recensie

Boekrecensie: 'Duizend-en-een nachtmerries'

Rodaan Al Galidi publiceerde in 2016 de zeer succesvolle autobiografische roman 'Hoe ik talent voor het leven kreeg', waarin hij vertelde over zijn jarenlange verblijf in een asielzoekerscentrum. Het boek werd in januari van dat jaar door het panel van DWDD uitverkozen tot boek van de maand en was voor veel lezers de eerste grondige kennismaking met de wereld van de vluchtelingen in Nederland. Het boek bood een inkijkje in het leven in een azc, maar hield de Nederlandse lezers ook een spiegel voor, omdat veel typisch Nederlandse eigenaardigheden er onverbloemd en humoristisch in werden beschreven. In 2017 verscheen van Al Galidi de verhalenbundel 'Duizend-en-een nachtmerries'.

Boekgegevens

• Auteur: Rodaan Al Galidi
• Titel: Duizend-en-een nachtmerries
• Uitgeverij: Jurgen Maas
• Jaar van verschijning: 2017
• ISBN: 978-94-9192-140-7

De verhalenbundel 'Duizend-en-een nachtmerries' is feitelijk een voortzetting van de roman 'Hoe ik talent voor het leven kreeg' met andere middelen. Wederom staan buitenlanders in Nederland én de Nederlanders zelf centraal. Sommige verhalen gaan uitsluitend over autochtone Nederlanders, van wie we een aantal tragikomische worstelingen - vaak met relatieperikelen - meemaken. Andere hebben het leven in islamitische landen tot onderwerp. Daarbij worden moeilijke onderwerpen niet uit de weg gegaan.

Persoonlijke hel

In 'De moord op het lied van de putter' lezen we hoe de zelfmoordterrorist Aboesumeya zich opblaast op een al half verlaten markt in een islamitisch land. Eerst probeert hij nog tevergeefs een hond te verjagen, omdat hij niet wil dat zijn ziel samen met die van een onrein dier in de hemel komt. Dan merkt hij dat hij niet in de hemel is beland, maar in zijn eigen persoonlijke hel: hij moet eeuwig kijken naar het leed dat hij heeft aangericht en luisteren naar het lied van een puttertje dat hij niet tot zwijgen kan brengen.

Niet alle verhalen zijn even geslaagd. Soms blijft een gegeven steken in zijn eigen bizarheid, zoals dat over een man die de Mona Lisa uit het Louvre steelt en in zijn eigen kamer hangt, maar door niemand wordt geloofd als hij vertelt dat het de echte Mona Lisa is ('Mona Lisa en de technicus'). Ook een paar verhalen over typisch Nederlandse overgevoeligheden zijn wel herkenbaar, maar hebben niet echt een pointe.

Confrontatie

Het sterkst zijn de verhalen waarin de westerse en de islamitische wereld met elkaar worden geconfronteerd, zoals het schrijnende 'Op die mooie dag', waarin een Nederlands en een Irakees gezin naast elkaar op een terras zitten in Istanbul. De Irakezen zijn gevlucht voor IS, de Nederlanders zijn met vakantie. Een van de Irakezen herkent de vrouw van de Nederlandse familie als de medewerkster van de IND die hem jaren geleden, toen hij was gevlucht voor Saddam Hoessein, heeft uitgewezen omdat het in Irak veilig genoeg voor hem zou zijn; zij herkent hem niet en heeft niet door hoe pijnlijk het beleefd-vriendelijke gesprek voor hem is dat de twee families met elkaar voeren.

Een tragische ondertoon is er ook in het verhaal 'Slaap lekker', waarin een gevluchte Irakees bij een slaapgroep gaat in de hoop te worden verlost van zijn slapeloosheid. De andere deelnemers vertellen van de typisch Nederlandse problemen die hen uit de slaap houden: de dood van een huisdier, twijfels over seksuele geaardheid, werkstress, liefdesverdriet. Als de vluchteling begint uit te leggen dat hij niet kan slapen omdat hij steeds het gebons op de deur hoort van de geheime dienst die zijn broer kwam halen, of moet denken aan de executie waarnaar hij als kind werd gedwongen te kijken, of aan die keer dat zijn huis op een haar na werd getroffen door een raket, vallen al zijn medecursisten in een diepe slaap. De man concludeert: 'Volgens mij kan ik een cursus geven die mensen leert slapen, maar mij zal het zelf niet lukken.'

Zeven Mohammeds

In 'De terroristische aanslag op Kim van Dijk' zijn we getuige van het mislukte contact tussen een Nederlandse jonge vrouw en haar Irakese buurman. Het draait erop uit dat de vrouw alle contact vermijdt omdat ze niet weet hoe ze de gesprekken met de vriendelijke, maar zeer breedsprakige buurman moet beëindigen.

Daarnaast zijn er ook veel hilarische, soms ronduit cabaretteske verhalen, zoals het schitterende 'Sietske en de zeven Mohammeds'. In dit ene korte satirische verhaal wordt feilloos getoond hoe de communicatie tussen vluchtelingen en welwillende Nederlanders ondanks alle goede bedoelingen soms volledig spaak kan lopen. Hetzelfde gebeurt in 'De eerste werkdag van de zeer gemotiveerde Edith', waarin een jeukende anus voor een asielzoeker een dermate pijnlijk gespreksonderwerp is dat hij nog liever een hartaanval simuleert.

Montere toon

Maar ook in de ernstige verhalen blijft de toon altijd monter; Al Galidi wordt nooit zwaar op de hand. Sommige verhalen roepen daarbij een oosterse, sprookjesachtige sfeer op. In het verhaal 'De god van Saffa' lezen we over een Irakees die naar India gaat om een beeldje te kopen dat hem tegen terreur beschermt. Saffa koopt 'een stenen godje van 5,5 centimeter met zes armen, een groot hoofd en een klein staartje'. De verkoper verzekert hem dat wie in die god gelooft, wordt beschermd tegen terreur. En inderdaad overleeft Saffa als door een wonder alle terroristische aanslagen. Al zijn familieleden en vrienden gaan ook in de god geloven en worden ook beschermd, zodat de terroristen uiteindelijk alleen nog maar zichzelf opblazen. Als Saffa later naar India gaat om de verkoper te bedanken, volgt nog een fijne clou.

Al met al is deze bundel de moeite van het lezen meer dan waard door de consequent lichtvoetige toon, de milde humor waarmee alles wordt bezien en de beschrijving van onoverbrugbare cultuurverschillen die nu eens voor dolkomische en dan weer voor schrijnende situaties zorgen. De paar wat mindere verhalen neem je daarvoor graag op de koop toe.