Kewpie: het vrolijke gelukbrengertje

In het begin van de vorige eeuw, rond het jaar 1909, nam de Amerikaanse illustratietekenares Rose O´Neill Wilson plaats achter haar tekentafel. Voor een gerenommeerd damesblad, Ladies Home Journal, moest zij een illustratiefiguurtje ontwerpen dat vooral vrouwen en kinderen zou aanspreken. Daarin is zij wonderwel in is geslaagd. Want op die tekentafel is het figuurtje Kewpie geboren. Als popje verovert het stripfiguurtje tot op de dag van vandaag veler harten. Rose had opdracht een popje te tekenen dat gemakkelijk herkenbaar is en in vele hoedanigheden gemakkelijk is na te tekenen. Kortom, volgens de belangrijkste eisen die aan een vast terugkerende illustratiefiguur gesteld zijn. Vrouwen en kinderen voelen zich gemakkelijk geroerd door een babyachtige verschijning. Piepkleine vleugeltjes geven er iets fantasierijks aan en de mollige, uitgestoken handjes en schalkse oogjes raken het hart. Maar de vleugeltjes en vingertjes zijn daarvoor niet bedoeld. Het verhaal dat het Kewpiefiguurtje moest illustreren ging over een heel romantisch persoontje, dat allerlei liefdevolle daden verrichtte. Kewpie is een Engelse verbastering van Cupido. Nee, deze Cupido schoot geen pijtjes af voor verliefden. Dit wezentje deed lieve dingen voor iedereen! Het liet zich voortbewegen door de wind. Vandaar die piepkleine vleugeltjes in zijn handjes en de vliesjes tussen zijn vingertjes. Kortom: een lieftallig wezentje dat velen ontroert. De strip was dan ook snel succes onder de lezeressen van Ladies Home Journal.

Kewpie op de kermis

Een slimme handelsondernemer met commercieel inzicht, George Borgveldt, greep zijn kans om munt te slaan uit die populariteit. In 1912 werd patent op de gedaante van Kewpie verkregen. O´Neill had de rechten op het ontwerp terwijl de maatschappij van George Borgveldt de rechten op de productie, de distributie en de levering van licenties verwierf en in 1913 het handelsmerk ´Kewpie’ in Engeland en Frankrijk deponeerde.

De poppen werden ontworpen door Joseph Kallus, die in dienst van Borgveldt was en met Rose O´Neill werkte aan de productie van de eerste Kewpies. Deze Kallus richtte in 1916 zijn eigen Rex Doll Company op. Zodoende was hij een van de eerste fabrikanten die de poppen in licentie van Borgveldt Kewpies vervaardigde.

De eerste Kewpiepopjes zagen het levenslicht. Deze eerste zijn meestal van porselein of van celluloid. Maar in juli 1913 zijn ook advertenties gevonden waarin Kewpiepoppen met compositiehoofdjes en lijfjes van stof worden aangeboden. Een echte speelpop was het aanvankelijk niet. De eerste licenties werden onder anderen gegund aan Tip Top Toy Co. die Kewpies maakte voor de kermis/ en amusementsmarkt. Een andere fabriek, Fulper Pottery, kreeg ook licentie om Kewpie te maken van biscuitporselein. De Company Cameo Dolls maakte kleine Kewpies van compositie en de Gebrüder Voight van porselein.

Amuletten

Omdat de popjes symbool stonden als geluksbrengertjes, werden ze ook verkocht als amuletjes. Men raadde de kopers aan de kleine poppetjes ( sommige niet groter dan 2 cm) bij zich te dragen. In 1913 verschenen de eerste zwarte Kewpies, de zogenaamde Hottentots. Die zijn in Amerika gemaakt tot circa 1925. Ze waren volledig gemaakt van celluloid, hadden witte vleugeltjes op de rug en waren 9 cm hoog. We kennen ze meestal met gemoduleerd haar en geschilderde oogjes. Toch waren er ook met pruikjes en glazen oogjes. Ze kwamen voor in maten vanaf een centimeter of negen. Maar Kewpies van ivoor of been waren minder dan 3,5 cm. hoog.

Het succes waaide over naar Europa, nadat de porseleinfabriek van poppenfabrikant J.D. Kestner de eerste echte spéélpop van Kewpie van de band liet glijden. Rose O`Neill heeft verschillende weken in de Duitse fabriek in Waltershausen toezicht gehad op de productie van haar geesteskind. Ze werd als een koningin door de fabrikant ontvangen. In december 1912 bereikten zodoende de eerste speelpoppen van Kewpie Amerika vanuit Duitsland! Daarmee was de geest uit de fles! In Amerika en Europa veroverde Kewpie menig hart. De vraag naar deze pop was zo groot, dat Kestner de productie ervan al snel niet meer alleen aankon. In totaal kregen ook nog twintig andere Duitse fabrikanten licenties. Karl Standfuss, een van oorsprong fabrikant van celluloid speelgoed, was één van de eenentwintig Duitse bedrijven die in 1914 allerlei soorten Kewpies in alle mogelijke materialen op de markt bracht. De firma van Margarethe Steiff vervaardigde Kewpies van 43 centimeter uit stof!

Bloot bibsje op een stoeltje

De popjes waren meestal helemaal bloot. Soms hadden ze een attribuut bij zich. Zo zijn er Kewpies met een matrozenpetje, een brandweerhelm of een legerpet op het koppie, of een vulpen, een geweertje, een boek of een trekzak in de hand. Sommige zitten met hun blote bibsje op een stoeltje. De ene Kewpie kijkt met ‘googly eyes’ naar links, de andere naar rechts. Maar alle zijn even schattig om te zien.

In Japan maakte men, vooral tijdens beide wereldoorlogen, een serie namaakkewpies. Ze verschenen in honderden uitvoeringen. Van porselein tot in blik (1920), van compositie tot rubber. Kewpie is waarschijnlijk het meest populaire poppenfiguurtje dat ooit op de wereldmarkt is ingetreden.

Kewpie werd een werkelijke rage die zeker vijftig jaar lang vele hoogtepunten beleefde. Er zijn miljoenen en miljoenen dollars, marken en guldens aan verdiend. Tot in de jaren ´80 van de vorige eeuw werden Kewpie's veelvuldig gemaakt en op de markt gebracht door verschillende producenten. In porselein, maar ook van vinyl met een pieper in de rug. Met gespreide en aaneengesloten beentjes. Met en zonder attribuut of kleding. Maar altijd weer, ook in 2006, honderd jaar na dato, vinden we ze nog snoezig!