Waren mijn voorouders arm?

Vooral in de 19e eeuw werd er veel armoede geleden in Nederland. Wil je weten of jouw voorouders ook arm waren? Dan zijn er verschillende historische bronnen die je kunt raadplegen om dat uit te zoeken.

Armoede in Nederland

Er kwam altijd al armoede voor in Nederland, maar in de 19e eeuw groeide de armoede uit tot een grootschalig probleem. Dit kwam door de Industriële Revolutie, die ervoor zorgde dat er vooral in steden werkgelegenheid was. Hierdoor trokken er veel arbeiders van het platteland naar de stad, om werk te gaan zoeken bij een fabriek of werkplaats. Er waren vaak meer werkzoekenden dan banen. Maar ook de arbeiders werden er niet rijker op. Want doordat er zoveel mensen werk zochten, konden fabrikanten mensen lange dagen laten maken voor een hongerloontje. Doordat er zoveel werkzoekenden naar de stad kwamen, was er daar een groot tekort aan woonruimte. Hierdoor leefden arbeiders en hun gezinnen vaak in piepkleine huisjes.
Er zijn verschillende historische bronnen uit die arme tijd bewaard gebleven, die stamboomonderzoekers kunnen helpen om er achter te komen of hun voorouders ook armoede leden. Voorbeelden hiervan zijn het Certificaat van Onvermogen, memories van successie en notariële archieven.

Certificaat van Onvermogen

In de 19e eeuw waren veel mensen zo arm, dat ze zelfs de uittreksels van de Burgerlijke Stand, die ze nodig hadden om te kunnen trouwen, niet konden betalen. Daarom kregen de allerarmsten deze uittreksels gratis. Maar om hiervoor in aanmerking te komen, moest wel eerst bewezen worden dat het aanstaande bruidspaar arm was. Om dat aan te tonen, had men een Certificaat van Onvermogen nodig. Hierin verklaarden twee getuigen dat het bruidspaar te arm was om de kosten van de uittreksels zelf te betalen. Het Certificaat van Onvermogen werd opgenomen in de huwelijksbijlagen. Deze zijn te vinden in het archief. Ook zijn er al veel huwelijksbijlagen online te raadplegen. Bijvoorbeeld op GenVer.

Wat bezaten mijn voorouders?

Behalve de huwelijksbijlagen zijn er nog meer historische bronnen die antwoord kunnen geven op de vraag of je voorouders arm of juist rijk waren. Je kunt zelfs op zoek gaan naar de bezittingen van je voorouders. Bijvoorbeeld in de memories van successie en in de notariële archieven.

Memories van successie

Sinds 1806 zijn erfgenamen verplicht om het geërfde vermogen op te geven bij de belasting. Vanaf die tijd maakte een belastingambtenaar een overzicht van de nalatenschap: de memorie van successie. Ook de eventuele schulden van de overledene werden hierin opgeschreven. Dankzij bewaard gebleven overzichten is het mogelijk om na te gaan wat de bezittingen of schulden van een voorouder waren toen deze overleed. Hierdoor kun je te weten komen onder welke omstandigheden een voorouder leefde. Memories van successie zijn te raadplegen in rijksarchieven.

Notariële archieven

Ook in notariële archieven is informatie te vinden over het bezit van voorouders. Veel mensen bezochten minimaal één keer in hun leven een notaris. Bijvoorbeeld als ze een huis kochten, of als ze een testament wilden laten opstellen. Notariële archieven zijn te vinden bij rijksarchieven. Soms liggen ze ook bij het gemeente- of streekarchief.