recensie

Recensie: 'Spiegel spiegel schouder' van Dorthe Nors

In januari 2018 kwam de roman 'Spiegel spiegel schouder' van de Deense schrijfster Dorthe Nors uit in de Nederlandse vertaling van Edith Koenders. Van Nors was tot dan toe alleen de verhalenbundel 'Karateslag' in het Nederlands verschenen. In 'Spiegel spiegel schouder' maken we kennis met de ruim veertigjarige, onzekere vertaalster Sonja die probeert haar rijbewijs te halen.

Boekgegevens

• Auteur: Dorthe Nors
• Titel: Spiegel spiegel schouder
• Uitgeverij: Podium
• Jaar van verschijning: 2018
• Vertaler: Edith Koenders
• ISBN: 978-90-5759-858-6

Erg ver is Sonja met haar rijlessen nog niet gekomen. Haar rijinstructrice, de grofgebekte Jytte die tijdens de lessen aan één stuk door tettert over haar eigen privéleven, schakelt nog altijd voor haar en bedient ook liefst zelf de pedalen; sturen mag Sonja dan nog net zelf. Sonja durft niet te zeggen dat ze ontevreden is over Jytte en liever van een ander les zou krijgen.

Genadeloze zelfanalyse

Maar wie op grond van dit begin een grappig verhaal over een aandoenlijk stuntelige, met het moderne leven worstelende vrouw verwacht, heeft het mis. Sonja heeft geen illusies meer over zichzelf en observeert en analyseert zichzelf voortdurend op genadeloze wijze.

De enige bij wie ze af en toe haar nood klaagt (en sinds geruime tijd ook de enige die haar aanraakt), is haar masseuse Ellen, die er allerlei zweverige ideeën op nahoudt, maar ook tegen haar durft de sociaal onbeholpen Sonja lang niet alles te zeggen wat ze op haar hart heeft. En als ze al eens met een onbekende aan de praat raakt, zegt ze allerlei rare dingen die de ander meteen op de vlucht jagen. Haar kansloze relatie met de getrouwde Paul is alweer een tijd geleden. Alleen in de brieven die ze regelmatig aan haar zus Kate schrijft, is Sonja oprecht - maar die brieven verstuurt ze nooit en met Kate heeft ze al jaren geen echt contact meer.

Idyllisch landschap

Regelmatig droomt Sonja weg naar haar jeugd in het landelijke West-Jutland van enkele decennia geleden, waar ze af en toe geluksmomenten kende als ze zich afzonderde op plekjes waar ze in eenzaamheid helemaal zichzelf kon zijn, weg van haar vader die haar altijd corrigeerde en de dominante maar conventionele Kate. Alleen haar moeder zag de verborgen talenten in Sonja en stimuleerde haar om (als eerste en enige van de familie) naar Kopenhagen te gaan om te studeren. Daar is ze uiteindelijk vertaalster geworden. Ze vertaalt vaak boeken van een succesvolle Zweedse thrillerschrijver.

Eigenlijk is Sonja nog steeds dat kleine verlegen meisje van toen, dat zich alleen op haar gemak voelt als ze helemaal op zichzelf is, maar als volwassene natuurlijk ook behoefte heeft aan om gezien en gekend te worden, door vriendinnen, maar ook door een geliefde. Ze weet donders goed dat ze niet terug kan naar het idyllische landschap van haar jeugd: dat is allang niet meer dezelfde plek en zelf is ze er een vreemde geworden.

Balanceeract

Tussen die twee onverenigbare polen – het verlangen naar contact én naar afstand en afzondering – balanceert Sonja voortdurend. Nors beschrijft deze balanceeract, die Sonja feitelijk haar leven lang heeft volgehouden maar die haar meer en meer moeite kost, zo mooi dat haar tragiek aan den lijve voelbaar wordt. Ze hoort bijvoorbeeld regelmatig van mensen dat ze de boeken van de Zweedse thrillerschrijver zo mooi vinden, maar naar haar eigen mening over de schrijver of haar vertaalwerk vraagt nooit iemand.

Steeds duidelijker wordt hoe eenzaam en behoeftig ze is, wat des te tragischer en pijnlijker is omdat ze zichzelf zoals gezegd feilloos door heeft en de trucjes die ze zich heeft aangeleerd steeds minder goed werken. Stevent Sonja op een crisis af en zo ja, zal die haar ontredderd achterlaten of juist heilzaam en louterend werken?

Geloofwaardige psychologie

Nors schetst een geloofwaardig psychologisch portret van een vrouw in nood wier levensmotto is om altijd maar flink te zijn en door te gaan – tot ze erbij neervalt. Je kunt als lezer niet anders dan van deze gekwelde, maar ook originele en geestige vrouw gaan houden. Ze heeft iets universeel herkenbaars: we proberen immers allemaal tussen de obstakels door te laveren, van de mooie momenten te genieten en de zaak verder maar zo goed en zo kwaad als het gaat draaiende te houden.

Het is de grote verdienste van Nors dat ze niet blijft steken in het beschrijven van onbedoeld grappige en pijnlijke situaties, maar de tragiek van Sonja's leven echt voelbaar weet te maken, bijvoorbeeld in de lange scène waarin ze een wandeling maakt met de baas van de autorijschool en in het meesterlijke slothoofdstuk. Steeds voel je de kwelling van Sonja's twijfel en onzekerheid, het dode punt waarop ze is aangekomen en het gewicht van de intimiderende vraag 'hoe nu verder'.