recensie

Graven naar vroeger, door Annemarie Bon

Een boekje, geschreven door Annemarie Bon over archeologie. Hoe zag het leven er duizenden jaren geleden uit, archeologen proberen erachter te komen door te graven in de grond. Het is een boekje uit de serie Junior Informatie van Noordhoff Uitgevers bv. De tekeningen zijn gemaakt door Charlotte Dematons.

Gegevens van het boek Graven naar vroeger

• Tekst: Annemarie Bon
• Tekeningen: Charlotte Dematons, Rexam Graphics
• Foto's: Archeon, Bilal Kabalan, Museum Dorestad, Gerard IJzereef, Rijksmuseum van Oudheden, ROB
• Uitgeverij: Noordhoff Uitgevers bv
• Jaar: 1998
• Pagina's: 20
• ISBN: 90 05 01279 X
• Genre: informatief boek voor de jeugd

Over de auteur, Annemarie Bon

Annemarie Bon is geboren op 11 februari 1954 in Den Bosch. Ze ging na de middelbare school naar de laboratoriumschool, hier studeerde zij biochemie. Annemarie werkte in een ziekenhuislaboratorium, in een biowinkel en ging daarna aan de slag bij het Brabants Dagblad als freelance journalist. Ze is hoofdredacteur bij het kindertijdschrift Taptoe geweest en sinds 2002 is ze fulltime schrijfster.

De opbouw van het boek

Het boek is opgedeeld in negen hoofdstukken:

Speuren naar resten

Als er in het centrum van een stad of dorp een gebouw wordt afgebroken zie je wel eens dat er mensen zijn die de bouwput onderzoeken. Ze zijn op zoek naar sporen van mensen van vroeger, in een stad zullen ze zoeken naar resten van stadsmuren, kloosters en andere oude gebouwen. Er wordt ook wel gezocht naar begraafplaatsen of sporen van Romeinse nederzettingen.

Zoeken naar vuursteentjes

Leo Verhart, een archeoloog, is met name nieuwsgierig naar de steentijd. Een tijd waarin de mensen nog rondtrokken en leefden van de jacht en het voedsel dat ze in de natuur vonden. Ze maakten gereedschap van vuursteen zoals pijlpunten, messen en krabbers om huiden te bewerken. Hij wist dat in de buurt van Roermond in de steentijd mensen hebben geleefd, op die plek is Leo gaan zoeken en heeft hij tweeduizend stukjes vuursteen gevonden.

Een lastige puzzel

Als een archeoloog graaft op een plaats waar vroeger een kamp was dan vindt hij vuursteenknollen, versleten gereedschap en resten van vuren. Meestal ligt alles verspreid in de grond omdat boeren de grond al vaak hebben omgeploegd. De plek in Limburg was echter nog nooit omgeploegd, alles lag er nog net zo bij in de grond als toen het kamp werd achtergelaten. Leo vond geen gereedschap, wel pijlpunten en resten van vuursteenknollen. Waarschijnlijk was het geen basiskamp geweest maar een klein jachtkamp. De archeoloog vond tijdens de opgraving in Limburg ook een steen, op de steen was met vuursteen een tekening gekrast, de tekening bleek twaalfduizend jaar oud te zijn.

Een geduldwerkje

Een opgraving is een echt geduldwerkje. Het terrein wordt ingedeeld in vakjes, daarna wordt de aarde in ieder vak laagje na laagje afgeschraapt en gezeefd. Alle bevindingen worden opgeschreven.

Haastige spoed…

Soms is haastige spoed wel goed. Als er een vondst gedaan wordt dan is het van groot belang dat archeologen veel vondsten direct behandelen met speciale middelen. Een metalen voorwerp, eeuwenoud huisvuil, het kan uit elkaar vallen als het in aanraking komt met lucht. Heel broze voorwerpen worden naar een laboratorium gebracht, daar is het niet te warm en niet te koud, niet te droog en niet te vochtig, niet te licht en niet te donker. De vondsten worden bewaard en hersteld. Een restaurator werkt altijd met oplosbare lijm, zo kan een pot weer uit elkaar gehaald worden, mocht er iets fout gaan.

Toeval?

Vaak doen archeologen bij toeval een vondst, maar ze gaan ook wel echt op zoek. Bijvoorbeeld naar Dorestad, de naam kwam steeds terug in oude teksten. Het was vroeger een belangrijk handelscentrum geweest met achttien kerken, maar niemand wist waar de stad ooit had gelegen. Meer dan 150 jaar geleden groeven veel arme mensen uit Wijk bij Duurstede beenderen op, bij mestfabrieken kregen ze daar geld voor. Ze vonden ook munten, scherven en sieraden, de opgraving van Dorestad werd de grootste van Europa.

Archeologen zijn duizendpoten

Archeologen moeten van veel dingen wat afweten, maar ze hebben vaak hulp nodig. Vinden ze zaden dan gaan ze naar een bioloog, soms hebben ze een luchtfotograaf nodig omdat op plaatsen waar onder de grond nog oude muren staan het graan minder hoog groeit. Om meer te weten te komen over het landschap en de dieren van vroeger heeft de archeoloog hulp nodig van een geoloog. Een archeoloog maakt van alle puzzelstukjes een complete puzzel.

Levende archeologie

Je kunt heel veel onderzoeken, maar toch blijven archeologen soms met vragen zitten. Hier hebben ze iets op verzonnen, ze gaan gewoon uitproberen hoe bijvoorbeeld het bouwen van huizen vroeger in zijn werk ging. In Eindhoven is een prehistorisch dorp gebouwd. Er zijn ook groepen mensen die de Romeinen en Vikingen nadoen.

Een leuke hobby

Wil je meer weten over archeologie dan kun je boeken over het onderwerp lezen, je kunt oudheidkundige verzamelingen bekijken in musea, het prehistorische dorp in Eindhoven bezoeken of het Archeon in Alphen aan de Rijn. Verder kun je lid worden van de Nederlandse Jeugdbond voor Geschiedenis in Den Haag. Misschien doe je zelf wel vondsten, je bent verplicht om je vondst te melden (tegenwoordig, ik spreek over 2010, bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed of bij de provinciaal archeoloog).

Na deze negen hoofdstukken volgt een lijst met trefwoorden met een verklaring van de woorden en een lijst met andere boeken over het onderwerp, voor degenen die nog meer willen weten over opgravingen.

De tekst

Het zijn negen compacte hoofdstukken waarin heel duidelijk uitleg wordt gegeven over items die te maken hebben met opgravingen. De titels van de hoofdstukken staan in groene letters gedrukt met het nummer van het betreffende hoofdstuk.

De tekeningen en foto’s

Op de voorkant een foto van archeologen die de resten van een 5000 jaar oud lichaam schoon maken. In het boekje verschillende foto’s, bijvoorbeeld een luchtfoto van een opgraving van een dorp uit de steentijd, je ziet een archeoloog aan het werk, een foto van sieraden uit Dorestad. Tekeningen van mensen uit de steentijd, van gereedschap (krabber, pijl, mes, vuursteen).

Voor welke leeftijd is dit boek geschikt

Het boekje is geschikt voor kinderen vanaf groep vijf van het basisonderwijs, maar het is ook een informatief boekje voor volwassenen.

Lees verder

• Opgravingen in Alkmaar, Noord-Holland