Over bijen: Van was tot dompelkaars

Bijenwas is bekend van de ouderwetse boenwas voor meubels. Maar bijenwas is ook geschikt om kaarsen van te maken. Bijenwaskaarsen branden rustig met een mooie donkere vlam, ze verspreiden een heerlijke geur en branden langer dan kaarsen van andere materialen. Basis voor de dompelkaars is de was die afkomstig is van bijen. Het is een vettige stof waaruit bijen de wanden maken van de cellen die zich in het nest in de raten bevinden. Het proces van was tot dompelkaars is voor een imker handwerk wat hij of zij meestal uit liefhebberij verricht.

Natuurproduct

Bijenwas is een prachtig en zuiver natuurproduct gemaakt in de lijfjes van de bijen zelf. Als de bijen hun kleine bijenwasplaatsjes uitzweten is het transparant wit van kleur. Door de tijd verkleuren de raten en ontstaat de mooie geelbruine bijenwas.

Au bain-marie

Voor het maken van kaarsen is een au bain-marie opstelling nodig. Uitgangspunt is een soort kokerpan van minstens dertig centimeter hoog en een middellijn van acht tot tien centimeter. Die middellijn kan ook afhankelijk zijn van de hoeveelheid was. Bij een grotere middellijn kunnen enkele kaarsen tegelijk worden gemaakt.
Die koker past in een grotere pan die gevuld is met water. De brokken schone was die in de koker worden gedaan smelten op basis van au bain-marie en worden daarna op temperatuur gehouden. In de gesmolten was worden speciale kaarslonten gedompeld. Bij elke dompeling blijft een deel was aan de lont hangen.

Dompelkaars echt handwerk

Dit is een tijdrovend karwei omdat de lonten tientallen keren moeten worden ondergedompeld. Telkens als de kaars wordt ondergedompeld wordt hij namelijk nog geen millimeter dikker. Daarom is een bredere koker handig om met een systeempje meerdere lonten tegelijk onder te dompelen. In een kaarsenmakerij wordt gebruik gemaakt van een kaarsenspanner waar een groot aantal lonten aan wordt bevestigd en strak getrokken zodat kaarsrechte kaarsen ontstaan. Het leuke van het eigen dompelwerk is dat het echt handwerk is waardoor geen enkele kaars op een andere lijkt. Voor het maken van de kaarsen mag alleen zeer schone bijenwas worden gebruikt voor een mooi resultaat.

Symbool van reinheid

De lont is van katoen gemaakt. Van bundeltjes katoen wordt een soort haarvlecht gevlochten met een dikte die aangepast is aan de dikte van de kaars. Een dikke lont voor een dikke kaars en een dunne lont voor een dunne kaars. Dit vlechtwerk vormt een soort V’s. Die V moet met de punt naar beneden worden ondergedompeld om bij het branden een goede vlam te krijgen.
Een kaars van bijenwas is een puur natuurproduct waar niets aan is toegevoegd. De kleur herinnert aan goud, de geur is edel en goed. In kloosters mocht lange tijd alleen bijenwas worden gebruikt voor de kaarsen als symbool van reinheid.

Bijenwas als bescherming

Bijenwas wordt al vele eeuwen gebruikt voor allerlei doeleinden. Toen ooit lang geleden vuur werd ontdekt was duidelijk dat dit door middel van hout niet lang brandt. Bij het zoeken naar een langere brandtijd werden touwen in vet ondergedompeld en ontstond een voorloper van een kaars. Dit stonk en walmde waarna ontdekt werd dat was en katoen een beter resultaat gaf.
In vroegere tijden werd ook een koehoornklok bedacht. Een koehoornklok gaf ’s nacht de tijd aan. In een koehoorn werd was gegoten met een lont er in. Aan streepjes op de zijkant van de hoorn kon ongeveer de tijd worden afgelezen door het opbranden van de lont.
Ook werd bijenwas gebruikt om schepen te impregneren, of om dodenmaskers te modelleren of het verzegelen van brieven met waszegels. In Pompei werden mozaïekvloeren met een laagje bijenwas beschermd en in Egypte werd bijenwas gebruikt bij het mummificeren door eerst alle zwachtels in de was te drenken.

Rolkaars en gegoten kaars

Alternatieve kaarsen, die met veel minder tijdbesteding kunnen worden gemaakt, zijn de rolkaars en de gegoten kaars. Voor een rolkaars kunnen kant en klare kunstraten worden gebruikt, waarmee de raamwerken in een kast worden beplakt. Dit zijn dunne platen van echte bijenwas in model gemaakt met zeshoekige cellen. Door de platen iets te verwarmen kunnen ze makkelijk worden opgerold met een lont er tussen en ontstaat in een mum van tijd een kaars. Ook snel gaat het maken van een gegoten kaars. In een bakje of ander model wordt een massa verwarmde bijenwas gegoten met in het midden een lont.

Lees verder

• Over bijen: Van bij tot was