recensie

Etnobotanie. De rol van planten in de menselijke cultuur

Tussen planten en mensen bestaat een nauwe relatie die op bijna alle aspecten van ons leven van invloed is. Het boek 'Etnobotanie' laat zien hoe de ontwikkeling van de menselijke cultuur ingrijpend is beïnvloed door planten, die door inheemse volkeren overal ter wereld zijn gebruikt. Planten als medicijn, planten voor kleding, planten in de voeding en planten voor de geest. In dit boeiende boek merken twee vooraan­staande etnobotanici op dat de wortels van de menselij­ke cultuur nauw verbonden zijn met planten. De auteurs stellen dat planten vanaf het prehistorische gebruik ervan door jager-verzamelaars en de eerste ontwikkeling van de landbouw, de loop van de beschaving ingrijpend hebben beïnvloed. Eén op de vier geneesmiddelen is bijvoorbeeld ontdekt dankzij onderzoek van planten die door inheemse volkeren in de geneeskunst worden ge­bruikt - tegenwoordig neemt het etnobotanisch onder­zoek naar nieuwe geneesmiddelen tegen aids, infectie­ziekten en kanker dan ook een hoge vlucht.

Ook de ingenieuze manier waarop traditionele scheeps­bouwers of wevers planten gebruiken, vormt een bewijs voor de verfijnde botanische kennis van inheemse vol­ken. En neem het gebruik van planten door de sjamanen om toegang te krijgen tot de andere wereld - bevolkt door goede en kwade geesten. Hoewel zulke aan plan­ten toegeschreven krachten soms als bijgeloof zijn afge­daan, heeft onderzoek naar deze planten allerlei nieuwe stoffen met een potentieel neurofysiologisch effect aan het licht gebracht. Sommige daarvan zijn veelbelovend voor de behandeling van geestesziekten, maar dreigen tegelijkertijd de maatschappij te ontwrichten als de ille­gale handel erin blijft toenemen.

Over het nut van etnobotanie

Traditionele kennis van medicinale planten gaat in het kielzog van de snelle verwestering vaak sterk achteruit of verdwijnt volledig. In sommige landen zijn zorgvuldige etnobotanische studies van onschatbare waarde geworden voor het vastleggen van voorouderlijke gewoonten. In gebie­den waar de bevolking de traditionele levenswijze aan het verlaten is, met name in snel groeiende steden, kan etnobotanisch onderzoek de benodigde informatie verschaffen voor educatie. Etnobotanisch onderzoek kan ook bijdragen aan de ontdekking van 'ruwe' geneesmiddelen. Alleen zuivere stoffen met een bekende structuurformule en bekende farmacologische werking worden in de moderne geneeskunde gebruikt als medicijn, maar in veel ontwikkelingslanden zijn zulke zuivere stoffen door hun hoge prijs uitsluitend betaalbaar voor een kleine groep rijken. Klinisch onderzoek kan de veiligheid en werkzaamheid garanderen van de ruwe extracten of tincturen van planten die tegen veel minder hoge prijzen kunnen worden verkocht en die mogelijk zelfs veiliger en soms beter werkzaam zijn dan de geïsoleerde stoffen..

Inhoud

• Mensen en planten
• Geneeskrachtige planten
• Van jagen en verzamelen naar de fijne keuken
• Planten als basis voor de materiële cultuur
• Intrede in de andere wereld
• Natuurbehoud en etnobotanie
• Literatuur

Over de auteurs

De auteurs, die beiden tientallen jaren onderzoek deden in de tropen, weten op overtuigende manier duidelijk te maken dat het behoud van het regenwoud het best ge­waarborgd is als we te rade gaan bij de inheemse bevol­king en rekening houden met hun belangen. Etnobotanie maakt veel duidelijk over onze relatie met planten en over de positie van de mens in de natuur.

Michael J. Bajick is directeur van het Institute of Economie Botany van The New York Botanical Garden. Paul Alan Cox is decaan en hoogleraar in de plantkunde aan de Brigham Young University. De auteurs, die elkaar leerden kennen toen ze in Harvard aan hun dissertatie werkten, hebben op tal van plaatsen in de wereld etnobotanisch onderzoek gedaan.

Balick, Michael J.- Etnobotanie - De rol van planten in de menselijke cultuur. Wetenschappelijke Bibliotheek 1998