recensie

Romans over Johannes Vermeer

We weten niet veel over Johannes Vermeer, één van Nederlands grootste schilders. We kennen een paar losse feiten uit zijn leven maar er zitten enorme hiaten in onze kennis. Een aantal schrijvers hebben het leven van Vermeer als uitgangspunt genomen van hun verder verzonnen verhaal om ons zo een mogelijke opvulling van deze hiaten te geven. Een aantal van deze romans bespreek ik hier.

Susan Vreeland: Meisje in hyacintblauw

‘Meisje is hyacintblauw’ bestaat uit acht verhalen. Een prachtig schilderij speelt een centrale rol in elk van deze verhalen. Het schilderij is van een jong meisje dat op een stoel voor een venster zit, waardoor het licht naar binnen valt in een glas melk dat voor haar staat. Ze heeft verstelwerk op haar schoot maar ze heeft haar werk even onderbroken om naar buiten te kijken. Ze draagt een roestbruine rok en een hyacintblauw jakje. De laatste ‘eigenaar’ van het doek (en de hoofdpersoon in het eerste verhaal van dit boek) is ervan overtuigd dat het hier om een echte Vermeer gaat. Het boek neemt je mee op een reis terug door de eeuwen langs elke eigenaar die het schilderij in zijn bezit heeft gehad.

‘Meisje in hyacintblauw’ is een prachtig boek. De vorm, de acht verhalen over acht verschillende mensen in verschillende tijden, is origineel en werkt hier, doordat het echte hoofdpersonage eigenlijk een schilderij is, perfect. De verhalen zijn goed geschreven, soms ontroeren ze, soms verbazen ze maar steeds nemen ze je mee naar een andere tijd. Susan Vreeland weet mensen, landschapen en schilderijen heel beeldend te beschrijven. Zeer de moeite waard, dit boek!

Tracy Chevalier: Meisje met de parel

In 'Meisje met de parel' heeft Tracy Chevalier de ontstaansgeschiedenis bedacht van het bekende schilderij met dezelfde titel. Hoofdpersoon is Griet, een 16-jarige meisje. Omdat haar vader blind is geworden en daardoor zijn werk niet meer kan doen, gaat ze als dienstbode werken bij de schilder Johannes Vermeer. Vermeer woont met zijn vrouw Catherine die 'aan de lopende band zwanger is' en zijn vele kinderen in bij zijn schoonmoeder Maria Thins. Griet moet eerst een beetje wennen aan het reilen en zeilen in het katholieke gezin maar al snel vindt ze haar draai. Naast de gebruikelijke huishoudelijke taken heeft Griet ook nog een bijzondere taak: zij moet het atelier van Johannes Vermeer schoonmaken zonder daarbij iets te verplaatsen. Griet komt Johannes af en toe tegen. Aanvankelijk wisselen ze slechts enkele woorden maar niettemin voelt Griet zich al tot de schilder aangetrokken. Griet heeft belangstelling en oog voor het werk van Johannes en langzamerhand ontstaat er een band dus de twee. Die band wordt echter, ook door Griet zelf, als ongepast beschouwd. Griet krijgt een extra klus, ze gaat verf voor Johannes malen. Maria staat dat oogluikend toe. Johannes werkt zo langzaam dat tijdswinst die het oplevert om Griet de verf te laten maken in haar ogen opweegt tegen de ongepastheid van de situatie. Dan besluit Johannes Griet te schilderen. Stiekem staat ze model voor hem. Catherine mag het niet weten, helemaal niet omdat ze tijdens het poseren de oorbellen met de parels van haar meesteres draagt….

‘Meisje met de parel’ is een prachtig boek dat je helemaal meeneemt naar de tijd van Johannes Vermeer. Chevalier zet Vermeer op een, voor mij, geloofwaardige manier neer. Griet, die een prachtige ontwikkeling doormaakt in het jaar dat beschreven wordt, overtuigd ook. Omdat ik met ogen van iemand uit de 21-ste eeuw lees, irriteerde me de passieve houding van Johannes en de onderdanige van Griet maar ja, dat geeft natuurlijk juist een goed beeld van de tijd. Naast dit boek is ook de verfilming van het boek ‘Girl with a Pearl Earring’ van regisseur Peter Webber met Scarlett Johansson als Griet en Colin Firth als Johannes Vermeer een aanrader.

Rosalind Laker: De gouden tulp

Het is een dikke pil, dit boek. Meer dan zevenhonderd bladzijden. Maar laat je daar niet door afschrikken, het boek leest makkelijk weg en is zeker de moeite waard. Verwacht echter geen literair hoogstandje of een verrassend verhaal. Wat je wel kunt verwachten? Een mooi beeld van de Gouden Eeuw in Nederland. Een (fictief) kijkje in huize Vermeer, wat historische feiten en een onderhoudend verhaal over twee sympathieke zusters.

Francesca Visser woont samen met haar vader, zusje, dienstbode en oude min in het Amsterdam van de 17 e eeuw. Francesca wil net als haar vader, meester Hendrick Visser, kunstschilder worden. Ze heeft er veel voor over om die droom te verwezenlijken. Omdat ze gelooft dat ze een carrière als schilder niet kan combineren met een gezinsleven, wil ze niet trouwen en houdt ze de liefde op afstand. Dit is moeilijk vol te houden wanneer ze de jonge bollenkweker Pieter van Doorne ontmoet. De twee voelen zich hevig tot elkaar aangetrokken maar Franscesca houdt Pieter op afstand. Hendrick Visser heeft sinds de dood van zijn vrouw Anna nog meer moeite zijn zuippartijen en goklust in de hand te houden. Financiële problemen dreigen constant. Desalniettemin schildert hij een prachtig schilderij, Flora, waar Franscesca model voor staat. De gluiperige Ludolf van Deventer koopt het schilderij en raakt geobsedeerd door Franscesca. Hij moet en zal haar bezitten. Hij maakt misbruik van Hendricks goklust om de familie Visser in een ijzige greep te krijgen. Franscesca heeft geen vermoeden van wat haar boven het hoofd hangt wanneer ze naar Delft vertrekt om daar in de leer te gaan bij Johannes Vermeer…

Ingrid Dufour: De verboden legende

Op een dag hoort docent klassieke talen Jan Weimer van een notaris dat hij de enige nog levende nazaat is van de beroemde schilder Johannes Vermeer. Via een testament geeft Vermeer Jan de opdracht een geheim te ontdekken waar men in de 17 e eeuw nog niet klaar voor was. Vermeer heeft in twee van zijn schilderijen, ‘De Astronoom’ en ‘De Geograaf’, enkele aanwijzingen achtergelaten. Deze aanwijzingen leidden Jan al snel naar het mysterie van de verdronken stad Atlantis. Jan wordt echter zeer goed in de gaten gehouden bij zijn zoektocht. Een meedogenloos genootschap wil kost wat het kost het geheim beschermen. Zij gaan daarbij over lijken. Jan ontdekt dat de dood van zijn moeder, een archeologie de ook op zoek was naar Atlantis, geen ongeluk was maar moord…

Het boek gaat meer over de mythe van Atlantis dan om Vermeer. Alleen in het eerste gedeelte wanneer Jan Weimer de twee schilderijen van Vermeer nauwkeurig bestudeerd is wat dat betreft de moeite waard. Je gaat dan zelf de doeken ook met andere ogen bekijken. ‘De verboden legende’ is of niet zo’n goed geschreven boek of slecht vertaald. Het leest in ieder geval niet lekker. Het verhaal is onderhoudend maar niet bloedspannend en hier en daar langdradig.