recensie

Hans Jansen: Zelf koranlezen (over de islam en de koran)

Hans Jansen: Zelf koranlezen. Na 9/11 en de moord op Theo van Gogh is de interesse voor de islam toegenomen. Wie echter zelf de koran ter hand neemt stuit onvermijdelijk op een aantal moeilijkheden. Het boek 'Zelf Koranlezen' van de arabist Hans Jansen is een uitermate helder geschreven inleiding om, zoals de titel al aangeeft, zelf de koran te lezen.

Zelf koranlezen

• Auteur: Hans Jansen
• Uitgeverij: Van Praag, Amsterdam
• Jaar: 2008
• ISBN 978 90 490 2403 1
• Pagina’s: 199
• Prijs: € 16,95

Toegankelijk

Zelf koranlezen is een toegankelijk boek - doch niet te populair - waarin de auteur een aantal taalkundige, tekstuele en theologische problemen voor de leek bespreekt en verhelderd. Hij gaat ook in op actuele thema’s zoals de jihad (heilige oorlog) en over de onderschikking van de vrouw aan de man. Hij schuwt het niet om – zoals we dat van hem inmiddels gewend zijn – de vinger op de zere plek te leggen. Hij noemt man en paard. Hij kan soms genadeloos kritisch zijn, zonder daarbij te vervallen in ordinaire galspuwerij. Nee, hij lijkt meer op een nuchtere wetenschapper die van een afstandje zijn bevindingen noteert. Luchtig, af en toe geestig, maar wel met de nodige diepgang.

Duistere passages

Er zijn volgens Jansen veel problemen die de interpretatie van de korantekst bemoeilijken. In Zelf Koranlezen haalt Jansen de onderzoeker Christoph Luxenberg aan, die aannemelijk maakt dat het koranisch Arabisch gedeeltelijk een mengtaal is van Syrisch-Aramees en Arabisch. De Koran bestaat voor ongeveer 20% uit duistere passages die nauwelijks te ontcijferen zijn. Door de hypothese van Luxenberg worden vele vage en duistere teksten “waarvoor de vertalers en de korancommentatoren met allerlei wonderlijke en onwaarschijnlijke oplossingen aan komen zetten” opeens duidelijker. Dit leidt wel weer tot problemen voor de theologie van de islam, die immers stelt dat de koran geschreven is in “duidelijke Arabische taal”. De uitkomsten van het onderzoek van Luxenberg is in de ogen van de islam dan ook blasfemisch te noemen. Reden dat hij onder een pseudoniem schrijft.

Dan zijn er nog de puntjes onder en boven de Arabische letters. Het huidige Arabische alfabet gebruikt punten om letters van elkaar te onderscheiden, ook wel diakritische punten genoemd. De oudste koranmanuscripten bevatten deze puntjes niet. Er bestaan verschillende varianten van de korantekst. Deze varianten zijn volgens Jansen waarschijnlijk ontstaan “uit de vele mogelijkheden tot interpretatie die het gebrekkige puntenloze oude schrift biedt”.

De leer van herroeping

In Zelf Koranlezen beweert Jansen dat het beroemde vers ‘in religie bestaat geen dwang’ (2:256), door latere, militantere verzen is herroepen (vervangen). Dit is een interessant punt. De doctrine van herroeping van bepaalde koranverzen (abrogatie of in het Arabisch naskh genoemd) is gebaseerd op soera 2:106 en soera 16:101. (De koran is onderverdeeld in hoofdstukken, soera's genaamd). Door deze doctrine is de contradictie tussen de verschillende verzen in de koran geen probleem, maar het bemoeilijkt wel het zelfstandig koranlezen. De vredelievende verzen uit de koran zijn allen uit de Mekkaanse periode, toen Mohammed nog weinig aanhangers had en zijn macht beperkt was. De gewelddadige verzen daarentegen stammen uit de periode dat hij in Medina verbleef, waar de profeet veel aanhangers verwierf. Nu hij een machtsbasis had gevestigd, kon hij tegen zijn vijanden ten strijde trekken. De meer dan 100 geweldsverzen in de koran zijn dus van latere datum en hebben de tolerantere verzen vervangen.

Een manco is dat Jansen niet duidelijk maakt op welke bron of bronnen hij zich baseert. Er zijn veel klassieke naslagwerken in de islam die soera’s behandelen die vervangen zijn door latere koranverzen. Er is een heel genre verschenen op dit gebied; Naskh is een erkende methode in de islamitische rechtstraditie. Gezien de vergaande consequenties die dit heeft wat betreft de uitleg van de koran, had Jansen hier wat mij betreft uitgebreider bij stil mogen staan.

Gezien deze doctrine is het dus niet verwonderlijk dat soera 2:256 in het geheel niet vermeld wordt in bij voorbeeld het handboek van de heilige wet (sjaria genaamd) Reliance of the Traveller van Ahmad ibn Naqib al-Misri en dat daarin de theorie van de jihad opgehangen wordt aan soera 9:29. Dat is immers het ‘vers van het zwaard’ die vele vreedzame verzen waaronder 2:256 heeft vervangen. Je moet volgens het handboek dan ook verstand hebben van naskh om de koran te kunnen interpreteren.(*)

Kerstsoera en zelfmoordterroristen

Er komt in Zelf Koranlezen een hele reeks fascinerende wetenswaardigheden aan bod in dit boek. Ik noem er een paar. Bestaat er een kerstsoera? Een moslim die zijn vijf dagelijkse gebeden verricht zegt vijf keer per dag dat Allah boos is op de Joden en dat de christenen dwalen. Volgens de koran zeggen de Joden dat een zekere Uzayr Gods zoon is, terwijl het jodendom niet leert dat God een zoon heeft en bovendien geen figuur met de naam Uzyr kent. Één thema dat zowel in de bijbel als in de koran een grote rol speelt, is ‘het keren der kansen’. Lees en ontdek het zelf.

Er is echter één onderwerp dat er wat mij betreft uitspringt, vooral vanwege de actualiteit van het thema en de aversie die het bij veel Westerlingen oproept. Zelfmoordterroristen en andere zogenaamde martelaren die strijden onder de banier van de islam zijn van mening dat ze in het paradijs worden getrakteerd op maagden, in de koran hoeri’s genoemd. Maar staat het wel echt in de koran? Met de uitlegkunde van Luxenberg in de hand zou het heel goed kunnen zijn dat het niet om maagden gaat, maar om druiven. Voor de martelaren zure druiven in dit geval. Hoe interessant deze hypothese ook mag zijn, geen moslim heeft de Korantekst ooit begrepen op de manier die hij voorstelt.

Ontnuchterend

Het is een ontnuchterend boek voor degenen die geloven dat de islam een godsdienst van vrede en tolerantie is. De koran schrijft de bekende ‘gulden regel’ (Mattheüs 7:12) niet voor. Integendeel, de koran schrijft juist voor te strijden voor de islam “tot er geen verzoeking meer is en de godsdienst aan God toebehoort” (2:193 en 8:39). Nu maar hopen dat deze oproep tegen dovemansoren is gericht.

Noot
(*) Ahmad ibn Naqib al-Misri, Reliance of the traveller, a classic manual of Islamic sacred law, 1994, p. 752.

Lees verder

• H. Jansen: Islam voor varkens, apen, ezels en andere beesten
• In de islam staat op geloofsafval (apostasie) de doodstraf
• Christenen in Gaza vervolgd door fundamentalistische moslims
• Blasfemiewet Pakistan: belediging islam en profeet Mohammed