Ideeën om zelf eenvoudig een soort waterpas te maken

Behoor je tot die mensen die slechts één keer per jaar een waterpas nodig hebben? Dan is de kans groot dat je, net nu je er een nodig hebt, geen waterpas in huis hebt, Maar geen nood, wil je toch even nameten of een tafel waterpas staat of een koelkast exact verticaal dan volstaat het om zelf even een waterpas te maken. Hiervoor zijn verschillende manieren, de glazen theepot kan gebruikt worden, maar ook een draadje met een gewicht eraan. Natuurlijk kun je ook even snel naar de bouwmarkt gaan, een goedkope waterpas kost immers slechts een paar euro.

Wat is een waterpas en wat is waterpas?

Een waterpas is een meetinstrument waarmee wordt gemeten of een vlak van een object, bijvoorbeeld een tafel, precies horizontaal ligt. Op een waterpas is een libel gemonteerd, dit is een matig krommend doorzichtig geel of groen buisje waarin zich een vloeistof met een luchtbel bevindt. Aangezien lucht minder zwaar weegt dan de vloeistof zal deze altijd zoveel mogelijk naar boven willen stijgen. Als de luchtbel zich precies in het midden van de libel tussen twee gemarkeerde strepen bevindt dan is dat een teken dat de waterpas 100% horizontaal ligt. Ligt de waterpas niet horizontaal, dan zal de luchtbel heel snel naar links of naar rechts schuiven, de luchtbel wil immers altijd het hoogste punt opzoeken. Als de luchtbel in het midden van de libel ligt dan spreek je van 'waterpas'. Je kan dan stellen dat de waterpas exact waterpas ligt, of dat de ondergrond waar de waterpas op ligt exact horizontaal is. Aan de kopse zijde van een waterpas bevindt zich vaak een tweede libel, in dat geval kan de waterpas ook gebruikt worden om te meten of een object exact verticaal staat, bijvoorbeeld een koelkast, boekenkast of wasmachine. Waterpassen zijn al voor een paar euro te koop in de bouwmarkt, deze volstaan voor het gewone huis-tuin-en-keuken-kluswerk.

Waarom is de libel in de waterpas krom gemaakt?

Als de libel niet krom was gemaakt en vlak zou zijn dan zou de luchtbel bij een exact horizontale ligging van de waterpas zowel in het midden, links als rechts in de libel kunnen uitkomen, immers de luchtbel wil altijd de hoogste stand op zoeken. Echter dan zou deze linker- of rechterpositie van de luchtbel makkelijk verward kunnen worden met een waterpas die scheef ligt, de luchtbel bevindt zich dan immers ook aan de linker- of rechterkant. Om die reden is de libel krom gemaakt: bij een exact horizontale ligging van de waterpas bevindt de luchtbel zich altijd in het midden van de libel.

Een aantal eenvoudige manieren om zelf een soort van waterpas te maken

Je kan bij gebrek aan een waterpas in huis zelf een soort van waterpas maken, hier volgen drie ideeën om dat te doen.

Gebruik een glazen theepot als waterpas

Een doorzichtige theepot kan zeer goed als waterpas dienen, deze heeft vaak een breed vlak en dat vergroot de nauwkeurigheid. Maar voordat een theepot geschikt is als waterpas moet die eerst worden geijkt, en dat doen we als volgt. Vul de theepot met bijvoorbeeld 500 ml water. Het oppervlak van vloeibaar water staat altijd perfect horizontaal, maar de theepot als gevolg van een iets scheve onderkant misschien niet. Zet nu, als het water niet meer beweegt, met een afwasbare viltstift een streepje op de linkerkant én de rechterkant van de theepot bij de waterspiegel. Het zou kunnen dat de theepot niet perfect horizontaal staat, dit lossen we als volgt op. Draai de theepot precies 180 graden om, zodat de linkerkant en de rechterkant verwisseld worden. Zet nu opnieuw twee streepjes met de stift. Komen de nieuwe streepjes exact op de zelfde plek uit van de eerste twee streepjes dan stond jouw theepot precies waterpas en kun je de reeds gemarkeerde streepjes laten staan. De theepot is nu goed geijkt. Gebruik eventueel een cd-stift om de streepjes beter zichtbaar te maken en te voorkomen dat ze kunnen worden gewist.

Komt de tweede “set” streepjes niet op dezelfde plek als het eerste paar streepjes te staan, dan ontstaan aan beide kanten van de theepot in totaal twee streepjes. Als nu met een watervaste viltstift precies tussen die twee streepjes een nieuw streepje wordt getrokken, dan zijn die derde "set" streepjes de juiste ijkpunten. Ook nu is de theepot goed geijkt. Omdat je de theepot met precies 500 ml had gevuld, weet je bij een volgend gebruik van deze primitieve waterpas precies hoeveel je er dan in moet doen.

Maak een waterpas van een staand plankje met touw en gewicht

Wanneer aan een plankje dat rechtop staat (deze hoeft niet perse precies loodrecht te staan) een touwtje wordt bevestigd met onderaan een gewicht, dan zal dit touwtje altijd loodrecht en precies verticaal naar beneden hangen. Het is handig om dit plankje, dat bijvoorbeeld de grootte van een half A4-tje kan hebben, op een ondersteunende brede lat te monteren zodat het plankje niet omvalt. Sla in het plankje vervolgens een spijker of punaise en bevestig daaraan het touwtje met het gewicht. Dit gewicht kan een knikker of een steentje zijn. Vervolgens moet deze zelfgemaakte waterpas, net als de theepot uit het vorige voorbeeld, weer geijkt worden. We passen hier weer de truc toe van het 180 graden omdraaien (zie ook de uitleg bij de theepot).

Zet het plankje nu op een tafelblad en zet onderaan bij het touwtje en vlakbij het gewicht een stip op het plankje. Draai nu de zelfgemaakte waterpas weer 180 graden, als het touwtje weer precies bij de getekende stip uitkomt dan stond jouw waterpas kennelijk al op een 100% perfecte horizontale ondergrond. Als het touwtje op een andere positie uitkomt, dan stond jouw gemaakte waterpas op een schuine ondergrond of was het de waterpas zelf die schuin stond. Zet ook nu weer een stip, het middelpunt tussen deze twee gezette stippen is nu de perfecte waterpasmarkering, markeer dit derde punt en trek vanuit deze stip een lijn richting de spijker of punaise. Nu heb je op het plankje een perfecte verticale lijn getekend en is de waterpas geschikt om horizontale vlakken te meten. Je kan voor deze methode ook een stevig doosje of klein kistje gebruiken, dan hoef je immers niet eerst een plankje op een ondersteunende lat te bevestigen.

Nu komt het mooie, als je vanuit de positie van de spijker of punaise met een geodriehoek een lijn tekent die 90 graden haaks op de verticale lijn staat, dan is de waterpas ook te gebruiken om verticale wanden mee te meten. En als je een schuine lijn in een hoek van 45 graden zou tekenen dan kunnen ook schuine wanden van 45 graden worden gemeten. Deze zelfgemaakte waterpas wordt hiermee behoorlijk veelzijdig, het is feitelijk niets anders dan een gradenboog waarmee alle gewenste hoeken kunnen worden opgemeten.

De waterpas met een lange draad en gewicht

Om verticale wanden te meten kan vaak ook een lang touwtje met een gewicht eraan worden gebruikt. Het touwtje houd je dan vast in de hand en tegen de wand aan. Vervolgens wordt gekeken of het gewicht onderaan uitslaat of niet. Deze methode werkt alleen als een wand naar voren helt want als de wand naar achteren helt zal het gewicht hoe dan ook tegen de muur of wand aan komen, je weet dan dus niet of de wand exact verticaal is of niet. Om dit probleem op te lossen zou je het touwtje aan een stok (van bijvoorbeeld 15 cm) kunnen vastmaken en dit stokje tegen de muur kunnen houden. Als iemand anders dan de afstand tussen het gewicht en de muur of wand afleest en bekijkt of die ook 15 cm is weet je of de wand exact verticaal is. Deze methode is niet zo heel erg nauwkeurig en vooral geschikt om even snel te controleren of een boekenkast wel of niet schuin staat.

Tot slot

Niet alle waterpassen uit de winkel zijn exact waterpas. Als je een waterpas in de bouwmarkt koopt dan weet je nu hoe je kunt controleren of die 100% waterpas is, namelijk met de ‘180-graden methode’. Leg de waterpas voor je neer, kijk naar de positie van de luchtbel. Draai de waterpas vervolgens 180 graden, de luchtbel moet dan op exact dezelfde positie komen, pas dan is de waterpas echt waterpas en goed geijkt. Overigens zijn sommige duurdere waterpassen uitgerust met stelschroefjes waarmee de waterpas door de gebruiker zelf geijkt kant worden.