recensie

Thee met de Taliban: journaliste in Afghanistan

Een journaliste woont in Afghanistan en drinkt thee met de Taliban. Verrassend, maar waar. Deedee Derksen vestigde zich in 2008 voor de Volkskrant en Nova in Afghanistan. Als embedded verslaggever mengt ze zich niet alleen onder de Nederlandse en Amerikaanse militairen, maar bij voorkeur ook onder de lokale bevolking. En geeft een verrassend andere kijk op de oorlog tegen de Taliban. Hoe kun je in vredesnaam thee drinken met de Taliban? Hoe overleef je dat? Oorlog in Afghanistan, een land ver, ver weg van onze westerse wereld. Een land dat we enkel kennen van het journaal, van nieuwsberichten op internet. Beelden van militairen, bombardementen, Talibanstrijders als de grote tegenstander hebben de meesten van ons wel op het netvlies staan. Maar zo'n beeld kan ook eenzijdig zijn. Daarom is het boek van Deedee Derksen interessant om te lezen: zij embedde zich geleidelijk aan in onder de bevolking. En belicht de situatie van vele andere kanten.

Dit artikel geeft informatie over:

• Oorlog in Afghanistan: waarom?
• Journaliste naar Afghanistan
• Bestrijden van terrorisme
• Wat is de herkomst van de Taliban?
• Wie is de Taliban, en stammenstrijd
• Burgers sluiten zich aan bij de Taliban
• Taliban wordt moderner
• Is de westerse oorlog tot nu toe een succes, of niet?
• Lokale journalisten vs. westerse
• Mening van deze auteur
• Gegevens

Oorlog in Afghanistan: waarom?

Om het verhaal van Deedee beter te kunnen volgen lezen we eerst (op Wikipedia) waar de oorlog in Afghanistan om begonnen is:

Journaliste naar Afghanistan

In 2008 werd journaliste Deedee Derksen door de Volkskrant gevraagd om als oorlogscorrespondent naar Afghanistan te gaan. In eerste instantie is ze er telkens maar 2 of 3 weken, de maximale tijd voor een buitenlandredacteur. Later krijgt ze de kans om ook voor het actualiteitenprogramma Nova te gaan werken, en vestigt zich permanent in Kabul als de enige journalist. Dit biedt haar de kans om zich veel meer in de oorlogssituatie te verdiepen. Ze beschrijft haar gesprekken met militaire leiders, haar overpeinzingen, haar waarnemingen. Haar persoonlijke veelvuldige contact met de lokale bevolking en de informatie die ze daaruit verkrijgt is cruciaal voor de inhoud van haar boek.

Bestrijden van terrorisme

De reden van de westerse oorlog in Afghanistan lijkt helder: strijd tegen het terrorisme, in de praktijk tegen de Taliban.

Wat is de herkomst van de Taliban?

De oorsprong van de Taliban lijkt niet zo slecht, maar de uitwerking is op zijn zachtst gesteld 'te sterk'. Het extreme bewind laat geen ruimte voor vrijheid van meningsuiting bij de bevolking. Terroristische acties zijn, in onze westerse ogen, nooit te vergoelijken.

Connecties van de Taliban met Al Qaida hebben tot gevolg dat de oorlog ook deze beweging bestrijdt:
Een nobel streven op zich. Wie wil er terrorisme in de wereld? De westerse wereld in ieder geval niet.

Wie is de Taliban, en stammenstrijd

Echter uit het verhaal van Deedee blijkt steeds meer dat het helemaal niet duidelijk is wie zich aan de kant van de Taliban geschaard heeft, en wie niet. Hoe zit dat?

Iets wat we in Nederland niet (meer) kennen, woedt nog altijd in Afghanistan: de stammenstrijd. Deedee schrijft daarover:
"Stammenstrijd ligt bijvoorbeeld aan de basis van de Afghaanse politiek. Van welke (sub) stam je bent, bepaalt of je wordt vertegenwoordigd in het bestuur. Veel mensen die de wapens oppakken horen bij (sub)stammen die zijn uitgesloten. Talibanstrijders zijn dus in eerste plaat Afghanen, en de Afghaanse samenleving als geheel is gewelddadiger en extremistischer geworden als gevolg van tientallen jaren oorlog. Er zijn talloze gewapende groepjes actief - ook in naam van het officiële bestuur."
Ze vraagt zich af: "Waarom blijft er dan toch het beeld bestaan van de Taliban als een aparte en bijzonder bloeddorstige sekte?"

Dit geeft een heel ander beeld op de oorlog, want het blijkt dat de tegenstander 'vluchtig' is, hij verandert van persoon. Dat is lastig vechten in een oorlog, als je niet weet wie de tegenstander is, en daardoor: waar je hem kunt vinden!

Burgers sluiten zich aan bij de Taliban

Derksen laat zien wat de bevolking beweegt om zich aan te sluiten bij de 'terroristische tegenstander' de Taliban. Ze beschrijft hoe de impopulariteit van de regering-Karzai de groei van de Taliban veroorzaakt. Ook het gebrek aan gematigder politieke alternatieven speelt mee. Als er geen politieke partij is waar je je bij thuisvoelt, wat moet je dan. Steeds meer mensen op het platteland scharen zich daardoor achter de Taliban. Derksen zoekt in contacten met zowel burgers, militairen, als westerse werkenden op 'locatie' in Afghanistan naar meer antwoorden en een duidelijker beeld. Maar is het het beeld wel helder te krijgen, of is de situatie gewoon te complex? Haar contact onderzoeker Martine van Bijlert zegt: "Als je bijvoorbeeld bent afgeperst door de politie, dan ben je zwak in de ogen van anderen. Terugslaan wordt dan heel belangrijk. Je kunt wraak nemen door je bij de Taliban aan te sluiten".

Taliban wordt moderner

We leren de Taliban door het boek van Derksen wat beter en genuanceerder kennen. Het blijkt dat er Talibanstrijders zijn die erover denken meisjes wel naar school te laten gaan, 'luxe' als tv's toe te staan, en minder extremistisch te werk te gaan. Op digitaal gebied laten ze op Youtube en via dvd's van zich horen. Zelfs de Taliban lijkt met zijn tijd mee te gaan... Deedee schrijft: "De afdeling persvoorlichting van het ISAF-hoofdkwartier (International Security Assistance Force, stationering van militaire NAVO-eenheden in Afghanistan) in Kabul kan er wat van leren."

Is de westerse oorlog tot nu toe een succes, of niet?

Antwoord op deze vraag is lastig. Deedee schrijft dat in haar ogen het Westen zich heeft vertild aan deze oorlog. Het plan om het land in een paar jaar tijd om te toveren tot een democratie in westerse stijl, was te ambitieus. Ze vraagt zich af of de hele oorlog überhaupt een 'mission impossible' is geweest.

Lokale journalisten vs. westerse

Na afloop van haar uitzending gaat Deedee werken als trainer van lokale journalisten, in Mazar-i-Sharif. Zelfstandige Afghaanse journalisten hebben in veler ogen de toekomst, The New York Times, de BBC en de Associated Press hebben dit ook ingezien en hen in dienst genomen. Westerse journalisten die 'enkel' bij de westerse militairen hun verhaal halen, voldoen in haar ogen niet meer als volwaardige berichtgeving. De lokale journalisten hebben het echter niet makkelijk, zij worden door de overheid kort gehouden door intimidatie of erger: mishandelingen en zelfs de dood. Ook de Taliban bemoeit zich in slechte zin met deze professionals als hun journalistieke uitingen haar niet aanstaan. Westerse journalisten die reizen en de Afghaanse bevolking spreken kunnen een vollediger beeld geven van de echte situatie.

Mening van deze auteur

Ook ik wist weinig van de situatie in Afghanistan en de oorlog die daar woedt, bleek toen ik het boek ging lezen. Het heeft mij een enorm genuanceerder beeld gegeven van het land, de achtergrond, als oorzaak van de situatie in de laatste tientallen jaren, die uitmondde in de oorlog zoals we die al jaren kennen. Het boek is eigenlijk verplichte kost voor iedereen die een mening heeft over de Afghaanse oorlog en de westerse inmenging daarin. Pas na het lezen kan je je een oordeel vormen. De 'grappig' klinkende titel 'Thee met de Taliban' is Derksens uiting van het gezicht dat de Taliban krijgt door de verhalen over haar ervaringen in Afghanistan. Een enorm boeiend boek dus!

Gegevens

• Titel: Thee met de Taliban
• Ondertitel: Oorlogsverslaggeving voor beginners
• Auteur: Deedee Derksen
• Jaar: 2012
• Uitgeverij: De Geus
• ISBN: 978-90-445-1672-2
• Aantal pagina's: 223