Check je tekst met het CCC-model

Teksten tot een kwalitatief geheel maken vergt vaak meer dan schrijvers denken. Alleen met goede formuleringen ben je er namelijk nog niet. Gelukkig bestaan er een aantal evaluatieschema’s aan de hand waarvan teksten gecontroleerd kunnen worden op hun kwaliteit. Een belangrijke houvast voor het schrijven van optimale teksten is het CCC-model van wetenschapper Jan Renkema. Het CCC-model is een instrument waarmee systematisch kan worden nagegaan of een tekst voldoende kwalitatief is. Oorspronkelijk bestond het model uit zes tekstdimensies en 33 zogenaamde ijkpunten. Hieronder wordt echter het vereenvoudigde model gepresenteerd dat bestaat uit drie dimensies en 15 ijkpunten (dit blijkt in de praktijk toch beter uitvoerbaar).

Drie voorwaarden

Het model is gebaseerd op het uitgangspunt dat een tekst voldoende kwaliteit heeft wanneer aan drie voorwaarden is voldaan:

1. Correspondentie: Het doel van de schrijver en de behoefte van de lezer zijn op elkaar afgestemd.
2. Consistentie: Eenmaal gemaakte keuzes worden consequent volgehouden.
3. Correctheid: Inhoud en vormregels worden correct nageleefd.

Vijf tekstniveaus

De drie criteria hebben invloed op vijf tekstniveaus:

• tekstsoort
• inhoud
• opbouw
• formulering
• presentatie

Het CCC-model

Door de drie criteria en de vijf tekstniveaus te combineren ontstaat er een schema met vijftien ‘ijkpunten’. Het belangrijkste ijkpunt staat linksboven in het schema, het minst belangrijke rechtsonder.

Hoe werkt het CCC-model?

• Ga de vijftien punten langs bij de voorbereiding en het schrijven van de tekst.
• Lees het model in volgorde van de nummering.
• Stel bij ieder ijkpunt een kritische vraag.
• Als de tekst aan ieder ijkpunt voldoet, is de tekstkwaliteit optimaal.

Kritische vragen

1. Is de tekstsoort geschikt voor de boodschap en de doelgroep?
Is een folder bijvoorbeeld wel de beste vorm gezien het doel en de doelgroep van de tekst?

2.Gebruik je consequent de eisen die de tekstsoort stelt?
Gebruik geen verschillende genres door elkaar.

3. Pas je de regels van de tekstsoort correct toe?
Maak een inleiding, middenstuk en slot, schrijf volgens briefconventies, etc.

4. Is alle benodigde informatie aanwezig?
Plaats geen overbodige informatie in de tekst.

5. Spreekt de tekst zich op bepaalde punten tegen?
De informatie moet op alle punten dezelfde richting op staan.

6. Is alle informatie in de tekst juist?
Controleer alle informatie in de tekst op waarheid.

7. Wordt de informatie aangeboden in een logische volgorde?
Sluit de volgorde aan bij de verwachtingen van de lezer.

8. Blijf je consequent in de opbouw?
Begin niet met bijv. een thematische indeling om vervolgens over te gaan op een chronologische.

9. Gebruik je juiste en voldoende verbindingswoorden?
Verbind de structuur en de relaties tussen zinnen met verbindingswoorden.

10. Is de tekst begrijpelijk, aantrekkelijk en bondig?
Maak de tekst niet te moeilijk of te makkelijk.
Maak de tekst niet te saai of juist te populair.
Maak de tekst niet te beknopt of juist te wijdlopig.

11. Gebruik je consequent dezelfde stijl?
Spreek de lezer niet eerst aan met ‘u’ en later met ‘jij’.

12. Is de zinsbouw en de woordkeuze correct?

13. Wordt de juiste toon toegepast?
Schrijf niet onbeleefd of juist te overdreven stroperig.

14. Is de vormgeving consequent toegepast?
Laat de vormgeving de gekozen tekststructuur ondersteunen.

15. Staan er spelling en/of interpunctie fouten in de tekst?

---

Lees over het schrijven van reisverhalen: Reisverhalen schrijven Tips & Trucs.