recensie

Boekrecensie: 'Notendop' van Ian McEwan

Het zal je maar gebeuren: je bent een bijna voldragen kind, nog behaaglijk ingebed in de baarmoeder, luttele weken voor je uitgerekende geboortedag. Doordat je moeder veel naar de radio en podcasts luistert meen je al best wereldwijs te zijn en de gesprekken die ze voert aardig te kunnen volgen. Maar dan dringt het tot je door dat je moeder met haar minnaar praat over een plan om je vader te vermoorden. Wat moet je doen? Wat kún je doen?

Boekgegevens

• Auteur: Ian McEwan
• Titel: 'Notendop' (vertaling van 'Nutshell' door Rien Verhoef)
• Uitgeverij: De Harmonie
• Verschenen: 2016
• ISBN: 9789463360005

Met die nieuwe vriend van zijn moeder heeft de ongeborene weinig op: het is een lompe zakenman en hij snapt niet wat ze in hem ziet. Tot zijn afgrijzen hebben ze vaak seks, wat voor hem daarbinnen een uiterst onaangename ervaring is.

Zijn vader is heel anders: dat is een dichter, een gevoelige man die er kapot van is dat zijn vrouw hem heeft verlaten en die terugverlangt naar het liefdesgeluk uit de begintijd. Hij is geen groot dichter, maar zijn zoon heeft hem toch duizendmaal liever dan die botterik van een minnaar.

Stroomversnelling

De ongerustheid van het kind neemt nog toe als hij die onbehouwen kerel hoort zeggen dat 'het kind' ergens moet worden 'ondergebracht'. Zijn vader lijkt zijn bestaan helemaal te zijn vergeten; tijdens zijn bezoeken aan de moeder heeft hij het nooit over hem.

Maar dan komt de vader ineens met een nieuwe, mooie, jonge vriendin op de proppen. De moeder wordt woedend en jaloers en het moordplan raakt in een stroomversnelling.

In deze nieuwe roman van McEwan probeert het kind in de baarmoeder er alles aan te doen om de moord op zijn vader te verijdelen, maar hij kan niet veel meer uitrichten dan zijn moeder af en toe een schop geven om haar aan zijn aanwezigheid te herinneren. Hij kan letterlijk geen kant op. De ultieme machteloosheid.

Als de zaak uit de hand dreigt te lopen en het kind moet vrezen niet alleen zijn vader, maar ook zijn moeder te verliezen, zet hij zijn enige, zeer machtige wapen in: hij besluit tot een radicale daad waardoor zijn moeder niet meer om hem heen kan.

Suspension of disbelief

Een misdaadverhaal, verteld vanuit de baarmoeder... je moet het als schrijver maar durven. Of zo'n experiment slaagt, hangt er bovenal van af of je de 'suspension of disbelief' tot het einde weet vol te houden: kun je de lezer tot de laatste bladzijde laten geloven in iets waarvan hij weet dat het niet kan?

Om het maar meteen te verklappen: McEwan slaagt daar wonderwel in. Het boek is een echte pageturner, je wilt dolgraag weten hoe de gewaagde onderneming van de misdadige geliefden afloopt, en vooral hoop je natuurlijk op een happy end voor het weerloze kind. Het vertelperspectief wordt niet helemaal consequent volgehouden - af en toe valt de ik-verteller even uit zijn rol en doet hij verslag van iets wat hij onmogelijk kan weten, zelfs met zijn uitzonderlijk scherpe waarnemingsvermogen - maar om de een of andere reden stoort dat nauwelijks. Er valt tijdens het lezen heel wat te genieten en ook te gniffelen, bijvoorbeeld om de manier waarop de ik-figuur de domme, aculturele minnaar van zijn moeder neerzet.

Kwellende onzekerheid

Maar het is niet alleen maar soap, verre van dat. Het gaat voor het ongeboren kind om zijn toekomst, letterlijk om leven of dood. De telkens wisselende kijk op zijn moeder volg je als lezer met ingehouden adem: ze is een harteloze vrouw die de voorkeur geeft aan een botte zakenman boven een gevoelige dichter, maar hij heeft haar nodig om te overleven en soms heeft hij ook met haar te doen. En hoe zit het eigenlijk met zijn vader? Is hij werkelijk de sneue verlaten geliefde die terugverlangt naar de extatische verliefdheid uit het begin, of is hij zijn vrouw juist voor geweest en had hij al jaren affaires met mooie studentes? Het is allemaal maar moeilijk te doorgronden voor iemand die de echte wereld nog nooit met eigen ogen heeft gezien.

Door het bijzondere perspectief en de voortdurende kwellende onzekerheid van het ongeboren kind over zijn toekomst weet McEwan in deze kleine roman het klassieke gegeven van de fatale liefdesdriehoek in een originele nieuwe vertelvorm te gieten en zijn verhaal tot de laatste bladzijde bloedspannend te houden. Beslist een aanrader!