propere handen en alleen op de eerste, de negende, de elfde en de dertiende nacht van de maan. De plant was trouwens ook een bestanddeel van een middeleeuwse liefdesdrank. Men maakte van de Maagdenpalm amuletten om zich tegen betovering te beschermen of om de betovering te doorbreken. Soms bereidde men een afkooksel die de behekste moest opdrinken. Men geloofde dat de plant duivelsziekten kon genezen, evenals demonische bezetenheid, terreur, vergiftigingen en beten van giftige dieren. Als men Maagdenpalm bij zich droeg, gaf dat elegantie en welvaart. Het liet ook toe heksen te herkennen. In Groot-Brittannië werd de plant 'Sorcer's violet' genoemd en in Frankrijk 'Violet des sorciers'-('heksenviooltje'), omdat hij zo algemeen gebruikt werd tegen het boze oog en de kwade geesten. In Italië noemde men de plant 'Cent-occhii' of 'honderdogen'. Ook in Duitsland kwam de Maagdenpalm voor in heel wat toverformules, onder meer om liefde te verkrijgen, kwade toverij af te zweren (1485) of tegen toverziekten (1685); de plant moest wel op Palmzondag of op Maria-Hemelvaart ingezameld worden. Ook hing men Maagdenpalm in de stal om het vee te behoeden tegen hekserij. Dat in Wallonië de Maagdenpalm ook als toverwerend gold, blijkt uit het volgende gezegde: "Pervenche contre tout mal, prend sa revanche." (De Maagdepalm neemt zijn weerwraak op elke ziekte)

Gedicht over de kastanje van Guido Gezelle

Schone castanjen, hoe blijde is uw groen,
vol sneeuwwitte keerskens gestoken;
ze blinken, ze bloeien, ze dansen, ze doen...

Technische gegevens

• Formaat 17 x 24 cm
• 1440 blz. met uitgebreid voetnoten en bibliografisch gegevens en een register met duizenden trefwoorden
• 314 vierkleurenproducties
• 250 zwart-wit lijntekeningen
• gebonden,harde kaft met linnen en goudopdruk in een stevig foedraal in vierkleurendruk. Prijs 125.
• Uitgeverij Mens & Cultuur Uitgevers Maaltebruggestraat 288
• 9000 Gent (België)